Ένα κρίσιμο ψηφιακό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα

Γράφει o

Αντώνης Καρόκης

External Affairs Director, MSD

Τα τελευταία χρόνια συντελείται άλλοτε με ταχύτερους και άλλοτε με πιο αργούς ρυθμούς ένας ριζικός ψηφιακός μετασχηματισμός του συστήματος υγείας και της σχέσης των πολιτών με το σύστημα υγείας. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός εντάθηκε σημαντικά την εποχή της πανδημίας, καθώς καταβλήθηκε κάθε προσπάθεια να διευκολυνθεί η ψηφιακή επικοινωνία με το σύστημα υγείας και μείωσης της φυσικής επαφής για λόγους προστασίας από την Covid-19. Παράλληλα με το σύστημα ψηφιακής διαχείρισης του εμβολιασμού, είδαμε την επέκταση της άυλης ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, την εισαγωγή και επέκταση του MyHealth app, την ηλεκτρονική διαχείριση του παιδικού και εφηβικού εμβολιασμού, την εφαρμογή του συστήματος προσυμπτωματικού ελέγχου-μαστογραφίας, την επέκταση των εφαρμογών της τηλεϊατρικής κ.ά.

Περαιτέρω, στο πλαίσια του Ταμείου Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης (ΤΑΑ) και του προγράμματος «Ελλάδα 2.0», ο ψηφιακός μετασχηματισμός περιλαμβάνει πρωτοβουλίες, όπως η ανάπτυξη του ατομικού ηλεκτρονικού φακέλου υγείας, η ψηφιακή αναβάθμιση του ΕΟΠΥΥ, η ψηφιακή αναβάθμιση και διαλειτουργικότητα των νοσοκομειακών μονάδων, η δημιουργία κεντρικού αποθετηρίου για τις διαγνωστικές εξετάσεις, η ανάπτυξη του ογκολογικού ψηφιακού φακέλου κ.ά.

Οι μεταρρυθμίσεις αυτές βελτιώνουν την πρόσβαση και προσφέρουν αναβαθμισμένη εμπειρία χρήσης στους ασθενείς, μειώνοντας τον χρόνο επαφής και διευκολύνοντας την αποτελεσματική χρήση των υγειονομικών υπηρεσιών. Παράλληλα, ενδυναμώνουν τους πολίτες, καταγράφοντας και πληροφορώντας τους για κάθε επαφή με το σύστημα υγείας, ενσωματώνοντας μηχανισμούς βελτίωσης της συμμόρφωσης με τις κλινικές οδηγίες και αυξάνοντας τη διαφάνεια και τη λογοδοσία του συστήματος υγείας. Με την ολοκλήρωση των πρωτοβουλιών του ΤΑΑ, η Ελλάδα θα έχει εξελίξει το σύστημα συλλογής δεδομένων που ξεκίνησε με το Σύστημα Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης την εποχή της κρίσης, επιτρέποντας την ηλεκτρονική αποτύπωση κάθε κίνησης του ασθενούς στο σύστημα υγείας, στα πεδία της πρόληψης, της θεραπείας και της αποκατάστασης. Η συλλογή των δεδομένων αυτών αποτελεί κρίσιμο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Η ψηφιακή μετάβαση στον τομέα υγείας βασίζεται στην αξιοποίηση των πραγματικών δεδομένων για την υγεία (Real World Data - RWD). Τα στοιχεία συλλέγονται ταυτόχρονα με τη διαδικασία παροχής υπηρεσιών και διαχείρισης υγείας στο επίπεδο του ασθενούς και συλλέγονται μέσω προοπτικών ή αναδρομικών ερευνητικών μεθόδων. Συλλέγονται σε ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων, όπως ο ηλεκτρονικός φάκελος υγείας, βάσεις δεδομένων ασφάλισης υγείας, οργανισμών παροχής υπηρεσιών υγείας (ιατρικών και νοσηλευτικών), μητρώα ασθενών και βάσεις δεδομένων φαρμακείων, αλλά και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κ.ά. Η επεξεργασία των RWD δημιουργεί την τεκμηρίωση που βασίζεται σε δεδομένα πραγματικού χρόνου (Real World Evidence - RWE), η οποία περιλαμβάνει αυστηρούς μεθοδολογικούς κανόνες επικύρωσης της ποιότητας των δεδομένων, τυποποίησης και ανάλυσης, καθώς και προστασίας του δικαιώματος ιδιωτικότητας. Μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο μελέτης της επιδημιολογικής κατανομής των υγειονομικών προβλημάτων στον πληθυσμό και καθορισμού υγειονομικών προτεραιοτήτων, μελέτης του επιδημιολογικού και οικονομικού φορτίου και του κόστους αντιμετώπισης διαφόρων νοσημάτων, εργαλείο κατανομής υγειονομικών πόρων και αξιολόγησης νέων θεραπειών και, κυρίως, συσχέτισης της δημόσιας και ιδιωτικής δαπάνης με το παρεχόμενο υγειονομικό αποτέλεσμα. Σαν συνέπεια η δευτερογενής επεξεργασία των δεδομένων μπορεί να αποτελέσει βασικό μηχανισμό δυναμικής αξιολόγησης της αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας του συστήματος υγείας.

Η σημασία των RWD/RWE έχει αναγνωριστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς μέσω του κανονισμού για τον «Ευρωπαϊκό Χώρο Υγειονομικών Δεδομένων (European Health Data Space, EHDS), που προσπαθεί να βελτιώσει την πρόσβαση των ασθενών στα δεδομένα της υγείας τους, αλλά και την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των υγειονομικών φορέων στο πλαίσιο της Ε.Ε., με την προστασία των προσωπικών δεδομένων, για την αντιμετώπιση υγειονομικών κρίσεων και τον πιο ορθολογικό υγειονομικό σχεδιασμό. Παράλληλα, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) θα χρησιμοποιεί και RWD/RWE, όχι μόνο δεδομένα τυχαιοποιημένων κλινικών δοκιμών, για την εγκριτική αξιολόγηση γενετικών θεραπειών κ.λπ.

Η Ελλάδα έχει αναπτύξει έναν αρκετά διευρυμένο μηχανισμό μέσω της ΗΔΙΚΑ και των πρωτοβουλιών των Υπουργείων Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Υγείας για τη συλλογή RWD. To γεγονός ότι σύντομα τα στοιχεία του ηλεκτρονικού φακέλου ασθενών θα περιλαμβάνουν τη χρήση όλων των υπηρεσιών υγείας κάθε βαθμίδας (περιλαμβανομένων των προληπτικών και διαγνωστικών υπηρεσιών) και θα μπορούν να συνδέονται με δεδομένα μητρώων ασθενών και άλλα κατανεμημένα δεδομένα υγείας στο πλαίσιο της ΗΔΙΚΑ, που συνδέει το σύνολο των προμηθευτών και χρηστών υγείας, επιτρέπει τη συλλογή ολοκληρωμένου συνόλου δεδομένων για ασθενείς, νοσήματα, διαδικασίες, προϊόντα και υπηρεσίες στη χώρα μας.

Με την ανάπτυξη της κατάλληλης στρατηγικής αξιοποίησης των δεδομένων η Ελλάδα θα μπορεί να αποτελέσει Παγκόσμιο Κέντρο Αριστείας στη συλλογή και ανάλυση RWD/RWE και να καταστεί πόλος παγκόσμιας έλξης ερευνητικών κεφαλαίων. Ο συνδυασμός των δεδομένων ηλεκτρονικής συνταγογράφησης και κατανεμημένων δεδομένων, όπως π.χ. αρχεία ασθενών ανά κατηγορία νοσημάτων, μπορεί να παρέχει πληροφορίες χρήσιμες σε παγκόσμιο επίπεδο σχετικά με το κόστος, την αποτελεσματικότητα σε πραγματικές συνθήκες, την ασφάλεια και τη σχετική αποτελεσματικότητα προϊόντων, υπηρεσιών και υγειονομικών παρεμβάσεων, επιτρέποντας κατάλληλες παρεμβάσεις σε όλο το εύρος του ταξιδιού του ασθενούς από την πρόληψη ως την αποκατάσταση. Η ανάπτυξη της σχετικής έρευνας θα έχει και το έμμεσο όφελος της περαιτέρω ενίσχυσης της θέσης της χώρας μας στην προσέλκυση ερευνητικών κεφαλαίων φάσης Ι-ΙΙΙ επίσης.

Η ανάπτυξη μιας τέτοιας στρατηγικής θα ενισχύσει την ανάπτυξη ενός οικοσυστήματος ανάλυσης ψηφιακών δεδομένων, το οποίο με τη σειρά του θα ενισχύσει πολλαπλώς την εθνική οικονομία. Σε πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ, που διεξήχθη με την υποστήριξη της MSD, βρέθηκε ότι επένδυση 1 εκατ. ευρώ στο οικοσύστημα RWD/RWE συνεισφέρει άμεσα 496.000 ευρώ και συνολικά 959.000 ευρώ στην εθνική οικονομία, καθώς δημιουργεί 24 νέες, καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας.

Η συλλογή και ανάλυση δεδομένων πραγματικού χρόνου (RWD/RWE) μπορεί να μεταβάλλει γενετικά τη λειτουργία του συστήματος υγείας, να προσελκύσει νέες σημαντικές επενδύσεις στο σύστημα υγείας και να ενισχύσει την οικονομική ανάπτυξη σε μια ιδιαίτερα απαιτητική περίοδο για τη χώρα.