Αθηροσκλήρωση: Οι εξελίξεις στη φαρμακευτική αντιμετώπισή της

Η αθηροσκλήρωση είναι μια προοδευτική, πολυπαραγοντική και πολυοργανική νόσος, ασαφούς, ακόμη, αιτιολογίας και αποτελεί τη συχνότερη παθολογική κατάσταση που οδηγεί σε καρδιαγγειακά συμβάματα, ακόμα και σε θάνατο.

«Τα κύρια χαρακτηριστικά της νόσου είναι η συσσώρευση λιπιδίων, φλεγμονωδών κυττάρων και θρομβογόνων παραγόντων στα τοιχώματα των μεγάλων αρτηριών, με αποτέλεσμα τον σχηματισμό αθηροσκληρωτικών πλακών και την εκδήλωση καρδιαγγειακών συμβαμάτων, όπως έμφραγμα του μυοκαρδίου, καρδιακή ανεπάρκεια, αρρυθμίες, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, περιφερική αρτηριοπάθεια, βαλβιδοπάθειες, αιφνίδιο θάνατος, κ.ά.», επισημαίνει η κ. Γενοβέφα Κολοβού MD, PhD Διευθύντρια Προληπτικής Καρδιολογίας, Κέντρου Λιπιδίων και Μονάδας Λιποπρωτεϊνικής Αφαίρεσης Metropolitan Hospital.

Πότε εμφανίζεται

Η αθηροσκλήρωση εμφανίζεται ήδη στην εμβρυϊκή ηλικία και εξελίσσεται σιωπηρά για πολλές δεκαετίες, προκαλώντας, αρχικά, μεταβολές περιοριζόμενες εντός του αρτηριακού τοιχώματος, που καταλήγουν αργότερα στον σχηματισμό αθηροσκληρωτικών πλακών, προκαλώντας στένωση ή/και απόφραξη του αυλού του αγγείου, με συνέπεια την εμφάνιση κλινικών συμβαμάτων σε μεγαλύτερες ηλικίες. «Ο ρυθμός εξέλιξης των αθηροσκληρωτικών πλακών είναι ανάλογος των επιδρώντων παραγόντων κινδύνου (κληρονομικών, με κύρια νόσο την οικογενή υπερχοληστερολαιμία, ή επίκτητων) για ανάπτυξη καρδιαγγειακών νοσημάτων, οι οποίοι ταξινομούνται σε κλασικούς (κάπνισμα, δυσλιπιδαιμίες, σακχαρώδης διαβήτης, αρτηριακή υπέρταση), προδιαθεσικούς (οικογενειακό ιστορικό, γενετικές/επιγενετικές μεταβολές και διαγενεακές επιδράσεις, αντρικό φύλο, ανθυγιεινή διατροφή, παχυσαρκία, εμμηνόπαυση, αντίσταση στην ινσουλίνη και υπερινσουλιναιμία), και νεότερους (η σημασία τους είναι υπό διερεύνηση).
Στα άτομα που τελούν υπό την επίδραση των προαναφερομένων παραγόντων κινδύνου, η μη έγκαιρη διάγνωση και, συνεπώς, η μη εφαρμογή της ανάλογης θεραπευτικής αγωγής οδηγεί στην εμφάνιση καρδιαγγειακών επεισοδίων σε νεότερες ηλικίες», τονίζει η ειδικός.

Πρόληψη και θεραπεία

Σήμερα, η πρόληψη και η θεραπεία της αθηροσκλήρωσης εστιάζονται στην αντιμετώπιση των κλασικών και των προδιαθεσικών, αλλά και ορισμένων νεότερων παραγόντων κινδύνου για εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων.
«Η στρατηγική της αντιμετώπισης βασίζεται στην τροποποίηση της υγιεινο-διατροφικής συμπεριφοράς, (διακοπή του καπνίσματος, υγιεινή διατροφή και έλεγχος του σωματικού βάρους, αύξηση της φυσικής άσκησης, κ.ά.), αλλά και στη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής για τη διακοπή του καπνίσματος, τη ρύθμιση του σωματικού βάρους, τη θεραπεία των δυσλιπιδαιμιών, του σακχαρώδους διαβήτη και της αρτηριακής υπέρτασης, όπως και της τυχόν εγκατεστημένης αθηροσκληρωτικής νόσου.

Ωστόσο, ένα ποσοστό των ήδη θεραπευόμενων ασθενών εξακολουθούν να παρουσιάζουν καρδιαγγειακά συμβάματα, αν και θεωρούνται ικανοποιητικά ρυθμισμένοι, ενώ η αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου κρίνεται ανεπαρκής σε ένα άλλο, μάλλον σημαντικό, ποσοστό ασθενών.
Μετά από διεξοδική έρευνα της παθοφυσιολογίας της αθηροσκλήρωσης, οι έρευνες έχουν στραφεί, το τελευταίο διάστημα, προς τη βάση του προβλήματος, δηλαδή στην κατεύθυνση ανεύρεσης θεραπευτικών λύσεων, που στοχεύουν στους ειδικούς αιτιοπαθολογικούς μηχανισμούς της αθηροσκλήρωσης.

Εξετάζονται μελλοντικά φάρμακα, που στοχεύουν στην αντιμετώπιση της αθηροσκληρωτικής νόσου τα οποία ερευνώνται σε πειραματικά ζωϊκά μοντέλα και μερικά από αυτά ελέγχονται ήδη σε κλινικές δοκιμές. Τέτοια είναι φάρμακα* που στοχεύουν στη λειτουργία του λιπώδους ιστού, στη φλεγμονή και στο ανοσοποιητικό σύστημα, στα Τ-κύτταρα, στα Β-κύτταρα, στον επιγενετικό προγραμματισμό/μετατροπή, στο μικροβίωμα, στους σηματοδοτικούς μηχανισμούς, στην εξωκυττάρια θεμέλια ουσία, κ. ά.», καταλήγει η κ. Κολοβού.

*Τα φάρμακα με τις δράσεις που αναφέρθηκαν ανωτέρω έχουν αναλυθεί στο βιβλίο της Γενοβέφας Κολοβού «Αθηροσκλήρωση», εκδόσεις Καμπύλη, 2023.