Τι είναι η θερμοπληξία, πώς αντιμετωπίζεται - Τα "γιατί" των πνιγμών

Θερμική κόπωση, θερμοπληξία και πνιγμοί βρίσκονται πρώτα στη λίστα των περιστατικών που καλούνται να αντιμετωπίσουν τα πληρώματα του ΕΚΑΒ σε περιόδους καύσωνα. Ο Δημήτρης Άλλιος (φωτογραφία), χειρουργός, με μετεκπαίδευση στην επείγουσα ιατρική, επιμελητής Β' στο ΕΚΑΒ Θεσσαλονίκης, μιλά στο iatronet.gr για τους τρόπους προφύλαξης εργαζόμενων και λουόμενων από τις ακραίες θερμοκρασίες και για τους κινδύνους που μπορεί να κρύβει μια βουτιά στη θάλασσα. Περιγράφει την εικόνα κάποιου που έχει υποστεί θερμική εξάντληση ή θερμοπληξία, ενώ δίνει πρακτικές συμβουλές πρώτων βοηθειών σε παρευρισκόμενους, μέχρι να φτάσει το ασθενοφόρο.

Θερμική κόπωση και θερμοπληξία

Στη θερμική εξάντληση ή θερμική κόπωση, που αποτελεί μια πιο ήπια κατάσταση - προστάδιο της θερμοπληξίας, ο ασθενής που έχει εκτεθεί σε υψηλή θερμοκρασία, ενδεχομένως στη διάρκεια κάποιας κοπιώδους εργασίας, έχει αφυδατωθεί από την απώλεια υγρών μέσω του ιδρώτα. "Χάνει υγρά και ηλεκτρολύτες, όπως νάτριο και κάλιο που περιέχονται στον ιδρώτα και εμφανίζει κεφαλαλγία, αίσθημα κόπωσης, μπορεί να έχει ζάλη, ένα ήπιο λιποθυμικό επεισόδιο, ταχυκαρδία, μια γενικευμένη αδιαθεσία και αυξημένη θερμοκρασία σώματος, γύρω στους 38 - 39 βαθμούς", αναφέρει ο κ.Άλλιος.

Στην θερμοπληξία η θερμοκρασία σώματος ξεπερνάει τους 40 βαθμούς και μπορεί να φτάσει και τους 42, κάτι καταστροφικό για τον ανθρώπινο οργανισμό. "Επηρεάζεται ειδικά ο εγκέφαλος που είναι πολύ ευαίσθητος στις υψηλές θερμοκρασίες, αλλά και άλλα ευγενή όργανα, όπως είναι η καρδιά, οι πνεύμονες, το συκώτι. Αν έχουμε παρατεταμένα τόσο υψηλή θερμοκρασία σώματος ουσιαστικά καταστρέφονται οι ιστοί και έχουμε βαριές ανεπάρκειες των οργάνων", τονίζει.

Χαρακτηριστικό σημάδι της θερμοπληξίας, εκτός από την πολύ υψηλή θερμοκρασία σώματος, είναι ότι ο ασθενής παρουσιάζει μεταβολή του επιπέδου συνείδησής του. "Είναι ληθαργικός, έχει μια μόνιμη υπνηλία, ή είναι συγχυτικός ή κωματώδης. Δηλαδή μπορεί να μην ξέρει πού βρίσκεται ή να μην ξυπνάει, όσο κι αν του φωνάζουμε ή τον τσιμπάμε ή του δίνουμε άλλο ερέθισμα", εξηγεί ο γιατρός και προσθέτει: "Είναι μια πολύ βαριά κατάσταση, με πολύ υψηλή θνητότητα, ένας στους τέσσερις καταλήγει. Εκεί χρειάζεται οπωσδήποτε άμεση ιατρική παρέμβαση και διακομιδή".

Στη θερμική εξάντληση, που είναι πιο ήπιο στάδιο μπορούμε να κάνουμε κάποιες ενέργειες προκειμένου να βελτιωθεί η κατάσταση μέχρι να φτάσει το ασθενοφόρο και να διακομιστεί με ασφάλεια στο νοσοκομείο. "Μπορούμε να μεταφέρουμε τον ασθενή από τη ζέστη και τον ήλιο σε ένα δροσερό χώρο που κλιματίζεται, του προσφέρουμε δροσερά υγρά, όχι καφεϊνούχα, όχι αλκοολούχα, εφόσον μπορεί να πιει με ασφάλεια και το επίπεδο συνείδησής του είναι καλό. Επίσης, μπορούμε να του βάλουμε δροσερές κομπρέσες στο μέτωπο ή στις μασχάλες, καθώς και να τον βάλουμε να κάνει και ένα δροσερό μπάνιο".

Τα "γιατί" των πνιγμών

Περίπου 350 άνθρωποι κάθε χρόνο πεθαίνουν από πνιγμό στις ελληνικές θάλασσες και πισίνες. Ένα μεγάλο ποσοστό των περιστατικών οφείλεται στο ότι το θύμα είχε φάει ή/και καταναλώσει αλκοόλ πριν από την κολύμβηση, ενώ πολύ συχνά είναι τα περιστατικά ηλικιωμένων που υπερτιμούν τις δυνατότητές τους.

Ποια είναι η ιατρική εξήγηση για την επικινδυνότητα της κολύμβησης μετά από φαγητό και το αλκοόλ; Σύμφωνα με τον κ. Άλλιο, μπορούν να προκύψουν διάφορα συμβάντα:

• Αναγωγή ή έμετος. «Μπορεί να κάνουμε κάποια εισρόφηση την ώρα που κολυμπάμε, δηλαδή να πάει το περιεχόμενο του στομάχου –ο έμετος που κάνουμε- στην τραχεία και στους πνεύμονες και ουσιαστικά να πνιγούμε από το ίδιο μας το φαγητό και ακολούθως να χάσουμε τις αισθήσεις μας και να πνιγούμε και στη θάλασσα».
• Μπορεί να προκύψει κάποιο παθολογικό συμβάν την ώρα που κολυμπάμε αν είμαστε φαγωμένοι, γιατί ο οργανισμός μας στρεσάρεται περισσότερο. «Π.χ. αν είναι κάποιος καρδιοπαθής, αν κολυμπήσει έντονα μετά από φαγητό μπορεί να στρεσαριστεί η καρδιά του και να κάνει ακόμα και κάποιο έμφραγμα εκείνη την ώρα».
• Το αλκοόλ που συνήθως συνδυάζουμε με το φαγητό, μειώνει τις δυνατότητές μας να αντιδράσουμε και να έχουμε εγρήγορση για να αντιμετωπίσουμε κάποιο συμβάν
• Ο οργανισμός αφιερώνει ένα μέρος από την ενέργειά του, από την κυκλοφορία του αίματος, για την πέψη και ουσιαστικά δεν μπορεί να το κατανείμει επαρκώς στους μυς ώστε να κολυμπήσουμε σωστά.

Συνήθως τα περιστατικά πνιγμών με αιτιολογία που συνδέεται με το φαγητό ή/και το αλκοόλ συναντώνται σε μικρότερες ηλικίες, που αγνοούν τις οδηγίες, υπερτιμώντας με τη σειρά τους τις δυνατότητές τους. Οι πνιγμοί ηλικιωμένων οφείλονται πιο συχνά στην αδυναμία τους να αντιδράσουν σε κάποια ζάλη ή ήπιο λιποθυμικό επεισόδιο που συμβαίνει όσο βρίσκονται στα βαθιά, χωρίς συνοδεία.

Ο σιωπηλός πνιγμός και οι πρώτες βοήθειες

Όπως διευκρινίζει ο επιμελητής του ΕΚΑΒ, ο πνιγμός στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχει την εικόνα που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στις ταινίες, ενός ανθρώπου που κουνάει απεγνωσμένα τα χέρια του, φωνάζοντας "βοήθεια". Συνήθως είναι σιωπηλός, είτε κάποιος καταβάλλει προσπάθεια να κρατηθεί στην επιφάνεια, είτε επιπλέει σε πρηνή θέση (μπρούμυτα) με το κεφάλι στο νερό.

Ο ίδιος συμβουλεύει τους λουόμενους που θα δουν κάποιον να πνίγεται να μην τον πλησιάσουν αν δεν έχουν γνώσεις ναυαγοσωστικής. "Ο πνιγόμενος μπορεί να δει εμάς σαν σωσίβιο, σανίδα σωτηρίας και να μας κατεβάσει και εμάς στο βυθό και έτσι θα έχουμε δύο θύματα αντί για ένα", εξηγεί και προσθέτει: "Μπορούμε να του παρέχουμε ένα σωσίβιο ή να κωπηλατήσουμε με μια βάρκα να τον προσεγγίσουμε, να του πετάξουμε ένα σκοινί ή μια πετσέτα ώστε να τον ρυμουλκήσουμε προς τα έξω, αλλά σε κάθε περίπτωση ιδανικά να μην τον πλησιάσουμε για να μην κινδυνεύσουμε κι εμείς".

Σε ό,τι αφορά τις πρώτες βοήθειες μετά την έξοδο από το νερό, αν κάποιος διατηρεί τις αισθήσεις του, συνιστά τη μεταφορά του σε μια αναπαυτική θέση στη σκιά μέχρι να έρθει το ΕΚΑΒ. Αν κάποιος έχει πάθει ανακοπή μετά από πνιγμό "εφαρμόζουμε το πρωτόκολλο της ΚΑΡΠΑ, δεν χτυπάμε κοιλιά, δεν προσπαθούμε να βγάλουμε το νερό από το στομάχι του θύματος".