Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο Iatronet η κα Στέλλα Χρηστίδη ψυχιάτρος, Επιστημονική Υπεύθυνη του Τμήματος Προβληματικής Χρήσης Διαδικτύου 18 Άνω, αναλύει τους λόγους που οδηγούνται άτομα σε αυτού του είδους την πάθηση και αναφέρεται στους τρόπους διαχείρισής της.

Πώς ορίζουμε την εξάρτηση από το διαδίκτυο;

Μπορούμε να ορίσουμε την εξάρτηση από το διαδίκτυο σαν την αδυναμία ελέγχου της χρήσης του ιστού, που οδηγεί σε αισθήματα πίεσης, άγχους και δυσλειτουργικές συμπεριφορές σε καθημερινές δραστηριότητες ενώ η στέρησή της χρήσης αυτής ακολουθείται από ευερέθιστη ή δυσθυμική συμπεριφορά.

Στα άτομα που είναι απορροφημένα στο Διαδίκτυο και κυρίως στα διαδικτυακά παιχνίδια, ορισμένες νευρολογικοί οδοί ενεργοποιούνται με τον ίδιο άμεσο και έντονο τρόπο όπως συμβαίνει στον εγκέφαλο ενός ατόμου που κάνει χρήση ναρκωτικών ουσιών.

Είναι λοιπόν φανερό ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα εξάρτηση η οποία αφορά ένα σημαντικό αριθμό ανθρώπων.

Συνοπτικά, τα κριτήρια της εξάρτησης από το διαδίκτυο είναι τα ακόλουθα:
• προσκόλληση στον παγκόσμιο ιστό,
• αίσθημα ανάγκης για αυξημένο χρόνο παραμονής σε σύνδεση, ώστε να επιτευχθεί ένα επίπεδο ικανοποίησης,
• επανειλημμένες αποτυχημένες προσπάθειες περικοπής του χρόνου παραμονής,
• ευερεθιστότητα, κατάθλιψη ή ύφεση της διάθεσης όταν η χρήση περιορίζεται,
• παραμονή στη σύνδεση περισσότερο από όσο αρχικά ήταν προγραμματισμένο,
• διακινδύνευση απώλειας δουλειάς ή εργασίας εξαιτίας της χρήσης του ιστού,
• ψευδείς δηλώσεις στους άλλους σε σχέση με τον πραγματικό χρόνο χρήσης και παραμονή σε σύνδεση, ως ένας τρόπος ρύθμισης της διάθεσης.

Ποιες ηλικίες ηλικιακές ομάδες αφορά;

Η εξάρτηση από το διαδίκτυο αφορά κυρίως εφήβους και νεαρούς ενήλικες. Οι ερευνητές Young και Abreu το 2010 εκτιμούν πως η επικράτηση του εθισμού στο διαδίκτυο μεταξύ των εφήβων κυμαίνεται στο 4,6-4,7%, αυξάνεται στο γενικό πληθυσμό στο 6-15% ενώ στους φοιτητές το ποσοστό αυτό ανεβαίνει και μπορεί να κυμανθεί στο 13-18% καθώς αυτοί αποτελούν τον πληθυσμό υψηλού κινδύνου.

Σε αυτόν τον πληθυσμό απευθύνεται κυρίως το Τμήμα Προβληματικής Χρήσης του Διαδικτύου του Τμήματος Απεξάρτησης 18 Άνω του Ψ.Ν.Α. Στο τμήμα μας δεχόμαστε άτομα ενήλικα από την ηλικία των 18 ετών και άνω και από τα μέχρι τώρα στοιχεία μας προκύπτει ότι ο μέσος όρος ηλικίας των ατόμων που ζήτησαν βοήθεια είναι τα 24- 25 έτη (17 ετών ο μικρότερος και 50 ο μεγαλύτερος).

Σύμφωνα με στοιχεία που έχετε, αφορά περισσότερο γυναίκες ή άντρες;

Από τα στατιστικά στοιχεία που διατηρούνται στο Τμήμα Προβληματικής Χρήσης του Διαδικτύου προκύπτει ότι η εξάρτηση από το διαδίκτυο αφορά περισσότερο τους άντρες, σε ποσοστό που μπορεί να φτάσει και το 90%, που μπορεί να οφείλεται στην καλύτερη σχέση που διατηρούν οι άντρες με την τεχνολογία και με την μικρότερη συγκριτικά προσβασιμότητα των κοριτσιών στον παγκόσμια ιστό σε παραδοσιακές κοινωνίες .

Οι άντρες που κάνουν προβληματική χρήση του διαδικτύου εθίζονται περισσότερο στα διαδικτυακά παιχνίδια ρόλων MMORPG ενώ οι γυναίκες στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης όπως το facebook.

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Για τα άτομα τα οποία είναι εξαρτημένα από το διαδίκτυο ο κόσμος είναι πληκτικός και κενός, περνούν την περισσότερη ώρα της ημέρας στο διαδίκτυο ή σκέφτονται τη στιγμή που θα ξαναπλοηγηθούν. Όταν διακόπτεται η σύνδεση θυμώνουν και γίνονται νευρικά και ευερέθιστα. Χάνουν την αίσθηση του πραγματικού χρόνου, με αποτέλεσμα να παραμένουν σε σύνδεση περισσότερο από ό,τι αρχικά σχεδίαζαν. Εμφανίζουν υπερβολική κούραση και ημερήσια υπνηλία καθώς δεν έχουν σταθερό ωράριο ύπνου. Κρύβουν από τους άλλους το χρόνο που περνούν στον ιστό ενώ εμφανίζουν σημαντική πτώση της ακαδημαϊκής τους επίδοσης.

Παραμελούν τις αγαπημένες τους δραστηριότητες, είναι κοινωνικά αποσυρμένα, αφού προτιμούν να είναι στο διαδίκτυο από το να σχετίζονται με άλλους.  Καθώς δεν αντιλαμβάνονται την αποδιοργάνωση της ζωής τους και τις συνέπειες της προβληματικής χρήσης τους σε ψυχολογικό, κοινωνικό και ακαδημαϊκό επίπεδο συνεχίζουν την ενασχόληση στον ίδιο βαθμό.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις στο άτομο;

Τα άτομα, που πληρούν τα προτεινόμενα κριτήρια της εξάρτησης από το διαδίκτυο, επιβαρύνονται σοβαρά σε πολλές πτυχές της ζωής τους, 'όπως ακαδημαϊκές, κοινωνικές, οικονομικές, επαγγελματικές και βιολογικές. Οι εν λόγω χρήστες καταφεύγουν στο διαδίκτυο ως ένα μέσο ανακούφισης του στρες και της κατάθλιψης που βιώνουν, χωρίς ουσιαστικά να τα αντιμετωπίζουν. 

Σημαντική επίσης είναι η υποβάθμιση της ποιότητας ανταπόκρισης σε εργασιακές ή εκπαιδευτικές υποχρεώσεις, λόγω της κατάχρησης του ιστού παράλληλα με την αποδιοργάνωση της οικογενειακής ζωής. Η κρισιμότερη ίσως διάσταση, της επιβάρυνσης της άμετρης χρήσης του ιστού είναι η κοινωνική.

Σημαντικές είναι οι επιπτώσεις στη σωματική υγεία των χρηστών, οι οποίοι συχνά εμφανίζουν διατροφικές διαταραχές όπως παχυσαρκία λόγω των μεγάλων ποσοτήτων φαγητού που καταναλώνουν συνήθως μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή σε συνδυασμό με την έλλειψη οποιασδήποτε φυσικής άσκησης.

Πολύ συχνές είναι οι διαταραχές ύπνου και η αλλαγή των συνηθειών του ύπνου καθώς οι χρήστες βρίσκονται προσκολλημένοι στον ιστό κατά τη διάρκεια της νύχτας και κοιμούνται τις πρωινές ώρες.  Δεν λείπουν οι μυοσκελετικές παθήσεις (π.χ. σκολίωση), τα οφθαλμολογικά συμπτώματα όπως ξηρά μάτια και τέλος συχνές είναι οι ημικρανίες.

Για ποιους λόγους ένα άτομο παρουσιάζει αυτή την εξάρτηση;

Οι μελέτες δείχνουν ότι η κοινωνικοποιητική δυνατότητα του διαδικτύου είναι ίσως, το ισχυρότερο στοιχείο «γοητείας» του παγκόσμιου ιστού. Η προσθήκη διαδραστικών εφαρμογών σε μία ιστοσελίδα, αναβαθμίζει τα επίπεδα ικανοποίησης των επισκεπτών και διευρύνει την αποδοχή της από το κοινό. Στην ίδια κατεύθυνση επισημαίνεται η σχετικά πρόσφατη, σημαντική αύξηση των ιστοτόπων κοινωνικής δικτύωσης.

Επιπρόσθετα, «υπερβολικές» για πολλούς, ώρες φαίνεται να δαπανούνται σε αλληλεπιδράσεις μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης, δωμάτια ηλεκτρονικής συζήτησης, διαδικτυακά παιχνίδια κ.α.Ένας κρίσιμος, ψυχολογικός, προβλεπτικός παράγοντας για τον εθισμό στο διαδίκτυο, είναι η ανάγκη μετριασμού έντονων αρνητικών συναισθημάτων.

Ως άλλη όψη, του ίδιου ωστόσο παράγοντα, θα μπορούσε να εκληφθεί η ανάγκη για εξασφάλιση θετικών βιωμάτων, που ικανοποιείται από τη χρήση υπηρεσιών του ιστού, μέσα από αισθήματα ενθουσιασμού, ανεξαρτησίας και απελευθέρωσης, όσο κάποιος είναι σε σύνδεση. Ουσιαστικά το διαδίκτυο επιτρέπει στα άτομα, που πιέζονται από την πραγματικότητα που βιώνουν, εξωτερική ή εσωτερική, να αποσυμπιέζουν τη προσωπικότητά τους, λειτουργώντας πολλές φορές μέσα από έναν χαρακτήρα που απέχει από τον πραγματικό.

Είναι συχνό ένα άτομο που αντιμετωπίζει άγχος, κατάθλιψη, απομόνωση, φόβο, σε ένα περιβάλλον γενικότερης κρίσης και κατ΄επέκταση ψυχοπιεστικό, να αναπτύσσει τάσης φυγής μέσα από την αναζήτηση ανακούφισης. Οι τάσεις αυτές συμπληρώνονται και ικανοποιούνται από τα χαρακτηριστικά του διαδικτύου, που το καθιστούν προσκλητικό-προκλητικό για το χρήστη, όπως η ευκολία πρόσβασης, η ανωνυμία, η παραμόρφωση του πραγματικού χρόνου, η δυνατότητα έκφρασης συναισθημάτων και συμπεριφορών χωρίς ανησυχία για τις συνέπειες.

Η εξάρτηση λοιπόν από το διαδίκτυο όπως και κάθε μορφή εξάρτησης είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο όπου μια σειρά ατομικών, ψυχολογικών, συναισθηματικών, οικογενειακών, κοινωνικών παραγόντων συντελούν στην εμφάνιση και παγίωσή της.
Προτείνεται η ύπαρξη πέντε υποτύπων εξαρτητικής χρήσης διαδικτύου: 1) Εξάρτηση από τις Διαδικτυακές σχέσεις (Παιχνίδια Ρόλων, Ιστότοποι Κοινωνικής Δικτύωσης) 2) Εξάρτηση από τη διαδικτυακή σεξουαλικότητα (Διαδικτυακή Πορνογραφία) 3) Παρορμητική Χρήση Διαδικτύου (Διαδικτυακός Τζόγος, Παρορμητικές Αγορές μέσω Διαδικτύου) 4) Εξάρτηση από τη Συλλογή Πληροφοριών στο Διαδίκτυο 5) Κατάχρηση Υπολογιστή.

Οι παραπάνω υποτύποι αξιολογούνται ως ενεργοί όταν πληρούνται τα ακόλουθα πέντε κριτήρια: (1) Μία συνήθεια, ως αποτέλεσμα μίας μακράς σειράς επιλογών. (2) Εξάρτηση από κάτι ουσιαστικό για τη λειτουργία του ατόμου. (3) Παρόρμηση προς μία καταστροφική συμπεριφορά (4) Στερητικές συμπεριφορές (5) επιβλαβείς αρνητικές συνέπειες εξαιτίας της ενεργοποίησης της συμπεριφοράς.

H οικονομική κρίση έχει συμβάλει στην επιδείνωση του φαινομένου;

Σίγουρα η οικονομική κρίση έχει παίξει το δικό της ρόλο στην εξάπλωση του φαινομένου καθώς έχουν αυξηθεί τα επίπεδα στρες, άγχους και κατάθλιψης στον γενικό πληθυσμό με αποτέλεσμα πολλά άτομα καταφεύγουν στο διαδίκτυο προκειμένου να αποσυμπιέσουν αυτά τα αρνητικά συναισθήματα. Επίσης η ανεργία και η φτώχεια έχουν περιορίσει την κοινωνική ζωή των ανθρώπων και τους έχουν εγκλωβίσει στο σπίτι με αποτέλεσμα το διαδίκτυο να αποτελεί έναν τρόπο ίσως και τον μοναδικό, μέσω του οποίου το άτομο επικοινωνεί και διασκεδάζει ανέξοδα.

Παρατηρώντας τα συνολικά αιτήματα βοήθειας που έφτασαν στο τμήμα μας θα δούμε μια αυξητική τάση η οποία από το πρώτο έτος έναρξης του το 2009 έως σήμερα έχει αυξηθεί κατά 400%. Αυτό σίγουρα οφείλεται ανάμεσα στους άλλους λόγους και στην οικονομική κρίση και την ανεργία των νέων.

Πώς μπορούν να βοηθήσουν οικογένεια και φίλοι;

Οι γονείς ως «ψηφιακοί μετανάστες» συχνά δεν καταλαβαίνουν τους κινδύνους που κρύβει το διαδίκτυο και συχνά στις μικρές ηλικίες, τα ωθούν οι ίδιοι προς την κατάχρηση του κρατώντας τα απασχολημένα στον υπολογιστή προκειμένου να έχουν περισσότερο διαθέσιμο χρόνο για τις δικές τους ασχολίες.

Ο έφηβος μπορεί να εμφανίζει διάφορα συμπτώματα εξάρτησης ή ακόμη και ψυχικής νόσου τα οποία όμως δεν γίνονται αντιληπτά έγκαιρα με αποτέλεσμα το πρόβλημα να μεγαλώνει. Από την εμπειρία μας προκύπτει ότι οι γονείς κινητοποιούνται και ζητούν βοήθεια από τον ειδικό, συνήθως μετά την πτώση της σχολικής ή πανεπιστημιακής επίδοσης όταν τα παιδιά τους είναι ήδη εξαρτημένα και υπολείπονται και σε άλλους τομείς της ζωής τους.

Φαίνεται λοιπόν ότι η λύση του προβλήματος είναι πολυπαραγοντική όπως και η αιτία του. Αυτό που θεωρούμε σημαντικό είναι η έγκαιρη διάγνωση του προβλήματος, τόσο της κατάχρησης του διαδικτύου όσο και μιας υποκείμενης ψυχικής νόσου, στην οποία διάγνωση είναι σημαντική η συμμετοχή και των εκπαιδευτικών κυρίως όταν πρόκειται για εφήβους.

Οι γονείς θα ήταν καλό να είναι ενήμεροι σχετικά με τις δυνατότητες του διαδικτύου έτσι ώστε να είναι σε θέση να ακολουθούν τα παιδιά τους, να κατανοούν τη γλώσσα τους και να μοιράζονται μαζί τους διάφορους προβληματισμούς, με σκοπό να μην υποτιμούν το πρόβλημα όταν παρουσιαστεί αλλά και να μην ανησυχούν χωρίς λόγο μπροστά σε μια κανονική χρήση.

Όμως αυτό που είναι περισσότερο σημαντικό είναι οι νέοι να μεγαλώνουν μέσα σε λειτουργικές οικογένειες, να μορφώνονται σωστά, να αποκτούν κοινωνικές δεξιότητες, να μαθαίνουν να αξιοποιούν και να απολαμβάνουν όλες τις αισθήσεις τους, να κάνουν σχέσεις πραγματικές, να ασχολούνται με τον αθλητισμό και τις τέχνες, να εκφράζουν ελευθέρα τη γνώμη τους και τα συναισθήματά τους, να μην φοβούνται να μιλήσουν για ό,τι τους απασχολεί και τους φοβίζει.

Λειτουργία του Τμήματος Προβληματικής Χρήσης του Διαδικτύου, Πρόγραμμα Απεξάρτησης 18 Άνω, Ψ.Ν.Α.

Το τμήμα προβληματικής χρήσης του διαδικτύου λειτουργεί στα πλαίσια της Μονάδας Απεξάρτησης 18 Άνω του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής "Δαφνί" από το 2009 έως και σήμερα. Το τμήμα απευθύνεται αποκλειστικά σε ενήλικες που κάνουν εξαρτητική χρήση του διαδικτύου ανεξάρτητα από τον υποτύπο εθισμού ή την ταυτόχρονη ύπαρξη μιας άλλης ψυχιατρικής διάγνωσης (συννοσηρότητα).

Το τμήμα προβληματικής χρήσης του διαδικτύου ξεκίνησε τη λειτουργία του χάρη στην ευαισθητοποίηση και τη βαθειά γνώση της εξάρτησης της Ψυχιάτρου Κατερίνας Μάτσα Διευθύντριας της Μονάδας Απεξάρτησης 18 Άνω εκείνη την περίοδο και του Ψυχολόγου Βασίλη Σταυρόπουλου Επιστημονικά Υπευθύνου του Τμήματος Προβληματικής Χρήσης του Διαδικτύου από την αρχή λειτουργίας του έως και ένα χρόνο πριν.

Τι περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα απεξάρτησης;

Το Τμήμα προβληματικής Χρήσης του Διαδικτύου λειτουργεί ως εξής:

  • Προϋποθέσεις Θεραπείας:
    H συναίνεση του θεραπευόμενου. Λόγω της ιδιαίτερης φύσης της ψυχοθεραπείας η εθελοντική συμμετοχή του θεραπευόμενου είναι προϋπόθεση της ένταξής του στο πρόγραμμα.
    Ενθαρρύνεται η παράλληλη παρέμβαση στο περιβάλλον του εξαρτημένου με στόχο τόσο την κινητοποίηση του, πρίν την εγκαθίδρυση της αποχής του, όσο και την πρόληψη της υποτροπής του μετά από αυτή.

  • Σταδιοποίηση και Κεντρικές Έννοιες του Θεραπευτικού Προγράμματος : 
    Η θεραπεία απεξάρτησης από το διαδίκτυο εξελίσσεται σε τρείς φάσεις :
    1) Υποδοχή και Ευαισθητοποίηση 2) Ψυχολογική Απεξάρτηση και 3) Μεταθεραπευτική παρακολούθηση.

    Υποδοχή και ευαισθητοποίηση:
    Γίνεται υποδοχή από ψυχολόγο μέλος της θεραπευτικής ομάδας που διαρκεί 2-3 συνεδρίες. Μετά τη δεύτερη συνεδρία υποδοχής ο θεραπευόμενος συμπληρώνει ερωτηματολόγια και παραπέμπεται σε ψυχιατρική εκτίμηση.  Κατόπιν οι θεραπευτικές διαδικασίες στις οποίες επιβάλλεται η συμμετοχή του θεραπευομένου είναι η εβδομαδιαία ατομική του συνεδρία και η συμμετοχή του στην ομάδα ευαισθητοποίησης.

    Η φάση αυτή στοχεύει στην αποσαφήνιση και ενίσχυση του θεραπευτικού αιτήματος και τη σύναψη θεραπευτικού συμβολαίου (συμφωνία τήρησης ορίου 2 ωρών χρήσης του διαδικτύου την ημέρα και μηδενικός χρόνος στην εφαρμογή εθισμού).
    Στην περίοδο της κινητοποίησης η είσοδος του θεραπευόμενου σε ομαδικές διαδικασίες δεν προϋποθέτει την αποχή του. Η φάση αυτή λειτουργεί τρείς περίπου μήνες ανάλογα με το χρονικό σημείο εκπλήρωσης για κάθε θεραπευόμενο των στόχων μετάβασης στην επόμενη

    Ψυχολογική Απεξάρτηση:
    Μετά την τήρηση του ορίου της αποχής, ακολουθεί ο αποχαιρετισμός της ομάδας ευαισθητοποίησης και η είσοδος σε ομάδα ψυχοθεραπείας.  Κριτήρια για την είσοδο στην ομάδα είναι η διάρκεια και η σταθερότητα της αποχής, η ποιότητα της θεραπευτικής συμμαχίας και η ύπαρξη ενός πυρήνα θεραπευομένων με υγιείς μεταξύ τους σχέσεις για την έναρξη λειτουργίας της.

    Παράλληλα διεξάγεται προετοιμασία μετά από ατομικά ραντεβού για τη διεξαγωγή ομάδας δραματοθεραπείας και ομάδας θεατρικής έκφρασης με την ίδια σύνθεση. Τέλος ο θεραπευόμενος συμμετέχει στην ομάδα πλαισίου που αποτελείται από το σύνολο των ομάδων ψυχοθεραπείας της φάσης της ψυχολογικής απεξάρτησης και το σύνολο των μελών της θεραπευτικής ομάδας.

    Μεταθεραπευτική Παρακολούθηση:
    Η φάση της μεταθεραπευτικής παρακολούθησης περιλαμβάνει δεκαπενθήμερες ατομικές και ομαδικές συνεδρίες για έξι μήνες. Στην περίοδο της μεταθεραπευτικής παρακολούθησης πρωτογενής στόχος είναι η υπεράσπιση της αντοχής του θεραπευτικού αποτελέσματος και η πρόληψη της υποτροπής.

    Ο στόχος αυτός δευτερογενώς συνεπάγεται την αναζήτηση και εγκατάσταση άλλων ρόλων και δραστηριοτήτων στην καθημερινότητα του θεραπευόμενου, ικανών να του αποφέρουν το θετικό συναίσθημα που χρειάζεται και να τον προστατέψουν από ψυχοπιεστικές συνθήκες και σχέσεις.

    Παράλληλη Παρέμβαση:
    Στο σύνολο της διάρκειας εξέλιξης των παραπάνω φάσεων, τα σημαντικά πρόσωπα του άμεσου περιβάλλοντος των θεραπευομένων, παρακολουθούνται σε συνεδρίες παράλληλης παρέμβασης.

    Θεραπευτική Ομάδα : 
    Η θεραπευτική ομάδα του τμήματος αποτελείται από ψυχίατρο, κλινικούς ψυχολόγους, δραματοθεραπευτή, νοσηλεύτρια, κοινωνική λειτουργό, ειδικούς θεραπευτές και έναν τεχνικό πληροφορικής
Υπάρχει ο κίνδυνος συνύπαρξης της εξάρτησης από το διαδίκτυο με άλλου είδους εξαρτήσεις και πως αντιμετωπίζεται;

Από την κλινική μας εμπειρία προκύπτει ότι πολλές φορές η εξάρτηση από το διαδίκτυο συνυπάρχει με την εξάρτηση από ναρκωτικές ουσίες κυρίως αλκοόλ και κάνναβη καθώς και από άλλες συμπεριφορικές εξαρτήσεις όπως ο τζόγος. Σε αυτές τις περιπτώσεις η εξάρτηση αντιμετωπίζεται ενιαία, αλλά και σε συνεργασία με τα άλλα ειδικά τμήματα του 18 Άνω.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθυνθείτε :
Τμήμα Προβληματικής Xρήσης Διαδικτύου 18 Άνω, Ψ. Ν. Α
Βουρνάζου 37 Αμπελόκηποι 115-21 Αθήνα
2106448003, 2106448980
Fax : 210644824 [email protected],  www.18ano.gr

 

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Πάνω από 280 δισ. δολάρια οι διαδικτυακές πωλήσεις των φαρμακείων το 2029
Ο Χρίστος Λιάπης υπογράφει το βιβλίο του ''Λαβωμένος Ίαμβος''
Συνάντηση πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Υγείας με τον υπουργό Υγείας της Σαουδικής Αραβίας