Καρκίνος και προσωπικότητα

Μία άκρως ενδιαφέρουσα ομιλία πραγματοποιήθηκε στην ημερίδα του iatronet.gr για την ανοσοογκολογία από τον Κλινικό Ψυχολόγο, Ψυχαναλυτή ομάδας, και εκπαιδευόμενο μέλος της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρίας, κ. Νικόλαο Χ. Τάκη.

Το θέμα της ομιλίας του ήταν "η ψυχοθεραπεία των ογκολογικών ασθενών ως απόπειρα (επανα)σύνδεσης μεταξύ του σωματικού και του ψυχικού πεδίου".

Η φόρτιση γύρω από την νόσο του καρκίνου είναι πολύ μεγάλη καθώς η λέξη επιβαρύνεται εξαρχής  με φράσεις του τύπου "κακιά αρρώστια", ή ακούγοντάς την "χτυπάμε ξύλο" και πολλά άλλα τέτοια. Τα τελευταία χρόνια πάντως στην Ελλάδα η κατάσταση αρχίζει να διαφοροποιείται.

Πάραυτα, όπως τονίζει ο Κ. Τάκης, παραμένει συχνό το φαινόμενο να μην αναφέρεται στον  στον ίδιο τον ασθενή το νόσημά του παρά στους οικείους του.

Η εμφάνιση της νεοπλασματικής ασθένειας στην ενηλικίωση, σύμφωνα με την ψυχολογία, μπορεί να σχετιστεί και με τις τραυματικές εμπειρίες στην παιδική και εφηβική ηλικία.  Σε πολλούς ασθενείς με καρκίνο υπάρχει μία ατροφία του ψυχισμού, σα να μην έχουν  δηλαδή αναπτυχθεί επαρκώς οι μηχανισμοί ψυχικής λειτουργίας του ατόμου.  Αυτό έχει ως αποτέλεσμα σε πολλές περιπτώσεις να δημιουργείται μία στρεβλή πραγματικότητα, ένας ψευδής εαυτός.

Πολλές φορές οι ασθενείς ζητούν από τον θεράποντα ψυχίατρο ή ψυχολόγο  να τους συνοδεύσει στην διαχείριση του άγχους θανάτου. Ο ίδιος ο ασθενής πάντως δείχνει συχνά να αισθάνεται πως υπάρχει μία σύνδεση της τωρινής κατάστασης με τις αρνητικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας.

Τι θετικό στοιχείο εντούτοις, όπως υπογραμμίζει ο ψυχολόγος, είναι ότι ο καρκίνος αποτελεί μία αφύπνιση, ένα πολύ γερό ταρακούνημα, εισαγάγει το άτομο σε μία μεγάλη κρίση αλλά η κρίση αυτή εμπεριέχει και μία ευκαιρία για αναδόμηση, αναδιοργάνωση και για αλλαγή που μπορεί να είναι και απόλυτα θεραπευτική. 

Η ψυχολογική παρέμβαση στον ασθενή εξαρτάται και από το στάδιο της νόσου. ΄Ήδη από την δεκαετία του 1950, υπήρχαν μελέτες που συσχέτιζαν την εμφάνιση καρκίνου με άτομα που έπασχαν από κατάθλιψη, είτε είχαν βιώσει στην παιδική ηλικία κάποια ξαφνική οδυνηρή απώλεια αγαπημένου προσώπου. Και στην δεκαετία του ΄60  διερευνήθηκε σε μελέτη η σχέση του καρκίνου με το χρόνιο στρες.  

Το αίσθημα της ανημπόριας επίσης αλλά και ελπίδας συντελούν στην δημιουργία γόνιμου υποστρώματος για να εμφανιστεί η νεοπλασία.

Τέλος, σύμφωνα με πιο πρόσφατες έρευνες, όπως αναφέρει ο κ. Τάκης, πολλά άτομα που δεν εκφράζουν και εξωτερικεύουν εύκολα τα συναισθήματά τους – και ειδικά τον θυμό – που έχουν έναν πολύ ισχυρό εσωτερικό έλεγχο (αυστηρό Υπερεγώ), αλλά και άτομα με ισχυρό αίσθημα αυτοκριτικής,  κατωτερότητας και ενοχής, ή άτομα που συμμορφώνονται με τα πάντα, μπορεί θεωρητικά να κινδυνεύουν να εκδηλώσουν καρκίνο.

Η τοξικότητα, με λίγα λόγια, που δεν αποβάλλεται,  καταστρέφει εσωτερικά. Το ζήτημα λοιπόν με τον καρκίνο δεν είναι μόνο ιατρικό.  Το πεδίο ως εκ τούτου και ο  χώρος παρέμβασης των ψυχολόγων και ψυχοθεραπευτών είναι μεγάλο και σημαντικό στους ογκολογικούς ασθενείς, καταλήγει ο κ. Τάκης.