Η επόμενη μέρα της πανδημίας και ο νέος ρόλος του ΕΟΔΥ

«Είμαστε στο εμείς και όχι στο εγώ», θα μπορούσε κανείς να πει αναλογιζόμενος αυτόν τον ενάμιση χρόνο που διανύσαμε μέσα στην πανδημία. Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί μέχρι πρότινος τη ζωή του να αλλάζει τόσο, την καθημερινότητά του να μπαίνει σε νόρμες και το κοινωνικοοικονομικό γίγνεσθαι να αποκτά ψηφιακά πιστοποιητικά.

Μια οργανωμένη προσπάθεια επιστροφής στην κανονικότητα βρίσκεται σε εξέλιξη, ωστόσο υπάρχει μια λεπτή και εύθραυστη ισορροπία που, αν διαταραχθεί, θα μας στοιχίσει ακριβά.

Αυτός ο χρόνος υπήρξε σκληρή δοκιμασία, αλλά και πρόκληση. Συνήθειες χρόνων έπρεπε να αντικατασταθούν τάχιστα, έστω και προσωρινά, να εκσυγχρονιστούν συστήματα, να εισέλθουμε βιαστικά στον προθάλαμο κατ’ αρχάς της ψηφιακής εποχής και να υιοθετηθούν σε ελάχιστο χρόνο οι κατά τεκμήριο βέλτιστες πρακτικές. Σε διεθνές επίπεδο η συνεργασία των χωρών μεταξύ τους έγινε sine qua non προϋπόθεση επιβίωσης.

Η πανδημία μάς θύμισε καταστάσεις πολέμου και στον πόλεμο αυτό ο ΕΟΔΥ ήταν εξαρχής στην πρώτη γραμμή. Εξελιχθήκαμε και ωριμάσαμε ως οργανισμός σε συνθήκες ασφυκτικών απαιτήσεων, αλλά αυτό αποτελεί σπουδαία παρακαταθήκη για το αύριο.

Η επιδημιολογική επιτήρηση και η παρέμβαση ήταν διαχρονικά εκ των βασικών σκοπών του ΕΟΔΥ. Η ίδρυση και η λειτουργία του εθνικού μητρώου Covid-19 άλλαξε τα δεδομένα στην καταγραφή και την επιτήρηση και σηματοδότησε τη μετάβαση στην ψηφιακή εποχή. Θα είναι το μοντέλο που θα οδηγήσει και τα υπόλοιπα υποχρεωτικώς δηλούμενα λοιμώδη νοσήματα στην πλήρως ψηφιοποιημένη επιτήρηση, η οποία θα αλλάξει το τοπίο προς το καλύτερο - θεαματικά. Η διασύνδεση με τα ευρωπαϊκά και διεθνή συστήματα επιδημιολογικής επιτήρησης και ελέγχου θα είναι ευκολότερη και πλέον παραγωγική. Τα στελέχη του Οργανισμού ασκήθηκαν σε συνθήκες ασφυκτικής πίεσης τόσο στην επιτήρηση - καταγραφή όσο και στην παρέμβαση όπου χρειάστηκε, έδειξαν ωριμότητα και αποτελεσματικότητα και αυτό αποτελεί κεφαλαιώδες εφόδιο και κεκτημένο για τη συνέχεια, τόσο εντός της πανδημίας όσο και για τις δράσεις εκτός αυτής και επέκεινα.

Οι νεοϊδρυθείσες Κινητές Ομάδες Υγείας (ΚΟΜΥ) σχημάτισαν ένα ευρύ δίκτυο σε όλες τις περιφέρειες και τις περιφερειακές ενότητες της χώρας και διενήργησαν εκατοντάδες χιλιάδες ελέγχους -μοριακούς και αντιγονικούς. Στις πύλες εισόδου, στους τυχαίους, αλλά και στοχευμένους ελέγχους στον γενικό πληθυσμό, στη διερεύνηση συρροών, στην προστασία των ευάλωτων κλειστών δομών και όπου αλλού χρειάστηκε, οι ΚΟΜΥ οικοδόμησαν μια νέα σχέση εμπιστοσύνης με τον πολίτη. Η ανάληψη και επιτυχής περαίωση του εμβολιασμού των Μονάδων Φροντίδας Ηλικιωμένων και χρονίως πασχόντων ενίσχυσε έτι περαιτέρω τη σχέση αυτή και επιβεβαίωσε την υψηλή επιχειρησιακή ετοιμότητα. Είναι σαφές ότι η πείρα και η τεχνογνωσία της κινητής παροχής υπηρεσιών υγείας είναι πολύτιμη παρακαταθήκη τόσο για τον Οργανισμό όσο και για τον σχεδιασμό της περίθαλψης γενικότερα.

Το Κεντρικό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας (ΚΕΔΥ) έπαιξε καθοριστικό ρόλο, με χιλιάδες μοριακούς ελέγχους σε καθημερινή βάση και κομβικό συντονιστικό ρόλο στην εργαστηριακή επιτήρηση, στη γονιδιωματική επιτήρηση, στο δίκτυο επιτήρησης λυμάτων και στο οικοδομούμενο δίκτυο ορολογικού ελέγχου. Ευρισκόμενο σε φάση ολοκληρωτικής αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού των υποδομών του και συνδεόμενο ορθολογικά με τα κατά τόπους Περιφερειακά Εργαστήρια Δημόσιας Υγείας (ΠΕΔΥ) εν είδει δικτύου, θα αποτελέσει τον εργαστηριακό βραχίονα του Οργανισμού και εντός και εκτός της πανδημίας.

Το Εθνικό Δίκτυο Επιτήρησης Λυμάτων, με τη συμμετοχή έγκριτων επιστημόνων, είναι πρωτοποριακό για τα δεδομένα της χώρας -και όχι μόνο- και φιλοδοξούμε μετά το πέρας της πανδημίας να συνεχίσει με την επιτήρηση και άλλων λοιμωδών νοσημάτων, τοξινών, ανθεκτικών βακτηρίων, κατανάλωσης φαρμάκων και γενικότερα δεικτών των οποίων η επεξεργασία και η ανάλυση θα αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο στη διαμόρφωση της πολιτικής στην υγεία και το περιβάλλον.

Μέσα σε όλα αυτά ο ΕΟΔΥ δεν παρέλειψε και το άλλο σκέλος της αποστολής του, τα Μη Μεταδοτικά Νοσήματα, που εντάχθηκαν πρόσφατα στη δικαιοδοσία του και ποσοτικά σαφώς υπερτερούν των μεταδοτικών σε μια ανεπτυγμένη δυτική κοινωνία. Νέες κτιριακές εγκαταστάσεις, καταμερισμός προσωπικού, εκπόνηση σχεδίων και συνεργασιών για τη διακοπή του καπνίσματος, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, την παιδική παχυσαρκία εν μέσω πανδημίας ήταν δύσκολα και απαιτητικά εγχειρήματα.

Η συνέχιση και βελτίωση της παροχής υγειονομικής φροντίδας στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) όσο και στα Κέντρα Φιλοξενίας Προσφύγων και Μεταναστών (ΚΦΜΠ) υπό συνθήκες πανδημίας ήταν επίσης ένα δύσκολο και απαιτητικό έργο, το οποίο ο Οργανισμός υποστήριξε αποτελεσματικά με όλες του τις δυνάμεις, χωρίς να καταφύγει σε εκπτώσεις.

Τέλος, η ευρωπαϊκή και διεθνής παρουσία μας (ECDC, WHO, CDC, European Commission) ενισχύθηκε και αναβαθμίστηκε ώστε να υπηρετείται με όρους εταίρου και συνδιαμορφωτή και όχι παθητικού ακροατή.

Είναι ξεκάθαρο ότι το τέλος της πανδημίας θα βρει τον ΕΟΔΥ ώριμο, αλλά και σεβαστό στη συνείδηση του κοινού θεματοφύλακα της δημόσιας υγείας, επιστημονικό, αλλά και επιχειρησιακό οργανισμό με ουσιαστικό ρόλο στην αντιμετώπιση κρίσεων δημόσιας υγείας και σύμβουλο στη διαμόρφωση της Πολιτικής Υγείας. Επίσης, έσχατον, αλλά όχι έλασσον, δυνητικό φορέα άσκησης υγειονομικής διπλωματίας στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και της ΝΑ. Μεσογείου.

Η παρακαταθήκη της πανδημίας πρέπει να εμπεδωθεί και να αποτελέσει τη βάση συνέχισης και ολοκλήρωσης των πρωτοβουλιών που ανέδειξαν τον ΕΟΔΥ, αλλά και ανάληψης νέων, ουσιαστικών, καινοτόμων, με όραμα, με έμπνευση, αλλά και σεβασμό στα χρήματα των φορολογουμένων προς όφελος της δημόσιας υγείας και της ευημερίας της χώρας γενικότερα.

Η πανδημία, παρά τα δεινά που επισώρευσε, έδωσε ταυτόχρονα και την ευκαιρία μιας εξαντλητικής καταμέτρησης δυνάμεων και δυνατοτήτων και μιας υπαρξιακής επιβεβαίωσης που όμοιά της δεν είχε γνωρίσει ο Οργανισμός από ιδρύσεώς του. Με τον προσήκοντα αναστοχασμό των πραγμάτων και την προβολή αυτού σε μια ουσιαστική και λειτουργική αναθέσπιση στο πνεύμα της σύγχρονης εποχής, αλλά και στο γράμμα της εκπλήρωσης των προσδοκιών της κοινωνίας -που ωρίμασε και εκείνη μέσα στην πανδημία- το μέλλον του Οργανισμού μπορεί να είναι λαμπρό, αλλά θέλει και κόπο και τρόπο.

Ατενίζοντας την επόμενη μέρα και βλέποντας το τόσο πολύ και από τόσους πολλούς ποθούμενο τέλος της πανδημίας πλέον να αναδύεται από την ομίχλη της αβεβαιότητας, μπορώ να δανειστώ τα λόγια του ποιητή: «Όταν, στον δρόμο της Θήβας, ο Οιδίπους συνάντησε τη Σφίγγα κι αυτή του έθεσε το αίνιγμά της, η απόκρισή του ήταν: ο άνθρωπος. Τούτη η απλή λέξη χάλασε το τέρας. Έχουμε πολλά τέρατα να καταστρέψουμε. Ας συλλογιστούμε την απόκριση του Οιδίποδα».