Διατροφικές επιλογές και καρκίνος - επαγγελματικοί κίνδυνοι της νανοτεχνολογίας

Με διπλή θεματολογία πραγματοποιήθηκε η πρώτη διάλεξη, για το νέο έτος, του Γ’ Κύκλου Διαλέξεων του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος. Η Αναπλ.Καθηγήτρια Επιδημολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, κα Θεοδώρα Ψαλτοπούλου-Δημοπούλου ανέλυσε το πάντα επίκαιρο θέμα «Διατροφικές Επιλογές και Καρκίνος», ενώ ο Επίκουρος Καθηγητής Επιδημιολογίας και Επαγγελματικής Υγιεινής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, κ. Γεώργιος Ραχιώτης, παρουσίασε το αναδυόμενο πρόβλημα της εποχής μας «Επαγγελματικοί Κίνδυνοι της Νανοτεχνολογίας».

Διατροφικές Επιλογές και Καρκίνος

Στη διάλεξή της η κα Ψαλτοπούλου-Δημοπούλου ανέδειξε την επιβαρυντική επίδραση της παχυσαρκίας (ΒΜΙ > 30) σε όλες τις μορφές καρκίνου, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες του τρόπου ζωής, οι σημαντικότεροι από τους οποίους είναι το κάπνισμα, η διατροφή, το αλκοόλ και η έλλειψη σωματικής άσκησης. Για ακόμα μία φορά η επιστημονική κοινότητα υπογραμμίζει τη σημασία της πρόληψης για τον καρκίνο αλλά και άλλες ασθένειες, καθώς όπως παρουσιάστηκε το 90-95% όλων των περιπτώσεων του καρκίνου μπορούν να αποδοθούν στους συγκεκριμένους παράγοντες που καθορίζονται από τον τρόπο ζωής, ενώ μόνο το 5-10% σε γενετικές ανωμαλίες. Μεταξύ των θανάτων από καρκίνο σχεδόν 30-35% συνδέονται με τη διατροφή, 25-30% οφείλονται στο κάπνισμα, περίπου 15-20% σε λοιμώξεις και το υπόλοιπο ποσοστό σε παράγοντες όπως η ακτινοβολία και οι περιβαλλοντικοί ρύποι.

Η παχυσαρκία και η ύπαρξη αυξημένου ποσοστού σωματικού λίπους αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης αλλά και επιβαρύνουν την αντιμετώπιση πολλών μορφών καρκίνου με υψηλή θνησιμότητα όπως η λευχαιμία, ο καρκίνος στον οισοφάγο, στο μαστό, στο ενδομήτριο, στις ωοθήκες, στο πάγκρεας, στο συκώτι, στη χοληδόχο κύστη, στο παχύ έντερο ακόμα και στο μελάνωμα. Σύμφωνα με αποτελέσματα μελετών, η Μεσογειακή Διατροφή οδηγεί σε σημαντική μείωση του κινδύνου για την συχνότητα εμφάνισης αλλά και την θνησιμότητα από τον καρκίνο, ειδικά του παχέος εντέρου, του προστάτη και του οισοφάγου/ φάρυγγος, με την κατανάλωση ελαιόλαδου να συσχετίζεται με σημαντική μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του μαστού και του πεπτικού συστήματος.

Πιο συγκεκριμένα, βάσει διεθνών επιστημονικών ερευνών που παρουσίασε η κα Ψαλτοπούλου-Δημοπούλου, σχεδόν οι μισές περιπτώσεις εμφάνισης καρκίνου του μαστού θα μπορούσαν να έχουν προληφθεί αν είχε προηγηθεί σωστή καθημερινή διατροφική πρακτική και σωματική άσκηση. Η κατανάλωση αλκοόλ αποτελεί έναν ακόμα καθοριστικό παράγοντα που επιβαρύνει την εμφάνιση του συγκεκριμένου καρκίνου, ενώ σύμφωνα με έρευνες, 15% μείωση του κινδύνου νοσηρότητας εμφανίζουν οι γυναίκες που καταναλώνουν λάχανο, μπρόκολο και κουνουπίδι.

Αντίστοιχα και στην περίπτωση του καρκίνου του προστάτη, το αυξημένο σωματικό βάρος, ο υψηλός Δείκτης Σωματικής Μάζας, η μεγάλη περιφέρεια κοιλίας και η υψηλή αναλογία περιφέρειας κοιλίας- ισχύου αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης του. Μεγάλη προσοχή χρειάζεται επίσης στην κατανάλωση κόκκινου κρέατος, επεξεργασμένου κρέατος, αλκοόλ, αναψυκτικών και μεγάλης ποσότητας σακχάρων για την πρόληψη του καρκίνου του παγκρέατος, μιας σπάνιας μορφής καρκίνου με δύσκολη διάγνωση στα πρώιμα στάδια της αλλά και στον καρκίνο του παχέος εντέρου. Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες μετά την διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου, συνιστάται η απώλεια σωματικού βάρους, τακτική σωματική δραστηριότητα με τουλάχιστον 30’ ημερησίως  και η κατανάλωση φυτικών ινών και γαλακτοκομικών προϊόντων.

Εκτός από την παχυσαρκία, το αλάτι αποτελεί επίσης επιβαρυντικό παράγοντα για την εμφάνιση του καρκίνου του στομάχου, ενώ στην προστασία από καρκίνο στόματος, φάρυγγος και λάρυγγος συμβάλλουν τα φρούτα και τα λαχανικά αλλά απαιτείται προσοχή στην κατανάλωση αλκοόλ και το κάπνισμα. Σύμφωνα με τα ερευνητικά στοιχεία, υπάρχουν ενδείξεις ότι η παρουσία αρσενικού στο πόσιμο νερό αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου πνεύμονα, νεφρού και ουροδόχου κύστης.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η αναφορά της κας Ψαλτοπούλου-Δημοπούλου στον καφέ, ως ένας από τους πιθανούς ανασταλτικούς παράγοντες στην εμφάνιση κάποιων τύπων καρκίνου όπως ο καρκίνος του ήπατος και του ενδομητρίου. Όπως σε όλες τις περιπτώσεις, έτσι και στην περίπτωση του καφέ η συνιστώμενη κατανάλωση υφίσταται περιορισμούς, με ενδεικτικά το ένα με δύο φλυτζάνια ημερησίως.

Αναφορά έγινε επίσης στις συστάσεις και σε ασθενείς που έχουν ήδη εμφανίσει καρκίνο και βρίσκονται σε διαδικασία αντιμετώπισής του. Και στις περιπτώσεις αυτές, προτείνεται έλεγχος του σωματικού βάρους, σωστή και ενεργειακά ισορροπημένη διατροφή που θα παρακολουθείται από ειδικό και σωματική δραστηριότητα στον βαθμό που μπορεί να ανταποκριθεί ο κάθε ασθενής  δεδομένων των παρενεργειών της θεραπείας του.

Επαγγελματικοί Κίνδυνοι της Νανοτεχνολογίας

Στη δεύτερη διάλεξη της εκδήλωσης, ο κ. Ραχιώτης αναφέρθηκε στη Νανοτεχνολογία ως ένα μεγάλο στοιχείο επιστημονικής επανάστασης της εποχής μας, με ιδιαίτερη επίδραση στον τομέα της υγείας, της παραγωγής και της ασφάλειας, η σημασία του οποίου παρομοιάζεται με την ανακάλυψη των αντιβιοτικών τον περασμένο αιώνα. Για τα επόμενα 10 χρόνια προβλέπεται να ενισχύσει ιδιαίτερα τη διάγνωση και θεραπεία πολλών ασθενειών όπως ο καρκίνος, τη βιοτεχνολογία, την κοσμητολογία, την υγιεινή του νερού και των τροφίμων, την εκμετάλλευση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όλους τους τομείς της παραγωγής και ειδικά την πολεμική τεχνολογία, την παραγωγή ελαφρύτερων και πιο ανθεκτικών υλικών και την παραγωγή αυτοκινήτων με μειωμένες εκπομπές ρύπων.

Ειδικά στον κλάδο της υγείας, η νανοτεχνολογία προβλέπεται να ενισχύσει επαναστατικές μεθόδους που θα καθιστούν δυνατή την διάγνωση σε πολύ πρώιμα στάδια των νόσων, αλλά και στην θεραπεία τους με δραστικές πρακτικές και ουσίες που θα καταπολεμούν ευκολότερα και γρηγορότερα το πρόβλημα. Αντίστοιχα, η μεγάλη αντοχή και η ελαφρότερη σύνθεση των υλικών που παράγονται με την νανοτεχνολογία, θα οδηγήσουν σε πιο πρακτικές λύσεις μοσχευμάτων (πχ ορθοπεδική, επανορθωτική χειρουργική).

Η αγορά του κλάδου παρουσιάζει ήδη καλπάζουσα ανάπτυξη και τα οικονομικά δεδομένα προβλέπουν ότι για το 2018 θα εκτιμάται σε 4,4 τρις δολάρια παγκοσμίως. Η εκρηκτική αύξηση της παραγωγής νανοτεχνολογίας όμως έχει σαν συνέπεια και την αύξηση του αριθμού των επαγγελματικά εκτεθειμένων εργαζομένων. Ιδιαίτερη ανησυχία για τις επιπτώσεις στην υγεία προκαλεί η έκθεση η οποία μπορεί να γίνει σε επίπεδο παραγωγής, έρευνας των στοιχείων της, στην διαδικασία συντήρησης και καθαρισμού των υλικών που περιέχουν νανοσωματίδια και στην διαχείριση των αποβλήτων τους. Οι οδοί έκθεσης για τους εργαζομένους είναι κυρίως η αναπνευστική οδός και ακολουθούν η δερματική έκθεση, καθώς και η απορρόφηση από το γαστρεντερικό σύστημα. Σύμφωνα και με παραδείγματα του παρελθόντος, όπως αυτό του αμίαντου που παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με την επίδραση των νανοσωματιδίων στην υγεία, εκτός από το αναπνευστικό σύστημα επηρεάζεται και το καρδιαγγειακό, ενώ έρευνες σε πειραματόζωα έδειξαν ότι κάποια νανοσωματίδια μεταφέρονται στον εγκέφαλο μέσω του ρινικού βλεννογόνου.

Η νανοτεχνολογία που αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με τον αμίαντο, οι παρενέργειες του οποίου εμφανίζονται μετά από μεγάλη λανθάνουσα περίοδο. Για τον λόγο αυτόν εξετάζεται η δυνατότητα προληπτικού ελέγχου των εργαζομένων. Εντούτοις η δυσκολία είναι ότι αφενός λόγω της προαναφερθείσας μεγάλης λανθάνουσας περιόδου και αφετέρου λόγω μη διαθεσιμότητας ειδικών ιατρικών εξετάσεων, δεν υπάρχει η δυνατότητα πρώιμης διάγνωσης κάποιας νόσου αλλά μόνο η διαπίστωση μη ειδικών διαταραχών σε διάφορους δείκτες φλεγμονής και οξειδωτικής βλάβης. Συνεπώς, προς το παρόν, οι διεθνείς φορείς επαγγαλματικής υγιεινής δεν έχουν συστήσει στους εργοδότες ειδικούς ιατρικούς ελέγχους των εργαζομένων. Παρόλ’ αυτά, δεν τους αποθαρρύνει να προσφέρουν προληπτικές εξετάσεις στους εργαζομένους τους στο πλαίσιο των μέτρων που λαμβάνουν για την ασφάλεια και επίβλεψη της υγείας τους, ενώ γίνεται προσπάθεια δημιουργίας ειδικών αρχείων με την πορεία της υγεία των εκτειθέμενων. Με βάση τα δεδομένα της παγκόσμιας επιστημονικής βιβλιογραφίας και την έλλειψη ειδικού πρώιμου ελέγχου, μεγάλη βαρύτητα δίνεται στα μέτρα πρόληψης, όπως είναι τα επαρκή συστήματα εξαερισμού και η συνεχής συντήρηση τους, αποτελεσματικά μέτρα φιλτραρίσματος στις διαδικασίες εισχώρησης των νανοσωματιδίων, προστασία της αναπνευστικής οδού των εργαζομένων με ειδικό εξοπλισμό καθώς και ειδικό ρουχισμό.

Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος

Ο Γ' Κύκλος των διαλέξεων του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος, οι οποίες είναι ανοιχτές για το κοινό με δωρεάν συμμετοχή, φιλοδοξεί και φέτος να αποτελέσει παρέμβαση σε κάθε τρέχον θέμα της Δημόσιας Υγείας.

 'Οπως δηλώνει χαρακτηριστικά ο διευθυντής του Ινστιτούτου, κ. Παναγιώτης Μπεχράκης:

«Το Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος, έχει αποδείξει πλέον την ενεργό παρουσία του στον χώρο της Δημόσιας Υγείας, τον οποίο με υψηλό αίσθημα ευθύνης υπηρετεί. Σε συνεργασία με το Ερευνητικό Εργαστήριο George Behrakis της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας συνεχίζει τη μεγάλη εκστρατεία smokefreegreece, έχει κερδίσει ηγετικό ρόλο στο ευρωπαϊκό στερέωμα για τον έλεγχο του καπνίσματος, ενώ παράλληλα συνεχίζει τις υψηλού επιπέδου εκπαιδευτικές δραστηριότητες σε γνωστά, τρέχοντα και αναδυόμενα θέματα Δημόσιας Υγείας. Πιστεύουμε ότι προσφέρουμε την ταπεινή μας συμμετοχή στον τόπο μας εκφράζοντας πάντοτε τη βούληση του μεγάλου δωρητή μας George Behrakis προς τον οποίο και εκφράζουμε δημόσια τις θερμότερες ευχαριστίες μας για τη γενναιόδωρη συμβολή του στην Δημόσια Υγεία της χώρας».

Το πρόγραμμα των Διαλέξεων που ακολουθεί, καθώς και οι παρεμβάσεις για τον έλεγχο του καπνίσματος στη σχολική κοινότητα αποτελούν το γενικό πλαίσιο των δραστηριοτήτων μας, οι οποίες αναρτώνται στις ιστοσελίδες www.smokefreegreece.gr, www.researchlab.gr και στην σελίδα του Smoke Free Greece στο Facebook (Smokefreegreece) και θα κοινοποιούνται με Δελτία Τύπου στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Τις διαλέξεις μπορείτε επίσης να παρακολουθήσετε βιντεοσκοπημένες μέσω youtube (Institute of Public Health-ACG).

Η επόμενη προγραμματισμένη διάλεξη θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 14 Φεβρουαρίου 2018, ώρα 19:00 με εισηγητή τον Ομότιμο Καθηγητή Παθολογίας και Λοιμωδών Νοσημάτων ΕΚΠΑ, κ. Γεώργιο Σαρόγλου με θέμα «Αναδυόμενα Λοιμώδη Νοσήματα από Διαβιβαστές στην Ευρώπη και στον Κόσμο».