Ένας επιφανής Σοβιετικός μικροβιολόγος εργάζεται για την ανάπτυξη εμβολίου κατά της πανούκλας, όταν από μια απροσεξία μολύνεται ο ίδιος από τον τρομερό βάκιλο (Yersinia pestis). Έρχεται σε επαφή με αρκετούς ανθρώπους μέχρι να γίνει η διάγνωση και να μπει σε απομόνωση. Το πανίσχυρο NKVD (Λαϊκό Κομισαριάτο Εσωτερικών Υποθέσεων) που οργάνωσε και χρησιμοποίησε ο Στάλιν για τη Μεγάλη Εκκαθάριση του 1936-1938 δεν δυσκολεύτηκε να βρει με ποιους είχε έρθει σε επαφή. Αυτοί εντοπίστηκαν άμεσα, μπήκαν σε σκληρή καραντίνα και έτσι χτυπήθηκε εν τη γενέσει της μια αναδυόμενη επιδημία.
Σε μια κοινωνία και μια εποχή που το χτύπημα της πόρτας και μια σύλληψη "για υπόθεσή σας" σήμαινε κατά πάσα πιθανότητα εξορία ή εκτέλεση, οι άνθρωποι που μπήκαν σε απομόνωση ανακουφίστηκαν όταν ανακάλυψαν πως ήταν "απλά η πανούκλα" ("Just the Plague").
Αυτός είναι ο τίτλος του βιβλίου της βραβευμένης Ρωσίδας συγγραφέως Λουντμίλα Ουλίτσκαγια (φωτογραφία), που αποκαλύπτει την ιστορία 80 και πλέον χρόνια μετά. Το βιβλίο θέλει να καταδείξει με ανθρώπινους όρους την επίδραση του σοβιετικού κρατικού μηχανισμού στην διαχείριση απειλών δημόσιας υγείας, με εργαλείο το πανίσχυρο NKVD. Το τεράστιο δίκτυο παρακολούθησης, που επί τρία χρόνια χρησιμοποιήθηκε για την δίωξη ή εκτέλεση εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων - συμπεριλαμβανομένων επιφανών επιστημόνων - ως προδοτών του κράτους, στην προσπάθεια του Στάλιν να εδραιώσει την εξουσία του, χρησιμοποιήθηκε τώρα ως το πιο αποτελεσματικό μέσο ιχνηλάτησης και απομόνωσης επαφών.
Ο Γιώργος Παππάς (φωτογραφία), παθολόγος, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και συντάκτης του δημοφιλούς στο διαδίκτυο "Ημερολογίου Κορωνοϊού", αναφέρεται στην ενδιαφέρουσα ιστορία, σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε στο Jama με αφορμή το συγκεκριμένο βιβλίο, που δεν έχει ακόμη μεταφραστεί στα ελληνικά.
Γράφει σε ανάρτησή του ο κ. Παππάς:
"Είναι 1939, και ο Abram Berlin ήταν ένας από τους κορυφαίους ερευνητές της Σοβιετικής Ένωσης στον χώρο των λοιμώξεων, προσπαθούσε να φτιάξει εμβόλιο για την πανούκλα, με εξασθενημένο παθογόνο. Μια απροσεξία στο εργαστήριο και εκτίθεται στην τρομερή Yersinia pestis. Έλα όμως που πρέπει να φύγει επειγόντως για Μόσχα επειδή πρέπει να παρουσιάσει σε ανώτατο επίπεδο τα αποτελέσματα της έρευνάς του! Ταξιδεύει με τρένο, υπερασπίζεται την ακεραιότητα της επιστήμης απέναντι σε οπαδό της ιδεολογικής ορθότητας και του Λυσένκο, φτάνει Μόσχα και πηγαίνει απευθείας στο ξενοδοχείο. Αρχίζει να εκδηλώνει συμπτώματα. Έρχεται σε στενή επαφή με τον κουρέα, το προσωπικό του ξενοδοχείου, πηγαίνει και στην συνάντηση της κεντρικής επιτροπής να παρουσιάσει την πρόοδό του. Επιστρέφει αγκομαχώντας, εξετάζεται από γιατρό στο ξενοδοχείο, καταλήγει στα επείγοντα ενός νοσοκομείου, όπου ο εφημερεύων υποπτεύεται άμεσα ότι εδώ έχουμε πνευμονική πανώλη και ξεκινά η απομόνωση. Του ίδιου του γιατρού, του ασθενούς, και όποιας επαφής βγάλει συμπτώματα.
Αλλά ποιες είναι οι επαφές; Είμαστε στην ΕΣΣΔ του 1939. Υπάρχει ένας μηχανισμός που λέγεται NKVD, που παρακολουθεί τα πάντα. Γνωρίζουν ποιος ήρθε σε επαφή με ποιον και πού και γιατί. Όλες οι επαφές πρέπει να απομονωθούν. Αλλά ταυτόχρονα πρέπει να διατηρηθεί μια κοινωνική ηρεμία. Δεν πρέπει να αναφερθεί η λέξη πανούκλα: στο νοσοκομείο είναι εύκολο - καραντίνα δήθεν για γρίπη. Έξω όμως; Απλό: "καλείστε να μας ακολουθήσετε για μια υπόθεσή σας, δεν μπορούμε να σας πούμε τι". Ορισμένοι πανικοβάλλονται, κάποιος σκοτώνεται στην προσπάθεια να αποδράσει από την "υπόθεσή" του. Οι συγγενείς των προσαχθέντων για παρακολούθηση αγωνιούν, φαντάζονται πως οι δικοί τους βρίσκονται σε ένα τρένο για μακριά.
Δουλεύει αυτός ο μηχανισμός όμως. Είναι έτοιμο το δίκτυο ιχνηλάτησης και απομόνωσης. Είναι λειτουργικό επειδή είναι εγγενές στον τρόπο που δρα το καθεστώς. Δεν θα υπάρξει επιδημία. Θα υπάρξουν μόνο τρεις νεκροί- ο ερευνητής, ο γιατρός και ο κουρέας. Τελικά, οι προσαχθέντες θα επιστρέψουν στο σπίτι τους και θα αναφωνήσουν ανακουφισμένοι "it was Just the Plague". Μια μυστηριώδης γυναίκα-επαφή μόνο θα χαθεί κάπου στα βάθη της Κεντρικής Ασίας, αλλά εκεί έχει πανούκλα έτσι κι αλλιώς. Καλού κακού, μελλοντικά το εργαστήριο θα μεταφερθεί μακριά από κρίσιμα αστικά κέντρα, αρχικά κοντά στο Καλίνινγκραντ και αργότερα στο Saratov.
Just the Plague λέγεται και το βιβλίο που έγραψε η Lyudmila Ulitskaya και κυκλοφόρησε διεθνώς το 2021 από την Granta, δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά επί του παρόντος. Η Ulitskaya δεν είναι καμιά τυχαία, ακούγεται το όνομά της τα τελευταία χρόνια ως μια από τις επικρατέστερες υποψήφιες για το Νόμπελ λογοτεχνίας, δικαιολογημένα (μόνο και μόνο Το Πράσινο Αντίσκηνο φτάνει, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη και πριν την πανδημία, όταν μιλούσαμε για άλλα, είχα γράψει ένα κατεβατό στο Amagi). H Ulitskaya έχει σχετικές σπουδές, είχε δουλέψει στα νιάτα της και στο Ινστιτούτο Γενετικής Βαβίλοφ. Άκουσε την ιστορία της παρ' ολίγον επιδημίας από μια φίλη της, την κόρη του παθολογοανατόμου που έκανε τις νεκροτομές τότε. Έγραψε το Just the Plague λίγο πριν την διάλυση της ΕΣΣΔ ως σενάριο, επειδή τότε την ενδιέφερε ο χώρος. Έμεινε σε ένα ράφι αδημοσίευτο για 30 χρόνια. Μετά ήρθε η πανδημία και το Just the Plague έγινε επίκαιρο.
Επίκαιρο επειδή η πανδημία είναι κοινωνικό και πολιτικό γεγονός, και όχι μόνο θέμα δημόσιας υγείας (ναι, ξέρω, και η δημόσια υγεία είναι πολιτική έννοια, μεγάλη συζήτηση). Αλλά όσες κοινωνικοπολιτικές παραμέτρους κι αν αναγνωρίσουμε, υπάρχει ένα δεδομένο. Αυτό που υπογραμμίζεται στην στιχομυθία του Berlin στο τρένο με τον καθεστωτικό νεαρό συνάδελφο επιστήμονα:
"- Φοβάμαι πως το αντικείμενο της έρευνάς μου υπακούει σε διαφορετικούς νόμους.
- Μα πώς γίνεται να είναι διαφορετικοί; Όλοι ζούμε σύμφωνα με ένα νόμο, τον Μαρξιστικό - Λενινιστικό Νόμο.
-Φυσικά. Μόνο που τα μικρόβιά μου δεν το γνωρίζουν αυτό".
Κι αυτό είναι κάτι που το ζούμε ακόμη κι αυτή την στιγμή. Άλλες χώρες υποστήριξαν το καλό του κόμματος (όπως αναδείχθηκε σε τόσα επίσημα ντοκιμαντέρ για την αντιμετώπιση της Κίνας). Άλλα καθεστώτα εκμεταλλεύτηκαν την πανδημία για να επεκτείνουν την απολυταρχική τους ισχύ.
Αλλά ακόμη και στην δημοκρατική Δύση, φαίνεται ότι πλέον ζούμε με έναν νόμο: Είτε αυτός είναι ο νόμος του τουρισμού ή ο νόμος της τρυφηλής καλοπέρασής μας, της αδυναμίας μας απέναντι σε μια θεωρητικά πλήρως αντιμετωπίσιμη κατάσταση, απέναντι σε έναν ιό που μπορούσαμε να ελέγξουμε.
Μόνο που αυτό το νόμο, τα μικρόβια που μας περιβάλλουν δεν τον γνωρίζουν, δεν τον αναγνωρίζουν".
{{dname}} - {{date}}
{{body}}
Απάντηση Spam
{{#subcomments}} {{/subcomments}}