Το αλκοόλ (αιθανόλη, αιθυλική αλκοόλη ή οινόπνευμα) είναι μια χημική ουσία η οποία προκύπτει από τη ζύμωση υδατανθράκων που περιέχονται σε φυτικά προϊόντα (π.χ. σταφύλια, κριθάρι). Το αλκοόλ είναι ένα μη απαραίτητο για τον ανθρώπινο οργανισμό θρεπτικό συστατικό, το οποίο αποδίδει 7 θερμίδες ανά γραμμάριο (σχεδόν όσο και το λίπος).

Τα αλκοολούχα ποτά μπορούν να διαχωριστούν στις εξής κατηγορίες: μπύρα (περίπου 5% αλκοόλ), κρασί (περίπου 12-15% αλκοόλ) και αποστάγματα (περίπου 45% αλκοόλ).

Παγκόσμια κατά κεφαλήν κατανάλωση αλκοόλ

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η μέση κατά κεφαλήν κατανάλωση καθαρού αλκοόλ για άτομα άνω των 15 ετών είναι περίπου 5,8 λίτρα ετησίως. Ωστόσο, η κατανάλωση παρουσιάζει σημαντικές διακυμάνσεις μεταξύ των χωρών. Ενδεικτικά στη Γερμανία, στη Γαλλία και στην Ισπανία η κατ’ άτομο κατανάλωση καθαρού αλκοόλ αγγίζει τα 10 λίτρα το χρόνο, ενώ στην Ινδία είναι κάτω από 1 λίτρο ετησίως.

Στην Ελλάδα, η μέση ετήσια κατανάλωση καθαρού αλκοόλ το 2003 ήταν 7,7 λίτρα, ενώ ο Ευρωπαϊκός μέσος όρος για την ίδια χρονιά ήταν 9,1 λίτρα.

Μεταβολισμός του αλκοόλ

Το αλκοόλ απορροφάται γρήγορα και πλήρως από το στομάχι και το έντερο. Η κατανάλωση αλκοόλ με άδειο στομάχι και η παρουσία διοξειδίου του άνθρακα (ανθρακικό) αυξάνουν την ταχύτητα απορρόφησης, ενώ η κατανάλωση κατά τη διάρκεια ή μετά από γεύμα μειώνει το ρυθμό απορρόφησης.

Πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι η κατανάλωση αλκοολούχου ποτού με αναψυκτικό light (με γλυκαντικά) οδηγεί σε υψηλότερα επίπεδα αλκοόλ στο αίμα σε σχέση με την κατανάλωση του ίδιου ποτού με κανονικό αναψυκτικό (με ζάχαρη).

Η είσοδος του αλκοόλ στην κυκλοφορία του αίματος ξεκινά 10 λεπτά μετά την κατανάλωσή του και φτάνει στη μέγιστη τιμή σε 40-75 λεπτά. Το αλκοόλ παραμένει στην κυκλοφορία του αίματος μέχρι το ήπαρ (συκώτι) να το διασπάσει. Όμως, ο ρυθμός με τον οποίο το ήπαρ έχει τη δυνατότητα να διασπά το αλκοόλ είναι περιορισμένος (περίπου 1 ποτό ανά ώρα) και πέραν αυτού τα επίπεδα αλκοόλ στο αίμα συνεχώς αυξάνουν, με τοξικές συνέπειες για τον οργανισμό.

Για να υπολογίσετε την περιεκτικότητα αλκοόλ στο αίμα σας επισκεφτείτε τη σελίδα: https://www.iatronet.gr/members/bac/  


Πότε είναι καλό;

Η διαθέσιμη βιβλιογραφία έχει να επιδείξει πολλές ευεργετικές επιδράσεις του αλκοόλ στο ανθρώπινο σώμα, μεταξύ των οποίων:

  • καλύτερο λιπιδαιμικό προφίλ
  • χαμηλότερη αρτηριακή πίεση
  • λιγότερο οξειδωτικό στρες
  • αυξημένη ινσουλινοευαισθησία
  • μειωμένη φλεγμονή
  • καλύτερη ενδοθηλιακή λειτουργία
  • ευχάριστη διάθεση, λιγότερο στρες, ενίσχυση της όρεξης, κοινωνικότητα, αίσθηση ευεξίας


Ωστόσο, τα παραπάνω οφέλη που τελικά μειώνουν τον κίνδυνο για διάφορα χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά, ο σακχαρώδης διαβήτης και το μεταβολικό σύνδρομο, προϋποθέτουν τις εξής πρακτικές στην κατανάλωση αλκοόλ:
Μέτρο: σύμφωνα με τις διεθνείς συστάσεις, η ποσότητα αλκοόλ που συστήνεται είναι 1 ποτό ημερησίως για τις γυναίκες και 2 για τους άντρες.

Ως 1 ποτό ορίζεται 1 ποτήρι κρασί (150 ml), 1 μπουκάλι/κουτάκι μπύρα (330 ml) ή 1 δόση αποστάγματος (45 ml).
Συχνότητα: ειδικά στους άντρες η κατανάλωση της παραπάνω ποσότητας σε καθημερινή βάση έχει καλύτερη συσχέτιση με τα παραπάνω οφέλη υγείας, ανεξάρτητα από το είδος του ποτού.


Ποιότητα: Παραδοσιακά, το κόκκινο κρασί θεωρείται το πιο ευεργετικό μεταξύ των αλκοολούχων ποτών, λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς του σε πολυφαινόλες (ουσίες με αντιοξειδωτική δράση).

Ωστόσο, πλέον φαίνεται ότι το ίδιο το αλκοόλ είναι εκείνο που ασκεί την κύρια προστατευτική δράση, ανεξάρτητα από το είδος του ποτού στο οποίο περιέχεται. Επίσης, νέα δεδομένα δείχνουν ότι ορισμένες μπύρες περιέχουν άλλα αντιοξειδωτικά σε μικρότερες ποσότητες από ότι οι πολυφαινόλες στο κόκκινο κρασί, οι οποίες όμως απορροφώνται σε μεγαλύτερο βαθμό, προσφέροντας σημαντικό όφελος.


Τρόπος κατανάλωσης: η κατανάλωση αλκοόλ μαζί με το φαγητό φαίνεται να αποφέρει μεγαλύτερα οφέλη.

Πότε μπορεί να γίνει κακό;

Φυσικά υπάρχει και η άλλη πλευρά του νομίσματος. Όταν δεν τηρούνται τα παραπάνω, το αλκοόλ μπορεί να μεταμορφωθεί από φίλος σε εχθρό, αφού η υπερκατανάλωση μπορεί να οδηγήσει σε σειρά δυσάρεστων συνεπειών:
Παχυσαρκία: το αλκοόλ έχει σχεδόν τις ίδιες θερμίδες με το λίπος και η αυξημένη κατανάλωσή του συχνά εκτοπίζει άλλα θρεπτικά συστατικά από τη διατροφή.

Ακόμα, η κατανάλωση αλκοόλ συχνά συνοδεύεται με άλλες θερμιδογόνες τροφές (πατατάκια, ξηροί καρποί, μεζέδες) που επίσης οδηγούν σε αύξηση βάρους.
Υπέρταση: σε άτομα με χρόνια υπέρταση, η μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ (πάνω από 3 ποτά τη μέρα) μειώνει τη δραστικότητα των αντιυπερτασικών φαρμάκων και μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε εγκεφαλικό.


Στομαχικά προβλήματα: το αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση γαστρίτιδας και πεπτικού έλκους.
Ηπατικά προβλήματα: το συκώτι είναι το πρώτο όργανο που προσβάλλεται από την κατάχρηση του αλκοόλ.


Καρκίνος: το αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης πολλών μορφών καρκίνου (στόματος, φάρυγγα, λάρυγγα, οισοφάγου, ήπατος, παγκρέατος, μαστού).
Ψυχοκοινωνικά προβλήματα: επιδρά αρνητικά στην κοινωνικότητα και στην ψυχολογία και οδηγεί στην εκδήλωση βίας, στην αύξηση της εγκληματικότητας, σε οικογενειακά προβλήματα, κοινωνικό αποκλεισμό, ενώ δρα αρνητικά και στην παραγωγικότητα κατά την εργασία.


Εθισμός: ο εθισμός στο αλκοόλ είναι ανάλογος των ναρκωτικών και αποτελεί χρόνιο και δυσεπίλυτο πρόβλημα. Όμως, εκτός από τον αλκοολισμό, ένα όλο και συχνότερο φαινόμενο ειδικά στους νέους είναι η μεμονωμένη κατάχρηση αλκοόλ.

Στην περίπτωση αυτή μπορεί να μην υπάρχει εξάρτηση, όμως το άτομο καταφεύγει σε συχνή και αυξημένη κατανάλωση (πάνω από 5 ποτά σε ένα βράδυ) το λεγόμενο ‘binge drinking’.
Τροχαία ατυχήματα: το αλκοόλ μειώνει τα αντανακλαστικά και ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την αύξηση του αριθμού των τροχαίων ατυχημάτων τις νυχτερινές και πρώτες πρωινές ώρες.


Θάνατος: σύμφωνα με το τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το αλκοόλ προκαλεί 1,8 εκατομμύρια θανάτους το χρόνο.

Φυσικά, όλα τα παραπάνω αναφέρονται σε περιπτώσεις κατάχρησης, αφού η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ έχει να προσφέρει σημαντικά οφέλη υγείας. Ωστόσο –παρότι δεν υπάρχει σαφής ορισμός- κατάχρηση μπορεί να θεωρηθεί κάθε κατανάλωση που υπερβαίνει τις συστάσεις.

Επίσης, το όφελος που επιφέρει η κατανάλωση σύμφωνα με τις συστάσεις δεν λειτουργεί αθροιστικά, δηλαδή ενώ 1-2 ποτά τη μέρα έχουν ευεργετικές ιδιότητες, πάνω από 2 ποτά -όλα σε 1 βράδυ- αναιρούν κάθε όφελος.

Συνεπώς, το μήνυμα που συνοδεύει την κατανάλωση αλκοόλ είναι –για ακόμα μια φορά- ‘παν μέτρον άριστον’.

Στην υγειά σας!


Ειδήσεις υγείας σήμερα
CureVac: Κέρδη χάρη στη Glaxo
Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη - ΕΚΠΑ: Τα νεότερα φάρμακα
Συμμετοχή της Θεραπευτικής Κλινικής του ΕΚΠΑ στο 35ο Πανελλήνιο Αιματολογικό Συνέδριο