Botox κατά της ημικρανίας - Τι δείχνει ελληνική μελέτη

Από το 2013, όταν εγκρίθηκε από τον ΕΟΦ και χορηγείται από τον ΕΟΠΥΥ, η αλλαντική τοξίνη (botox) αποτελεί τη δεύτερη επιλογή, από ένα σύνολο τριών γραμμών προφυλακτικής αντιμετώπισης της χρόνιας ημικρανίας. Πρώτη γραμμή είναι η χορήγηση χαπιών διάφορων κατηγοριών (αντιεπιληπτικών, αντιυπερτασικών, αντικαταθλιπτικών) που έχουν δημιουργηθεί για άλλους λόγους αλλά έχει αποδειχτεί η δράση τους σε υποδοχείς πόνου ημικρανίας. Τρίτη επιλογή, αν ο ασθενής δεν ανταποκριθεί σε διαδοχικές θεραπείες με τις δύο προηγούμενες, αποτελεί η χορήγηση μονοκλωνικών αντισωμάτων που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για την χρόνια ημικρανία.

Ελληνική μελέτη σε ασθενείς από τρία μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα) επιβεβαιώνει την ευεργετική δράση του botox σε σημαντικό ποσοστό ασθενών που δεν είχαν ανταποκριθεί στην αρχική θεραπεία με χάπια. Επιπλέον, όπως αναφέρει στο iatronet.gr ο κύριος ερευνητής, νευρολόγος, διδάκτορας του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ, Μανώλης Δερμιτζάκης (φωτογραφία), αναδεικνύει την αποτελεσματικότητα, αλλά και ασφάλεια της θεραπείας σε βάθος χρόνου, καθώς η χορήγηση αλλαντικής τοξίνης σε 20 τριμηνιαίες συνεδρίες, σε διάρκεια 5 ετών, εξακολουθεί να παρέχει την ίδια ανακούφιση στους ασθενείς, χωρίς σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες.

Δραστική μείωση ημερών κεφαλαλγίας

Στην πρώτη φάση της μελέτης, που είχε διάρκεια 3 ετών και περιελάμβανε συνεδρίες ανά τρίμηνο (4 κατ΄ έτος και 12 συνολικά) συμμετείχαν 65 ασθενείς με χρόνια ημικρανία. Οι 56 από αυτούς ολοκλήρωσαν τους κύκλους θεραπείας (ποσοστό συμμόρφωσης 86,1%) και παρουσίασαν σημαντική βελτίωση σε όλες τις παραμέτρους: Οι μέρες με κεφαλαλγία μειώθηκαν δραστικά, από 20,7 το μήνα κατά μέσο όρο, σε 4,3. Οι μέρες του μήνα με υψηλής έντασης κεφαλαλγία μειώθηκαν από 10,9 σε 2,6, ενώ η χρήση αναλγητικών χαπιών μειώθηκε από 14,3 σε 2,7.

Στη συνέχεια, οι μελετητές, Ανδρέας Αργυρίου, Μανώλης Δερμιτζάκης, Γεώργιος Βλάχος, Μιχαήλ Βικελής επέκτειναν τη μελέτη από τα 3 στα 5 χρόνια, προσθέτοντας άλλες 8 συνεδρίες στους 56 ασθενείς που ολοκλήρωσαν την τριετία.

Τα αποτελέσματα έδειξαν πως η ευεργετική δράση της αγωγής παρέμεινε σταθερή, με μια μικρή περαιτέρω βελτίωση μάλιστα σε ό,τι αφορά τις μέρες κεφαλαλγίας, που μειώθηκαν σε 3,8 το μήνα, έναντι 4,3 στην τριετία. Στα ίδια επίπεδα παρέμειναν οι μέρες με μεγάλη ένταση κεφαλαλγίας (2,7 έναντι 2,6) και η χρήση αναλγητικών (2,7). Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στο παρακάτω γράφημα.

Σημαντική διαφοροποίηση ήταν το ποσοστό συμμόρφωσης των ασθενών στην εφαρμογή της αγωγής, μεταξύ τριών και πέντε ετών. Από τους 56 ασθενείς που έκαναν τις 12 συνεδρίες στην τριετία οι 36 ολοκλήρωσαν τον κύκλο των 20 κύκλων θεραπείας στην πενταετία (ποσοστό συμμόρφωσης 64,3%). Ωστόσο, όπως φαίνεται και από το παρακάτω γράφημα, οι 9 από τους 20 που αποχώρησαν πρόωρα (ποσοστό 45%) ανέφεραν ως αιτία ότι είχαν σημαντική βελτίωση και δεν χρειάζονταν πλέον τη θεραπεία.

Συνοψίζοντας τα συμπεράσματα της μελέτης, ο νευρολόγος Μ. Δερμιτζάκης αναφέρει στο iatronet.gr πως «οι ασθενείς που επωφελήθηκαν στην τριετία συνεχίζουν να επωφελούνται και με την συνέχιση της θεραπείας, χωρίς κάποια σοβαρή ανεπιθύμητη ενέργεια, ενώ κάποιοι, με τη σύμφωνη γνώμη του γιατρού, θεωρούν πως μπορούν να σταματήσουν, για να παρακολουθήσουμε την πορεία τους χωρίς την αγωγή».

Πώς γίνεται η αγωγή με botox

Ασθενείς που πληρούν τα κριτήρια για αντιμετώπιση της χρόνιας ημικρανίας με botox είναι όσοι δεν είχαν αποτέλεσμα σε δύο φαρμακευτικές αγωγές με χάπια. Ο θεράπων γιατρός συντάσσει ηλεκτρονικό φάκελο και εισηγείται στον ΕΟΠΥΥ την χορήγηση αλλαντικής τοξίνης. Το φάρμακο χορηγείται μέσω του φαρμακείου του ΕΟΠΥΥ, χωρίς κάποια συμμετοχή για τους ασθενείς, οι οποίοι πληρώνουν μόνο τον γιατρό τους.

Η χορήγηση γίνεται ανά τρίμηνο από εκπαιδευμένο νευρολόγο, με βελόνα ινσουλίνης. "Γίνεται στο μέτωπο, στους κροτάφους και στην οπίσθια επιφάνεια της κεφαλής και του τραχήλου, δηλαδή στη βάση του κρανίου πίσω, παρασπονδυλικά στον αυχένα και φτάνουμε μέχρι χαμηλά στον τραπεζοειδή. Μιλάμε για περίπου 39 τσιμπήματα, 35 σε συγκεκριμένα σημεία και τα υπόλοιπα σε σημεία όπου πονάει ο ασθενής. Δεν είναι ιδιαίτερα επώδυνα, γιατί τσιμπάμε τους μυς", εξηγεί ο νευρολόγος.

Ο ίδιος διευκρινίζει πως τα τσιμπήματα γίνονται σε διαφορετικά σημεία από αυτά του αισθητικού botox, με εξαίρεση το μέτωπο. "Στο μέτωπο, όπου υπάρχουν ρυτίδες από μια ηλικία και μετά, αυτές ελαττώνονται αισθητά και έτσι υπάρχει και αισθητικό αποτέλεσμα. Αλλά οι περισσότερες γυναίκες που υποφέρουν από ημικρανία ελάχιστα ενδιαφέρονται για αυτό", σημειώνει για να προσθέσει πως "πολλές γυναίκες ρωτάνε το αντίθετο: μήπως θα φαίνομαι παραμορφωμένη; Δεν ισχύει ούτε το ένα ούτε το άλλο. Δεν θα έχουμε ούτε το φαινόμενο να γυαλίζει το μέτωπο".

Δεν έχει σημασία η ώρα χορήγησης

Σε μια διαφορετική μελέτη, οι επιστήμονες εξέτασαν τους ιατρικούς φακέλους 100 ασθενών που δέχτηκαν αγωγή με αλλαντική τοξίνη, εκ των οποίων οι 50 έκαναν τις συνεδρίες πρωινές ώρες (8:00 με 12:00) και οι άλλοι 50 απογευματινές (13:00 – 18:00). Μελέτησαν τα αποτελέσματα με στόχο να διαπιστώσουν αν παίζει ρόλο στην αποτελεσματικότητα η ώρα χορήγησης. Σε αντίθεση με κάποιες μελέτες στο εξωτερικό, δεν προέκυψε κάποια σημαντική διαφορά, τέτοια που να μπορεί να καθορίσει το θεραπευτικό πρωτόκολλο.

Σήμερα στον δυτικό κόσμο εκτιμάται πως πάνω από το 14% των ανθρώπων παρουσιάζει επεισόδια ημικρανίας, είτε αυτοί το γνωρίζουν είτε όχι. Κάθε χρόνο το 2% ως 2,5% όσων παρουσιάζουν επεισόδια μεταπίπτουν στην χρόνια ημικρανία, δηλαδή έχουν συχνότητα πάνω από 15 μέρες το μήνα, πολλές φορές με μεγαλύτερη ένταση, κι αυτό διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα.