Επιπτώσεις της CoViD στα μεταβολικά νοσήματα - Τι συμβαίνει με διαβήτη, υπέρταση, παχυσαρκία

Τις επιπτώσεις της CoViD στα μεταβολικά νοσήματα, όπως ο διαβήτης, η παχυσαρκία, η υπέρταση και η υπερλιπιδαιμία, περιέγραψαν - μεταξύ άλλων - καθηγητές του Πανεπιστημίου της Αθήνας, σε χθεσινή ημερίδα, που οργάνωσε το ΕΚΠΑ, με θέμα "Ο ρόλος των αντιιικων φαρμάκων στην αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19 - Μεταβολικά νοσήματα και COVID-19: 5o Webinar ΕΚΠΑ".

Ο καθηγητής Παθολογίας, Α ́ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Νικόλαος Τεντολούρης παρουσίασε την επιδημιολογία και την έκβαση της COVID-19 σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη. Τόνισε ότι η παρουσία σακχαρώδη διαβήτη αυξάνει τον κίνδυνο για COVID-19, ενώ επηρεάζει αρνητικά την έκβαση της νόσου. Πράγματι, αρκετές μελέτες έχουν καταδείξει ότι η αναλογία ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη είναι μεγαλύτερη μεταξύ αυτών με σοβαρή COVID-19, εκείνων δηλαδή που χρειάζονται νοσηλεία σε νοσοκομείο, εισαγωγή στη μονάδα εντατικής θεραπείας ή διασωλήνωση. Επίσης, υψηλά ποσοστά σακχαρώδη διαβήτη έχουν καταγραφεί μεταξύ ασθενών που κατέληξαν από COVID-19. Ενδιαφέρον έχει ότι υπάρχει σαφής συσχέτιση μεταξύ της γλυκαιμικής ρύθμισης, της παρουσίας συννοσυροτήτων και της σοβαρότητας της νόσου, ενώ το γυναικείο φύλο φαίνεται να δρα προστατευτικά. Παρουσίασε μάλιστα και συγκεκριμένα σχετικά ελληνικά δεδομένα. Σημείωσε όμως ότι οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη παρουσιάζουν επαρκή ορομετατροπή, όπως εκφράζεται από την παρουσία αντισωμάτων μετά από λοίμωξη, αλλά και μετά από εμβολιασμό.

Η καθηγήτρια Παθολογίας - Ενδοκρινολογίας, Β ́ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Βάϊα Λαμπαδιάρη ανέλυσε τα νεότερα δεδομένα για το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 και τη COVID-19. Σημείωσε ότι υπεργλυκαιμία, επηρεάζοντας την ανοσιακή απάντηση και προκαλώντας δυσλειτουργία των κυττοκινών, είναι μια προφλεγμονώδης και προθρομβωτική κατάσταση. Ο αρρύθμιστος λοιπόν σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 είναι παράγοντας υψηλού κινδύνου για την ανάπτυξη βακτηριακών και ιογενών λοιμώξεων γενικά, καθώς και από SARS-CoV-2 ειδικά. Από την άλλη, η COVID-19 μπορεί να προκαλέσει κετοξέωση και να αυξήσει το χρόνο νοσηλείας σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τυπου 1. Ανέφερε ότι παρατηρείται αυξημένη θνησιμότητα και θνητότητα από  COVID-19 σε ασθενείς με προϋπάρχοντα διαβήτη, κυρίως όμως αυτούς μεγαλύτερης ηλικίας και με άλλες συννοσηρότητες, όπως υπέρταση, καρδιαγγειακή και νεφρική νόσο. Τέλος, σημείωσε ότι η οξεία λοίμωξη μπορεί να οδηγήσει σε αντίσταση στην ινσουλίνη και stress υπεργλυκαιμία. Δεν είναι όμως ακόμη γνωστό σε ποιο βαθμό η απευθείας καταστροφή των β κυττάρων του παγκρέατος από τον ιό μπορεί να συμμετέχει πραγματικά στην εκδήλωση υπεργλυκαιμίας.

Η επίκουρη καθηγήτρια Παθολογίας - Σακχαρώδη Διαβήτη, Β ́ Παθολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Αναστασία Θανοπούλου ανέλυσε τα νεότερα δεδομένα για την αντιμετώπιση ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και COVID-19. Τόνισε τη σημασία της καλής γλυκαιμικής ρύθμισης και έδωσε πρακτικές συστάσεις. Σημαντικό είναι να ακολουθείται από τους ασθενείς αυτούς υγιεινός τρόπος ζωής με ισορροπημένη διατροφή και άσκηση, ειδικά κατά τη διάρκεια παραμονής στο σπίτι για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Συνιστάται επίσης καλή ενυδάτωση με τακτική λήψη νερού ή άλλων υγρών. Φυσικά η συνέπεια στη σωστή λήψη φαρμακευτικής αγωγής είναι εξέχουσας σημασίας. Σε συνθήκες ήπιας νόσησης οι περισσότερες αντιδιαβητικές αγωγές μπορούν να συνεχιστούν. Σε οξεία λοίμωξη είναι πιθανό να χρειαστεί έναρξη ινσουλινοθεραπείας, ενώ θα πρέπει να συζητάται η πιθανή διακοπή των SGLT-2. Παρουσίασε και ευρήματα σχετικά με πιθανή αντιφλεγμονώδη δράση της μετφορμίνης. Ανέφερε ότι ο αυτοέλεγχος γλυκόζης σε κάποιους ασθενείς κρίνεται απαραίτητος, με συγκεκριμένους στόχους και αποφυγή υπογλυκαιμιών αλλά και υψηλών τιμών. Τέλος, τόνισε ότι η πανδημία ανέδειξε τη σημασία της τηλεϊατρικής, δηλαδή την επαφή των ασθενών με τους λειτουργούς υγείας μέσω εικονικής σύνδεσης.

Υπερλιπιδαιμία

Ο καθηγητής Παθολογίας - Μεταβολικών Νοσημάτων, Α ́ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Ευάγγελος Λυμπερόπουλος παρουσίασε την πιθανή σχέση των υπολιπιδαιμικών φαρμάκων με την COVID-19. Συγκεριμένα, μελέτες παρατήρησης έδειξαν ότι οι ασθενείς που ελάμβαναν στατίνες και διαγνώσθηκαν με COVID-19 είχαν 35% λιγότερη πιθανότητα για σοβαρή νόσο και θάνατο σε σύγκριση με ασθενείς που δεν ελάμβαναν στατίνες πριν νοσήσουν. Η πιθανά ευεργετική αυτή επίδραση των στατινών ελέγχεται σε διπλές τυφλές μελέτες που βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη. Προσοχή χρειάζεται σε ασθενείς που εμφανίζουν οξεία ηπατίτιδα ή ραβδομυόλυση, καθώς και στην πιθανότητα αλληλεπιδράσεων με τη ριτοναβίρη που περιέχεται στο φάρμακο Paxlovid® που αναμένεται να έρθει στη χώρα μας. Γενικά, ανέφερε ότι οι στατίνες και τα υπόλοιπα υπολιπιδαιμικά φάρμακα δεν πρέπει να διακόπτονται χωρίς πολύ σοβαρό λόγο σε ασθενείς με COVID-19, ενώ η επαφή με το σύστημα υγείας δίνει τη δυνατότητα ακόμη και έναρξης υπολιπιδαιμικής αγωγής σε ασθενείς υψηλού κινδύνου. Για τη μείωση τουλάχιστον του καρδιαγγειακού κινδύνου ή ακόμη και των επιπλοκών της COVID-19, αν οι σχετικές μελέτες έχουν θετική έκβαση.    

Παχυσαρκία

Στη συνέχεια, ο καθηγητής Παθολογίας, Α ́ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Αλέξανδρος Κόκκινος παρουσίασε τα δεδομένα για τη σχέση παχυσαρκίας και COVID-19. Σημείωσε αρχικά ότι η παχυσαρκία στις δυτικές κοινωνίες και στην Ελλάδα αφορά άνω του 30% του ενήλικου πληθυσμού. Ήδη από τις πρώτες αναφορές για τη νόσο COVID-19 φάνηκε ότι η παχυσαρκία είναι εξαιρετικά δυσμενής προγνωστικός παράγοντας για την έκβαση της νόσου. Αυτό φαίνεται ότι οφείλεται στο φλεγμονώδες περιβάλλον που συνοδεύει την παχυσαρκία, το οποίο ευνοεί την εμφάνιση επιπλοκών της νόσου COVID-19. Επιπλέον, φαίνεται ότι ο λιπώδης ιστός δρα σαν μια «αποθήκη» για τον ιό, συμβάλλοντας στη διασπορά του. Πέραν τούτων, ακόμη και η καθημερινή ιατρική διαχείριση ασθενών με COVID-19 καθίσταται εξαιρετικά δυσχερής παρουσία σοβαρής παχυσαρκίας. Ανέφερε ότι είναι επιτακτική η ανάγκη για εντατική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας γενικά αλλά και ειδικότερα στην εποχή της πανδημίας, με υγιεινοδιαιτητικά μέτρα βασισμένα στη μεσογειακή διατροφή, φαρμακευτική αγωγή, κυρίως με GLP-1RA, και ίσως και με βαριατρική χειρουργική. Έκλεισε τονίζοντας ότι χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια για να επιτευχθεί καθολικός εμβολιασμός των ατόμων με παχυσαρκία, δεδομένου του υψηλότατου κινδύνου που διατρέχουν.

Υπέρταση

Ο αναπληρωτής καθηγητής Παθολογίας - Σακχαρώδη Διαβήτη, Β ́ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Αθανάσιος Ράπτης παρουσίασε ακολούθως δεδομένα για υπέρταση και COVID-19. Σημείωσε ότι ειδικά σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 ο επιπολασμός της αρτηριακής υπέρτασης είναι 70-80%. Ο κίνδυνος καρδιαγγειακής νόσου στα άτομα αυτά είναι ακόμη υψηλότερος συγκριτικά με πληθυσμούς με μεμονωμένα μεταβολικά θέματα και μειώνει σημαντικά το προσδόκιμο επιβίωσής τους. Παρουσίασε δεδομένα νόσησης και έκβασης της COVID-19 σε πληθυσμούς με αρτηριακή υπέρταση. Έκλεισε αναφέροντας ότι τα φάρμακα που χορηγούνται για την αντιμετώπιση της αρτηριακής πίεσης έχουν ευεργετικά αποτελέσματα όχι μόνο στην ίδια την αρτηριακή πίεση αλλά και στην αντιμετώπιση των καρδιαγγειακών συμβάντων. Φαίνεται μάλιστα ότι δεν επηρεάζουν την έκβαση της νόσησης από λοίμωξη CΟVID-19 και έτσι μπορούν να συνεχίζονται.

Επινεφρίδια

Η καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας, Β ́ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Μελπομένη Πέππα παρουσίασε τα νεότερα δεδομένα σχετικά με τα επινεφρίδια, την κορτιζονοθεραπεία και τη COVID-19. Ανέφερε ότι η λοίμωξη COVID-19 επιπλέκει συχνά τη λειτουργία των επινεφριδίων, δεδομένου ότι υποδοχείς δράσης του ιού, οι ACE-2, υπάρχουν σε υποθάλαμο, υπόφυση και επινεφρίδια. Μπορεί μάλιστα να επηρεάσει άμεσα τα επινεφρίδια ή έμμεσα μέσω υποθαλάμου-υπόφυσης (πρωτοπαθής και δευτεροπαθής επινεφριδιακή ανεπάρκεια, αντίστοιχα).Η αναπτυσσόμενη επινεφριδιακή ανεπάρκεια οδηγεί στην ανάγκη χορήγησης γλυκοκορτικοειδών. Τα τελευταία μπορεί να μειώνουν την θνητότητα, ζυγίζοντας πάντα τις ανεπιθύμητες ενέργειες.  Από την άλλη, ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται ο χειρισμός των ατόμων με γνωστή επινεφριδιακή ανεπάρκεια ή υπερλειτουργία των επινεφριδίων (σύνδρομο Cushing) και λοίμωξη COVID-19. Τέλος, τόνισε ότι ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται η αντιμετώπιση ασθενών με COVID-19 που λαμβάνουν  γλυκοκορτικοειδή για άλλα νοσήματα.

Άσκηση

Ο επίκουρος καθηγητής Παθολογίας, Β ́ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Παναγιώτης Χαλβατσιώτης ανέλυσε τη σημασία της σωματικής δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19. Ανέφερε ότι η συμμετοχή του μέσου Έλληνα πολίτη σε αθλητικές δραστηριότητες είναι χαμηλή σε σύγκριση με τα άλλα Ευρωπαϊκά Κράτη και μάλιστα σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο κατατασσόμαστε σε μια από τις 3 Χώρες που το 68% των πολιτών τους σε ετήσια βάση τα τελευταία χρόνια δεν συμμετείχε ούτε μια φορά σε πρόγραμμα αυξημένης φυσικής δραστηριότητας. Τα περιοριστικά μέτρα τις πανδημίας όμως επιδείνωσαν το γενικότερο πρόβλημα με αποτέλεσμα να αυξηθεί περαιτέρω το ήδη υψηλό ποσοστό παχυσαρκίας στη χώρα μας, που αποτελεί και έναν από τους κυριότερους παράγοντες κινδύνου για βαριά νόσηση και δυσμενή εξέλιξη της COVID-19. Τόνισε ότι η άσκηση ενισχύει την άμυνα του οργανισμού μας απέναντι στους ιούς, αλλά πιθανώς και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων. Έκλεισε σημειώνοντας πως φαίνεται ότι η άσκηση θα αποτελέσει την απολύτως απαραίτητη συμπληρωματική θεραπεία στο αναδυόμενο κλινικό σύνδρομο long-covid για τη βελτίωση της υγείας αλλά και της ποιότητα ζωής των ασθενών αυτών.

Μεταβολικά νοσήματα

Τέλος, η επίκουρη καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας, Θεραπευτική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Σταυρούλα Πάσχου παρουσίασε δεδομένα για τα εμβόλια έναντι COVID-19 σε ασθενείς με μεταβολικά νοσήματα. Συγκεκριμένα, ανέδειξε αρχικά την αναγκαιότητά του εμβολιασμού των ομάδων αυτών, καθώς αποτελούν πληθυσμούς υψηλού κινδύνου για σοβαρή νόσηση, εισαγωγή σε μονάδα εντατικής θεραπείας και θάνατο από COVID-19. Στη συνέχεια παρέθεσε διαθέσιμα στοιχεία ασφάλειας και αποτελεσματικότητας των εμβολίων σε άτομα με μεταβολικά νοσήματα. Τόσο από τις μελέτες έγκρισης των εμβολίων όσο και από μετέπειτα ερευνητικά δεδομένα δεν υπάρχουν στοιχεία για τυχόν αυξημένες παρενέργειες. Υπήρξε κάποια αρχική ανησυχία ότι η παχυσαρκία, ειδικά η κεντρική, επηρεάζει την αποτελεσματικότητα των εμβολίων. Μετέπειτα όμως μελέτες δείχνουν ότι τα επίπεδα των εξουδετερωτικών αντισωμάτων τουλάχιστον, που είναι τα κυρίως σημαντικά για την προστασία έναντι COVID-19, δεν παρουσιάζουν διαφορές ούτε σε ασθενείς με παχυσαρκία ούτε σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη σε σύγκριση με υγιή άτομα ίδιας ηλικίας και φύλου.

Πηγές:
ΕΚΠΑ