Σπ. Λύτρας στο iatronet.gr: Πόσο να ανησυχούμε για τη γρίπη των πτηνών

Η εμφάνιση κρουσμάτων γρίπης των πτηνών (Η5Ν1) σε οικόσιτες και αδέσποτες γάτες στην Πολωνία, που αποκαλύφθηκε πριν από λίγες μέρες, ήταν το πιο πρόσφατο από μια σειρά ανησυχητικών γεγονότων του τελευταίου διαστήματος, όπως η επιβεβαίωση κρουσμάτων σε ανθρώπους, εργαζόμενους σε πτηνοτροφική μονάδα του Ηνωμένου Βασιλείου, ένα μήνα νωρίτερα. Επιστήμονες και αρμόδιοι οργανισμοί έχουν επισημάνει την ανάγκη επαγρύπνησης και εντατικής επιτήρησης του ιού και των μεταλλάξεών του, προκειμένου να προληφθεί η πιθανότητα εμφάνισης κάποιου στελέχους που θα σπάσει τον ανθρώπινο γονιδιακό φραγμό και θα μπορούσε δυνητικά να προκαλέσει ακόμα και πανδημία.

«Είναι δύσκολο να προβλέψουμε την εξέλιξη, αλλά δεν είναι θετικά όσα βλέπουμε τα τελευταία δύο χρόνια», λέει στο iatronet.gr o εξελικτικός ιολόγος στο Κέντρο Ιολογίας του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης, Σπύρος Λύτρας. Ο ίδιος διευκρινίζει πως μέχρι τώρα τα όποια κρούσματα μετάδοσης γρίπης των πτηνών στον άνθρωπο είναι μεμονωμένα, οφείλονται σε συγκεκριμένες μεταλλάξεις και δεν υπάρχει μετάδοση μεταξύ των ανθρώπων. Η μεγαλύτερη ανησυχία, κατά τον ίδιο, είναι να προκύψει κάποιο θηλαστικό που θα παίξει τον ρόλο του ενδιάμεσου ξενιστή μεταξύ των πουλερικών και του ανθρώπου.

Ο Έλληνας επιστήμονας είχε ενεργό συμμετοχή στην πολύ σημαντική εξαετή μελέτη του Κέντρου Ιολογίας της Γλασκώβης, που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες μέρες στο Nature, και αποκάλυψε τον ρόλο ενός συγκεκριμένου ανθρώπινου γονιδίου, ως φραγμού απέναντι στον ιό της γρίπης. Όπως εξηγεί, η κατανόηση του συγκεκριμένου μηχανισμού μπορεί να βοηθήσει στον έγκαιρο εντοπισμό των μεταλλάξεων που αποφεύγουν αυτόν τον φραγμό και στην άμεση λήψη μέτρων για την αναζήτηση της πηγής και την αποφυγή πιθανής μετάδοσης.

Η εξάπλωση της Η5Ν1 τα τελευταία 2 χρόνια

Η μετάδοση διάφορων στελεχών γρίπης των πτηνών στους ανθρώπους δεν είναι κάτι σπάνιο. Από το τέλος του 2021 παρατηρείται εξάπλωση της μετάδοσης της Η5Ν1 μεταξύ άγριων πτηνών και θηλαστικών. «Έχει περάσει από την Ευρώπη στην Αμερική και παρατηρούνται όλο και περισσότερες μεταδόσεις, μεταξύ άλλων σε θαλάσσια θηλαστικά, όπως θαλάσσιους ελέφαντες και φώκιες, που βρίσκονται νεκρά στις ακτές», σημειώνει ο κ.Λύτρας και προσθέτει: «Το γεγονός αυτό σε κάνει να αναρωτιέσαι πόσο κοντά είμαστε να κολλήσουν άνθρωποι. Προς το παρόν υπάρχουν μεμονωμένα κρούσματα αυτής της συγκεκριμένης γρίπης σε ανθρώπους, αλλά δεν έχουμε μετάδοση μεταξύ ανθρώπων».

Σύμφωνα με τον εξελικτικό ιολόγο, η συγκεκριμένη ανησυχία είναι διάχυτη και έχει βάση. «Σίγουρα πρέπει να το παρακολουθούμε στενά, όπως γίνεται σήμερα. Υπάρχει τεράστια κινητοποίηση σε αυτό το επίπεδο, διεθνώς», αναφέρει και χαρακτηρίζει ως ένα πολύ καλό παράδειγμα το γεγονός της Πολωνίας με τις νεκρές γάτες.

«Ορισμένες από αυτές τις γάτες είναι κατοικίδια και προφανώς έρχονται σε πολύ άμεση επαφή με ανθρώπους. Υπάρχουν προηγουμένως περιστατικά με μετάδοση γρίπης από γάτα στον ιδιοκτήτη της, αλλά είναι σποραδικές και αφορούν άλλου είδους γρίπες», υπογραμμίζει και συμπληρώνει: «Αν και δεν υπάρχει μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο, η ανησυχία είναι ότι αυτές οι γρίπες θα περάσουν σε όλο και περισσότερα θηλαστικά τα οποία είναι κοντά στον άνθρωπο και όπως ανέφερε το ECDC πιθανόν να γίνουν μεταλλάξεις που να αποφύγουν τους φραγμούς του ανθρώπινου οργανισμού. Έτσι, αντί να έχουμε την άμεση μετάδοση από πουλιά σε ανθρώπους, υπάρχει ο κίνδυνος να έχουμε την δημιουργία ενός νέου ενδιάμεσου ξενιστή μεταξύ των πουλερικών και των ανθρώπων. Αυτή είναι κατ΄ εμέ η μεγαλύτερη ανησυχία».

Το γονίδιο – φραγμός

Η επιστημονική ομάδα του Κέντρου Ιολογίας της Γλασκώβης, με καθοριστική συμβολή και του Έλληνα επιστήμονα, διαπίστωσε στο πλαίσιο της εξαετούς έρευνας πως το γνωστό γονίδιο ΒΤΝ3Α3 έχει συγκεκριμένη λειτουργία κατά του ιού της γρίπης των πτηνών. «Το πρώτο δεδομένο που είδαμε και μας ξάφνιασε ήταν ότι το γονίδιο αυτό ουσιαστικά σταματούσε την αναπαραγωγή της γρίπης των πουλερικών, αλλά δεν είχε κανένα αποτέλεσμα σε κανέναν άλλο ιό, συμπεριλαμβάνομένης και της γρίπης των ανθρώπων. Έχει δηλαδή κάποια συγκεκριμένη λειτουργία», εξηγεί, προσθέτοντας πως όλες οι περιπτώσεις μόλυνσης ανθρώπων από τη γρίπη των πουλερικών οφείλονται σε στελέχη που είναι ανθεκτικά απέναντι στο συγκεκριμένο γονίδιο.

Ποια είναι η σημασία αυτής της ανακάλυψης; «Εκτός από τη μελλοντική δυνατότητα να δημιουργηθούν φάρμακα, η άμεση αξία έχει να κάνει με την παρακολούθηση», λέει ο κ.Λύτρας και εξηγεί: «Είναι πολύ εύκολο να δούμε τις μεταλλάξεις που αποφεύγουν το γονίδιο αν κάνουμε γενετική παρακολούθηση. Όλα τα είδη γρίπης έχουν χρησιμοποιήσει αυτές τις μεταλλάξεις για να περάσουν στους ανθρώπους. Οπότε, από τη στιγμή που θα τις εντοπίσουμε, χτυπάει γρήγορα το καμπανάκι και μπορούμε να κάνουμε επιδημιολογική ανάλυση, ιχνηλάτηση για την αναζήτηση της πηγής, απομόνωση του κρούσματος και άλλες παρεμβάσεις για την αποφυγή της μετάδοσης».