Δωμάτιο Snoezelen - Μία καινοτόμος θεραπευτική παρέμβαση για ασθενείς με άνοια

Μετά το μεσημεριανό τους γεύμα ασθενείς με νόσο Alzheimer προχωρημένου σταδίου, που φιλοξενούνται στο οικοτροφείο "Παναγία η Γλυκοφιλούσσα" της Alzheimer Hellas στην Πυλαία Θεσσαλονίκης, μεταφέρονται συνοδεία ψυχολόγου στο πολυαισθητηριακό δωμάτιο Snoezelen. Ειδικός φωτισμός, με ευχάριστα χρώματα που εναλλάσσονται ομαλά, χαλαρωτική μουσική και εικόνες που προβάλλονται στην οθόνη συνθέτουν ένα περιβάλλον που ερεθίζει τις αισθήσεις. Αρώματα μυρωδικών αναδύονται από διάφορες πηγές, οπτικά και απτικά ερεθίσματα προσκαλούν τον ασθενή να εξερευνήσει τον χώρο, ενώ ένα στρώμα νερού είναι στη διάθεσή του για ανάπαυση, αν το επιθυμεί.

Η ψυχολόγος Ελένη Βακαλοπούλου (φωτογραφία) μελέτησε την καινοτόμο μη κατευθυντική και μη φαρμακευτική παρέμβαση, εργαζόμενη στη δομή στο πλαίσιο της πρακτικής της άσκησης. Μιλάει στο iatronet.gr για την φιλοσοφία και τους θεραπευτικούς της στόχους, ενώ μεταφέρει την εμπειρία και τις παρατηρήσεις της από την ανταπόκριση των ασθενών.

Δωμάτιο Snoezelen

Η λέξη Snoezelen είναι ένας νεολογισμός που προέρχεται από τον συνδυασμό των ολλανδικών λέξεων snuffelen (μυρίζω, οσμίζομαι, ερευνώ) και doezelen (χαλαρώνω, γλαρώνω, λαγοκοιμάμαι). Το δωμάτιο που υποστηρίζει την συγκεκριμένη θεραπευτική παρέμβαση δημιουργήθηκε στην Ολλανδία το 1970 και χρησιμοποιήθηκε αρχικά σε ιδρύματα που φρόντιζαν άτομα με διανοητικές και αναπτυξιακές διαταραχές. Στην εξέλιξή του χρησιμοποιείται ως μέσο βελτίωσης της διάθεσης και της συμπεριφοράς σε άτομα με αυτισμό, με διάφορες αναπηρίες, καθώς και με άνοια.

"Η παρέμβαση έχει στόχο να παρέχει πολλαπλά ερεθίσματα στους ασθενείς, με μουσική, εικόνες, ήχους, φώτα, αρώματα, σε ένα ασφαλές και θεραπευτικό περιβάλλον, όπου θα αισθάνονται άνετα και θα μπορούν να εξερευνήσουν τον χώρο χωρίς κατευθύνσεις, περιορισμούς και κανόνες", αναφέρει η κ. Βακαλοπούλου.

Στόχος είναι να διεγερθούν και οι πέντε αισθήσεις, με έμφαση σε αυτές που είναι περισσότερο ενεργές. "Κυρίως εστιάζουμε σε ακοή και όραση. Στον χώρο υπάρχουν, επίσης, κυπελάκια με κανέλλα και διάφορα μυρωδικά με έντονο άρωμα, αλλά σε αυτό το στάδιο οι περισσότεροι ασθενείς έχουν χάσει αυτή την αίσθηση και δεν αντιδρούν στα ερεθίσματα, όπως σε μεγάλο βαθμό συμβαίνει και με τη γεύση", εξηγεί. Διάφορες απτικές επιφάνειες δίνουν ερεθίσματα στην αίσθηση της αφής, ενώ η παρέμβαση περιλαμβάνει και άλλες όχι πολύ γνωστές αισθήσεις όπως η κιναισθησία και η ιδιοδεκτικότητα, δηλαδή την αίσθηση της θέσης του σώματος και των μελών μας στο χώρο.

Ο θεραπευτικός στόχος

Η διέγερση και η καταστολή των αισθήσεων, ανάλογα με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο ασθενής, είναι ο κύριος θεραπευτικός στόχος της παρέμβασης. "Ο εγκέφαλος του κάθε ατόμου πολλές φορές δυσκολεύεται να δεχτεί ή να επεξεργαστεί πληροφορίες κι αυτό δημιουργεί διάφορα προβλήματα όπως δυσκολία συγκέντρωσης και κοινωνικό άγχος. Με την παρέμβαση, που γίνεται εξατομικευμένα, προσπαθούμε να μειώσουμε το άγχος που μπορεί να νιώθει κάποιος, τα αισθήματα θλίψης και απάθειας, να χαλαρώσει και να νιώσει στιγμές ευχαρίστησης", εξηγεί η ψυχολόγος και προσθέτει: "Θέλουμε να βελτιωθεί η εστίαση και η προσοχή, του δίνουμε τη δυνατότητα να εξερευνήσει τον χώρο και να αλληλεπιδράσει με άλλα άτομα. Κάποιοι θα είναι πιο απαθείς και θέλουμε να τους ‘ξυπνήσουμε’, κάποιοι άλλοι, αντίθετα, θα είναι σε διέγερση και χρειαζόμαστε καταστολή και ηρεμία".

Οι αντιδράσεις των ωφελούμενων

Οι χαλαρωτικοί ήχοι, συνήθως με κλασικά μουσικά ακούσματα, συμβάλλουν στο αίσθημα ηρεμίας του ασθενούς, σε συνδυασμό με τις οπτικές ίνες που αλλάζουν χρώματα χωρίς να ενοχλούν το βλέμμα. Ωστόσο, παρατηρήθηκε ότι όταν η μουσική επιλέχθηκε με βάση τις προτιμήσεις του ωφελούμενου η επίδραση ήταν μεγαλύτερη. "Μια Πόντια κυρία χαμογελούσε και μας έδειχνε συνεχώς την οθόνη όταν της βάζαμε ποντιακά τραγούδια", θυμάται η ψυχολόγος.

Σε γενικές γραμμές η αλληλεπίδραση των ασθενών μεταξύ τους και με τους θεραπευτές ήταν περιορισμένη. "Δεν παρατηρήθηκε ιδιαίτερη διαφορά στην συμπεριφορά, στη διάθεση και στην επικοινωνία, γεγονός που μπορεί να οφείλεται και στο ότι οι ασθενείς αυτοί βρίσκονται στο τελικό στάδιο της νόσου", αναφέρει η ψυχολόγος, παρατηρώντας πως ο βαθμός ανταπόκρισης του καθενός συνδεόταν και με το στάδιο της νόσου. "Ένας ασθενής που είχε ήπια άνοια, με σκορ 23 στην κλίμακα minimental που μετράει τη γνωστική εξασθένση, είχε αλληλεπίδραση με τον χώρο, εκδήλωσε περιέργεια να εξερευνήσει, να ξαπλώσει στο στρώμα νερού. Οι περισσότεροι όμως είχαν 0 ως 10 που αντιστοιχεί σε βαριά άνοια", τονίζει, ενώ διευκρινίζει πως υπάρχει η πιθανότητα οι ασθενείς να μην εξωτερικεύουν την όποια επίδραση.

"Το δικό μου συμπέρασμα είναι πως ίσως η παρέμβαση θα ήταν πιο αποτελεσματική σε ασθενείς που βρίσκονται σε πιο πρώιμα στάδια", σημειώνει.

"Κάθε χαμόγελο μια μικρή νίκη"

Η άνοια είναι μια κατάσταση μη αναστρέψιμη. Στόχος του Snoezelen δεν είναι να θεραπεύσει, αλλά να βελτιώσει κατά το μέγιστο δυνατό την ποιότητα ζωής των ανθρώπων.

"Προσωπικά είδα κάποιους ασθενείς που δεν αλληλεπιδρούσαν πολύ μαζί μου κατά τη διάρκεια της ημέρας, τις πρωινές ώρες που κάναμε κάποια τεστ, να γυρνούν το κεφάλι και να μου χαμογελούν στο δωμάτιο. Αυτό το χαμόγελο είναι για εμάς μια μικρή νίκη", καταλήγει η ψυχολόγος.

Το δωμάτιο Snoezelen πρωτοδημιουργήθηκε το 2018 με χρηματοδότηση του Φιλανθρωπικού Ιδρύματος ΤΙΜΑ στην Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer & Συγγενών Διαταραχών (Alzheimer Hellas).