Πολυανθεκτικά βακτήρια: Η σιωπηλή πανδημία και η επίπτωση στην CoViD-19

Οι λοιμώξεις από πολυανθεκτικά βακτήρια αποτελούν μια πραγματική και εν πολλοίς άγνωστη απειλή για την σύγχρονη Δημόσια Υγεία. Από πολλούς επιστήμονες έχει χαρακτηριστεί ως η σιωπηλή πανδημία, γιατί πολύς κόσμος δεν γνωρίζει το εύρος του προβλήματος. Τα τελευταία δύο χρόνια αποτελεί μια παράλληλη πρόκληση, εξίσου σημαντική με αυτή της COVID-19.

"Σύμφωνα με μοντέλα που είχαν δημοσιευθεί το 2016, δηλαδή πριν από την πανδημία, το 2050 η αντιμικροβιακή αντοχή θα είναι το κυριότερο αίτιο θανάτου, θα προκαλεί περισσότερους θανάτους ακόμα κι από αυτούς που οφείλονται στον καρκίνο", ανέφερε χαρακτηριστικά η επίκουρη καθηγήτρια στο Εργαστήριο Μικροβιολογίας του ΑΧΕΠΑ στη Θεσσαλονίκη, Ευθυμία Πρωτονοταρίου (φωτογραφία), μιλώντας στο 11ο Επιστημονικό Συνέδριο του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ. Πρόσθεσε, μάλιστα, πως η πανδημία έχει αλλάξει τα δεδομένα και εκτίμησε ότι η εξέλιξη αυτή ίσως έρθει πολύ πιο σύντομα από τις αρχικές προβλέψεις.

Τα τελευταία 10 χρόνια, στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης "Προκρούστης" του ΕΟΔΥ, αλλά και δικών του πρωτοβουλιών, το Μικροβιολογικό Εργαστήριο του ΑΧΕΠΑ πραγματοποιεί μια επιτήρηση των κυριότερων παθογόνων, σε συνδυασμό με τη διάγνωση της βακτηριαιμίας και της πνευμονίας. Μεταξύ άλλων, γίνεται έλεγχος σε υψηλού κινδύνου ασθενείς, όπως αυτοί που νοσηλεύονται στις ΜΕΘ ή στα ογκολογικά τμήματα, καθώς και περιβαλλοντικός έλεγχος για αυτά τα στελέχη στους χώρους υψηλού κινδύνου όπως οι ΜΕΘ.

Βακτηριαιμία σε ασθενείς COVID-19

Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο ΑΧΕΠΑ, εξετάστηκαν ασθενείς με COVID-19 λοίμωξη, οι οποίοι νοσηλεύτηκαν στο νοσοκομείο κατά τη διάρκεια του εφιαλτικού για τη Θεσσαλονίκη δεύτερου κύματος της πανδημίας, το φθινόπωρο και στις αρχές χειμώνα του 2020. Η μελέτη, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύτηκαν πριν από μερικούς μήνες, ασχολήθηκε με τη μικροβιολογική ανίχνευση στελεχών που απομονώθηκαν από βακτηριαιμίες σε ασθενείς COVID-19 εκείνης της περιόδου. Τα αποτελέσματα έδειξαν, όπως είπε η κ. Πρωτονοταρίου, διπλασιασμό ή και τριπλασιασμό των στελεχών που σχετίζονται με πολυαντοχή, αλλά και πολύ μεγάλη θνητότητα μεταξύ των ασθενών COVID που εμφάνισαν βακτηριαιμία.

Συγκεκριμένα, εξετάστηκαν 1.165 ασθενείς (690 άνδρες και 475 γυναίκες) με επιβεβαιωμένη COVID-19 λοίμωξη, που νοσηλεύτηκαν στο ΑΧΕΠΑ από τον Σεπτέμβριο ως τον Δεκέμβριο του 2020. Η διάμεση ηλικία των ασθενών ήταν τα 64 έτη.

Οι 122 από τους ασθενείς (ποσοστό 10,47% του συνόλου) παρουσίασαν βακτηριαιμία. Επρόκειτο για 86 άνδρες και 36 γυναίκες, με διάμεση ηλικία τα 66 έτη. Οι 119 από τους 122 ανέπτυξαν δευτεροπαθή βακτηριαιμία, (εμφανίστηκε πάνω από 48 ώρες μετά την εισαγωγή τους στο νοσοκομείο), με μέσο χρονικό διάστημα 12,8 μέρες μεταξύ έναρξης νοσηλείας και εμφάνισης βακτηριαιμίας.

Οι 103 από τους 122 απεβίωσαν (θνητότητα 84,42%). Οι 98 είχαν εισαχθεί στη ΜΕΘ, με μέση διάρκεια παραμονής 15,85 μέρες, ενώ η ενδονοσοκομειακή θνητότητα για τους τελευταίους έφτασε στο 90,81%. Στους 981 ασθενείς χωρίς δευτεροπαθή βακηριαιμία η θνητότητα ήταν 19,77%.

Τα συχνότερα παθογόνα

Οι επιστήμονες απομόνωσαν συνολικά 166 παθογόνα στους 122 ασθενείς με βακτηριαιμία, με πιο συχνά αυτά που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και το CDC έχουν χαρακτηρίσει ως κριτικής σημασίας για την συσχέτισή της με υψηλή αντιμικροβιακή αντοχή:  A. Baumannii, Klebsiella pneumoniae, Enterococcus faecium, E. Faecalis και Pseudomonas aeruginosa.

Μελέτες σε διεθνές επίπεδο έχουν επιβεβαιώσει από νωρίς μετά την έναρξη της πανδημίας τις συχνές συλλοιμώξεις, καθώς και δευτερογενείς λοιμώξεις που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της ασθένειας ή της παραμονής στο νοσοκομείο.  Παρόλο που το ποσοστό τους μπορεί να ποικίλλει στα διάφορα νοσοκομεία, έχει καταγραφεί υψηλή συχνότητα με σημαντική αρνητική επίδραση στην πρόγνωση και τεκμηριωμένα υψηλά ποσοστά θνησιμότητας. Οι δευτερογενείς λοιμώξεις είναι πολύ συχνές μεταξύ των ασθενών COVID-19 με μηχανικό αερισμό.

Η μελέτη στο ΑΧΕΠΑ παρατήρησε μια αξιοσημείωτη αύξησή τους, συνοδευόμενη από πιο ανθεκτικούς φαινότυπους των βακτηρίων που απομονώθηκαν, σε σύγκριση με τα αντίστοιχα ποσοστά της αντίστοιχης περιόδου του 2019, δηλαδή πριν από την έναρξη της πανδημίας. Ο διπλασιασμός, ως και τριπλασιασμός της παρουσίας στελεχών που σχετίζονται με πολυαντοχή μπορεί να εξηγηθεί από την πολύ μεγάλη πίεση που δέχτηκε το νοσοκομείο κατά την διάρκεια της έκρηξης του δεύτερου πανδημικού κύματος, από τον παρατεταμένο χρόνο νοσηλείας και την εκτεταμένη αντιμικροβιακή αγωγή που έλαβαν αυτοί οι ασθενείς. Επιπλέον, σημειώνουν οι μελετητές και τον περιορισμένο αριθμό του προσωπικού.

Σε ό,τι αφορά την θνητότητα, η κ. Πρωτονοταρίου επεσήμανε πως έφτανε ως και το 95% σε ασθενείς που νοσηλεύτηκαν στις ΜΕΘ και είχαν αναπτύξει κάποιο πολυανθεκτικό βακτήριο, δηλαδή είχαν κάποια βαριά λοίμωξη όπως είναι η βακτηριαιμία ή πνευμονία.

"Το πρόβλημα της πολυαντοχής είναι πλέον ένα παράλληλο πρόβλημα με την COVID-19 που ο ΠΟΥ και όλος ο επιστημονικός κόσμος αναγνωρίζει ότι είναι ένα εξίσου επικίνδυνο και σημαντικό πρόβλημα", κατέληξε η καθηγήτρια.