Ο Θεσσαλονικιός ερευνητής που ανακαλύπτει νέα γονίδια

Η ανακάλυψη της γονιδιακής βάσης μιας ασθένειας μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων για τον έλεγχο και την καταπολέμησή της. Ο 37χρονος Αλέξανδρος Ονουφριάδης (φωτογραφία), μεταδιδακτορικός ερευνητής στο King’s College του Λονδίνου, ειδικεύεται σε εφαρμογές τεχνολογιών αλληλούχισης νέας γενιάς (Next-generation sequencing), με στόχο την ανακάλυψη γονιδίων που σχετίζονται με σπάνιες ασθένειες. Από νωρίς, κατά την εκπόνηση του διδακτορικού του, ανακάλυψε το πρώτο γονίδιο της γενικευμένης φλυκταινώδους ψωρίασης, γεγονός που οδήγησε στην ανάπτυξη φαρμάκων που ελέγχουν τη σπάνια αυτή δερματολογική ασθένεια.

Πριν από λίγες μέρες, ο Θεσσαλονικιός ερευνητής βραβεύτηκε από την Βρετανική Εταιρία Ερευνητικής Δερματολογίας (British Society for Investigative Dermatology) με το βραβείο ερευνητή πρώιμης σταδιοδρομίας (Early Career Investigator Award) για το 2020/2021, σε αναγνώριση της συνολικής του συνεισφοράς του στη δερματολογική έρευνα.

Ο κ. Ονουφριάδης μιλάει στο iatronet.gr για τα κίνητρα που τον οδήγησαν στο συναρπαστικό πεδίο της γενετικής και της ανακάλυψης γονιδίων, για την τωρινή του ερευνητική ενασχόληση και για τα μελλοντικά του σχέδια, που περιλαμβάνουν την επιστροφή στα πάτρια εδάφη για μια ακαδημαϊκή καριέρα στην Ελλάδα.

Η ανακάλυψη του πρώτου γονιδίου

Στην αρχή της δεκαετίας του 2000, είχε την ευτυχή συγκυρία να δει το έμφυτο ενδιαφέρον του για τη βιολογία και τη γενετική να συναντιέται με την εποχή τη αποκρυπτογράφησης του ανθρώπινου γονιδιώματος. Έτσι, δεν χρειάστηκε δεύτερη σκέψη για την επιλογή των σπουδών του στο Τμήμα Βιολογίας του ΑΠΘ.

Αποφοίτησε το 2006 και συνέχισε της μεταπτυχιακές του σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου στον τομέα της γονιδιωματικής. Κατά τη διάρκεια της εκπόνησης του διδακτορικού του στο King’s College London (2008-2011), η ερευνά του οδήγησε στην ανακάλυψη του πρώτου γονίδιου της pustular psoriasis (γενικευμένη φλυκταινώδης ψωρίαση).

"Αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο επέλεξα το συγκεκριμένο διδακτορικό. Η ταυτοποίηση ή ανακάλυψη του γονιδίου που σχετίζεται με αυτήν την σπάνιας μορφής ψωρίαση, οδήγησε στη συνέχεια σε κλινικές δοκιμές φαρμάκων από επιστημονικές ομάδες ανά τον κόσμο, οι οποίες έχουν πολύ καλό αποτέλεσμα", λέει και εξηγεί: "το φάρμακο επιλέχθηκε γιατί γνωρίζαμε πλέον την μοριακή βάση και τον μηχανισμό πίσω από αυτή την ασθένεια. Η φαρμακευτική παρέμβαση βοηθάει τελικά στην διαχείριση της ασθένειας, δεν την εξαφανίζει αλλά την ελέγχει".

Οκτώ νέα γονίδια και η συνέχεια

Έπειτα ο κ. Ονουφριάδης εργάστηκε ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Ινστιτούτο Παιδικής Υγείας (Institute of Child Health) του University College London, όπου ηγήθηκε ενός ερευνητικού προγράμματος για την ανακάλυψη νέων γονιδίων για την ασθένεια Primary Ciliary Dyskinesia (πρωτοπαθής δυσκινησία των κροσσών). Η ερευνητική προσπάθεια οδήγησε στην ανακάλυψη 8 νέων γονιδίων σε ισάριθμες δημοσιεύσεις.

Στη συνέχεια, επιστρέφοντας στο King’s College, η έρευνά του επικεντρώθηκε πάλι σε σπάνιες δερματολογικές ασθένειες με τον χαρακτηρισμό μεταλλάξεων αλλά και την ανακάλυψη νέων γονίδιων. Παράλληλα, ασχολήθηκε με την γενετική πολυπαραγοντικών ασθενειών όπως η ψωρίαση και η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, ενώ συμμετείχε σε μεγάλης κλίμακας έρευνες όπως το Wellcome Trust Case-consortium GWAS study for Psoriasis, αλλά και στην ερευνητική κοινοπραξία UK10k.

Τα τελευταία χρόνια ασχολείται με τις μεταβολικές ασθένειες και το μεταγράφωμα δερματολογικών ασθενειών για τον χαρακτηρισμό βιολογικών μονοπατιών, αλλά και miRNAs, τόσο σε ερευνητικό όσο και σε επίπεδο κλινικών δοκιμών.

"Έχω λάβει κάποιες χρηματοδοτήσεις για να συνεχίσω την έρευνα σε μια ασθένεια που ονομάζεται πομφολυγώδης επιδερμόλυση. Χρησιμοποιώ τεχνολογίες μέσω της αλληλούχησης μεταγραφώματος σε μεμονωμένα κύτταρα για την καλύτερη κατανόηση των μοριακών μηχανισμών και των βιολογικών μονοπατιών στο δέρμα των ασθενών".

Η πομφολυγώδης επιδερμόλυση είναι μια σπάνια δερματολογική ασθένεια, εξαιρετικά επώδυνη για τους ασθενείς, με κακή πρόγνωση. Η γενετική της πηγή είναι γνωστή εδώ και 30 χρόνια και σχετίζεται με την έλλειψη του κολλαγόνου 7. "Προσπαθώ να κατανοήσω το μεταγράφωμα σε επίπεδο μεμονωμένων κυττάρων, τα βιολογικά μονοπάτια, ώστε να αναζητήσω θεραπευτικούς στόχους με φάρμακα, που θα μπορούσαν να βελτιώσουν το δέρμα τους και την ποιότητα της ζωής τους. Στην ουσία προσπαθώ να κατανοήσω τι συμβαίνει στα τραύματα αυτών των ανθρώπων για να βρούμε φαρμακευτικούς στόχους", εξηγεί.

Το βραβείο που άργησε 2 χρόνια και ο επαναπατρισμός

Το βραβείο ερευνητή πρώιμης σταδιοδρομίας του απονεμήθηκε πριν από λίγες μέρες, με καθυστέρηση δύο ετών. Αιτία ήταν το ξέσπασμα της πανδημίας και η επιβολή του πρώτου lockdown στο Λονδίνο, η οποία ανέστειλε την απονομή το 2000. Το 2021 τιμήθηκε σε μια on line εκδήλωση για τον ίδιο λόγο και τώρα η χαλάρωση των μέτρων επέτρεψε την δια ζώσης απονομή.

Με "προίκα" το πλούσιο ερευνητικό του έργο, τις δεκάδες επιστημονικές του δημοσιεύσεις και τις σχεδόν 3.500 ετεροαναφορές και h-index 22 (σύμφωνα με τη βάση δεδομένων Scopus), ο Αλέξανδρος Ονουφριάδης ετοιμάζεται για το επόμενο βήμα στην καριέρα του. Αυτή σχετίζεται με την επιστροφή στην Ελλάδα και την ακαδημαϊκή σταδιοδρομία στην Ιατρική Σχολή μεγάλου ΑΕΙ της χώρας. "Σίγουρα, οι ευκαιρίες εδώ είναι μεγαλύτερες, αλλά και στη χώρα μου υπάρχουν σημαντικές δυνατότητες και ένα καλό επιστημονικό δυναμικό. Η απόφαση είναι αποτέλεσμα στάθμισης πολλών παραγόντων", σημειώνει, προσθέτοντας πως θα διατηρήσει κάποιες συνεργασίες με το εξωτερικό.