Ο έρπης ζωστήρας και ο ρόλος του εμβολιασμού

Η πανδημία ανέδειξε τη σημασία του εμβολιασμού στους ενηλίκους. Έφερε, όμως, στο προσκήνιο μία ακόμη παράμετρο, η οποία σχετίζεται με την προστασία από άλλους ιούς, πέραν του SAES-CoV-2, όπως αυτού που προκαλεί τον έρπητα ζωστήρα. Η σχέση CoViD-19 και έρπητα ζωστήρα φαίνεται ότι είναι στενή. Πρόσφατη διεθνής μελέτη, στην οποία αξιολογήθηκαν σχεδόν δύο εκατομμύρια άτομα, έδειξε πως ασθενείς με CoViD-19 διατρέχουν κατά 15% υψηλότερο κίνδυνο να εκδηλώσουν έρπη ζωστήρα σε σύγκριση με όσους δεν έχουν λοίμωξη από κορωνοϊό.

Όπως είναι ήδη γνωστό στην ιατρική κοινότητα και πριν την πανδημία, εννέα στους δέκα ενηλίκους άνω των 50 ετών είναι φορείς του ιού που προκαλεί τον έρπητα. Ο ιός παραμένει ανενεργός και επανενεργοποιείται σε έναν από τους τρεις φορείς. Πέραν του εξαιρετικά επώδυνου νοσήματος που μπορεί να προκαλέσει, ενδέχεται να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές για τον ασθενή. Μεταξύ αυτών, περιλαμβάνονται η μεθερπητική νευραλγία (ΡΗΝ), η οποία εκδηλώνεται στο 30% όσων νοσήσουν από έρπητα ζωστήρα και ο οφθαλμικός έρπης ζωστήρας, ο οποίος αφορά το 25% των νοσούντων.

Σύμφωνα με τα επιδημιολογικά δεδομένα, ο έρπης ζωστήρας αποτελεί ένα από τα πιο συχνά εμφανιζόμενα νοσήματα που πλήττει τους ανθρώπους μέσης και τρίτης ηλικίας. Στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών περιλαμβάνεται σύσταση για εμβολιασμό όλων των ενηλίκων 60 έως 75 ετών, ανεξάρτητα από προηγούμενο ιστορικό νόσησης.

Η αξία του εμβολιασμού για τη συγκεκριμένη νόσο είναι πολύ μεγάλη, λόγω της υψηλής συχνότητάς του, αλλά και επειδή ο έρπης ζωστήρας δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά με φαρμακευτική αγωγή. Επίσης, η αποτελεσματικότητα των θεραπειών για την αντιμετώπιση του πόνου είναι περιορισμένη. 

Ήδη, από το 2018 ένα νέο εμβόλιο το οποίο κυκλοφορεί στις ΗΠΑ παρέχει πολύ υψηλή και μεγάλης διάρκειας αποτελεσματικότητα σε όλες τις ηλικιακές ομάδες από 50 ετών και άνω, καθώς και σε άτομα 18 ετών και άνω που βρίσκονται σε ανοσοκαταστολή, λόγω νόσου ή θεραπείας και για τα οποία δεν υπήρχε μέχρι πρότινος δυνατότητα προστασίας. Το συγκεκριμένο εμβόλιο τιμολογήθηκε και κυκλοφορεί στη Ελλάδα από τον Ιανουάριο του 2022, το οποίο πρόκειται να συμπεριληφθεί άμεσα στη λίστα του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμού ενηλίκων, ως συνταγογραφούμενο / αποζημιούμενο σκεύασμα.

Τα δεδομένα αυτά καθιστούν τον εμβολιασμό ως ένα μέσο κάλυψης μίας μεγάλης και ανεκπλήρωτης μέχρι σήμερα ιατρικής ανάγκης, ιδιαίτερα με σκευάσματα με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα σε όλες τις ηλικιακές ομάδες και ιδιαίτερα σε άτομα άνω των 50 ετών.

Μελέτη

Εξαιρετικά ενδιαφέροντα είναι τα ευρήματα πρόσφατα δημοσιευθείσας διεθνούς μελέτης, στην οποία αναλύθηκαν δεδομένα από 394.677 άτομα άνω των 50 ετών με CoViD-19 και 1.577.346 άτομα χωρίς CoViD-19. Χρησιμοποιήθηκαν δύο μεγάλες βάσεις δεδομένων των ΗΠΑ και αξιολογήθηκε η συχνότητα εμφάνισης έρπητα ζωστήρα στις δύο ομάδες.

Η μελέτη έδειξε ότι τα άτομα που είχαν διαγνωστεί με CoViD-19 έχουν 15% υψηλότερο κίνδυνο να εκδηλώσουν έρπητα, ο οποίος φτάνει στο 21% μετά από νοσηλεία σε νοσοκομείο με CoViD-19. Η επιστημονική ομάδα κατέληξε στο συμπέρασμα πως η μόλυνση από SARS-Cov-2 μπορεί να επανενεργοποιήσει τον λανθάνοντα ιό της ανεμοβλογιάς. Όπως αναφέρει η συντακτική ομάδα, η διατήρηση της λανθάνουσας κατάστασης του ιού που προκαλεί έρπητα μετά την αρχική μόλυνση από CoViD-19, απαιτεί επαρκή επίπεδα ανοσίας Τ-κυττάρων, η οποία όμως δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Σειρά μελετών έχουν δείξει ότι μεγάλο ποσοστό ασθενών με CoViD-19 παρουσιάζουν λεμφοπενία, με σημαντικά χαμηλότερο αριθμό ολικών λεμφοκυττάρων και Τ-κυττάρων.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, με δεδομένο ότι ο έρπης ζωστήρας μπορεί να προληφθεί με εμβόλιο, η διατήρηση του συνιστώμενου εμβολιασμού στις ηλικίες 50 ετών και άνω μπορεί να συμβάλλει στη μείωση της επιβάρυνσης κατά τη διάρκεια της πανδημίας.