Χρόνιος πόνος μετά από λοίμωξη CoViD-19

Αν η νόσος COVID-19 παρομοιαστεί με ένα παγόβουνο, στο ορατό του μέρος αντιστοιχούν οι συμπτωματικοί ασθενείς. Στο μεγαλύτερο, υποθαλάσσιο και αόρατο μέρος του αντιστοιχούν η νοσηρότητα, η θνητότητα και η θνησιμότητα μετά τη λοίμωξη.

Την παρομοίωση αυτή χρησιμοποίησε η αναισθησιολόγος – εντατικολόγος, Διευθύντρια ΕΣΥ στη ΜΕΘ και στο Ιατρείο Πόνου και Παρηγορικής Φροντίδας Α.Ν.Θ. "ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ", Ειρήνη Παπαγεωργίου, θέλοντας να καταδείξει την ανάγκη εξειδικευμένης υποστήριξης των ασθενών με Long CoViD, ειδικά όσων νοσηλεύτηκαν και βγήκαν από τη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας.

Από το βήμα της 4^ης Διημερίδας Εντατικής και Παρηγορητικής Φροντίδας "Όταν η εντατική συνάντησε τον πόνο", που διοργάνωσε στη Θεσσαλονίκη η Ερευνητική Χειρουργική Ογκολογική Εταιρεία Ελλάδος σε συνεργασία με τη Μονάδα του "Θεαγενείου", η κ. Παπαγεωργίου αναφέρθηκε σε όλα τα τελευταία δεδομένα που αφορούν τον χρόνιο πόνο μετά από COVID-19 λοίμωξη, τις αιτίες του και την αναγκαιότητα μιας διεπιστημονικής συνεργασίας για την έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση των συμπτωμάτων.

Long COVID

Με την ελπίδα να βρισκόμαστε στην αρχή του τέλους της πανδημίας, κι όχι στο τέλος της αρχής, σε αντιστοίχιση με τη ρήση του Τσώρτσιλ κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η αναισθησιολόγος - εντατικολόγος μίλησε για την επίπτωση και τα συνήθη συμπτώματα του Post και του Long COVID σε αναρρώσαντες ασθενείς, τα οποία συχνά μπορεί να επικαλύπτονται και από άλλες παθολογικές καταστάσεις, που σχετίζονται με επιπλοκές της νοσηλείας, όπως το post intensive care syndrome, που χαρακτηρίζεται από έναν συνδυασμό νοητικής, σωματικής και ψυχικής δυσλειτουργίας. Η επίπτωση του χρόνιου πόνου μετά από το σύνδρομο αυτό είναι πολύ ευρεία (από το 14% ως και 77% των ασθενών σε διάφορες μελέτες). Αυτοί οι ασθενείς έχουν μειωμένη ικανότητα επιστροφής στην εργασία, ακόμα και 5 χρόνια μετά την έξοδο από τη ΜΕΘ.

Με την έως τώρα γνωστή παθογένεια του Long COVID να είναι πολυπαραγοντική, και με καινούργιες μελέτες να προσθέτουν νέους παράγοντες κινδύνου, όπως το κάπνισμα και η απουσία εμβολιασμού στους ήδη γνωστούς (γυναικείο φύλο, ηλικία, συννοσηρότητες, πολλά συμπτώματα στις πρώτες 4 εβδομάδες, ιστορικό ψυχιατρικής νόσου κ.ά.), η ομιλήτρια επικεντρώθηκε στον χρόνιο πόνο μετά τη λοίμωξη.

Πόνος στη LONG COVID

Ενώ αρχικά θεωρήθηκε ως μια αναπνευστική νόσος, εντούτοις σε πολύ μεγάλο ποσοστό ασθενών η κεφαλαλγία ήταν το πρώτο σύμπτωμα της λοίμωξης COVID. "Σε μεγάλο ποσοστό, 15%, η κεφαλαλγία επιμένει με την ίδια μορφή, ή εμφανίζεται νέα κεφαλαλγία, 3 μήνες μετά τη νόσο", επεσήμανε η κ. Παπαγεωργίου, προσθέτοντας πως σε ό,τι αφορά την παθογένεση αναφέρονται η αιματογενής διασπορά, η καταιγίδα των κυτταροκινών και ιογενής νευροεισβολή. Χωρίς να υπάρχουν επίσημες οδηγίες, στις θεραπευτικές συστάσεις που αναφέρονται στη βιβλιογραφία περιλαμβάνονται αντιεπιληπτικά, στεροειδή και αναπνευστικές ασκήσεις.

Δεύτερο κοινό σύμπτωμα χρόνιου πόνου μετά από λοίμωξη COVID-19 είναι το θωρακικό άλγος. "Χωρίς φυσικά κάθε θωρακικό άλγος να είναι ένδειξη καρδιακής βλάβης, θα πρέπει να διερευνήσουμε τα περιστατικά post COVID με θωρακικό άλγος ως δυνητικά ανησυχητικό εύρημα για την υγεία της καρδιάς", ανέφερε, συμπληρώνοντας πως οι καρδιακές επιπλοκές δεν σχετίζονται με την σοβαρότητα της νόσησης, ούτε με την ηλικία, ενώ ένα ποσοστό περίπου 10% εμφανίζει θωρακικό πόνο 60 μέρες μετά την αρχική προσβολή.

Στους μυοσκελετικούς πόνους περιλαμβάνονται οι αρθραλγίες, με γνωστή την πολυαρθροπάθεια μετά από ιογενείς λοιμώξεις, ενώ οι μυαλγίες εμφανίζονται συχνότερα μετά από γρίπη. Μελέτη σε 300 συμμετέχοντες που είχαν νοσηλευτεί για COVID-19 κατέδειξε σημαντικά ποσοστά κόπωσης, οσφυαλγίας και αρθραλγίας, ενώ τα εμμένοντα μυοσκελετικά σχετίστηκαν με αυξημένο ΒΜΙ, γεγονός που δικαιολογήθηκε από μεταβολική δυσλειτουργία, επηρεασμένη ανοσοαπόκριση, φλεγμονή του λιπώδους ιστού και μειωμένη αναπνευστική λειτουργία. Τα συμπτώματα αφορούσαν κυρίως διάχυτη αρθραλγία και μυαλγία. "Όταν ήταν εντοπισμένη, η αρθραλγία αφορούσε κυρίως τα γόνατα, την ποδοκνημική και τον ώμο, ενώ η εντοπισμένη μυαλγία αφορούσε κυρίως τα κάτω άκρα, τα χέρια και τον ώμο. Οι γυναίκες εμφάνισαν συχνότερα συμπτώματα, χωρίς εδώ να έχει σημασία ο ΒΜΙ", ανέφερε η ομιλήτρια.

Παράλληλα, ελληνική μελέτη ανέδειξε την κεφαλαλγία ως στατιστικά σημαντικό παράγοντα πρόβλεψης για νευροπαθητικό πόνο, καθώς αυξάνει κατά 4,9 φορές την πιθανότητα εμφάνισής του.

Διεπιστημονική αντιμετώπιση

"Τελικά, είναι οι επιζήσαντες από τη νόσο CoViD-19 ο καινούργιος πληθυσμός ασθενών με χρόνιο πόνο; Φαίνεται ότι είναι", αποφάνθηκε η κ. Παπαγεωργίου, προσθέτοντας πως είναι αναγκαία η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων, προκειμένου να ακολουθήσει άμεση θεραπεία για τη μείωση της χρονιότητας. "Θεραπεία διεπιστημονική, πολυπαραγοντική, με βιοψυχολογική στρατηγική μέχρι να έχουμε διαθέσιμα αξιόπιστα data", τόνισε, συμπληρώνοντας πως απαιτείται ευελιξία και αλλαγές στην παροχή υγείας και κοινωνικής φροντίδας.

"Χωρίς να υπάρχει κλινικοεργαστηριακός έλεγχος για να κάνουμε έγκαιρα την διάγνωση, χωρίς να υπάρχει ενδεδειγμένη θεραπεία με βάση κατευθυντήριες οδηγίες, χωρίς να υπάρχουν κλινικές αποκατάστασης σε ασθενείς με Long COVID, η μόνη θεραπεία που αναφέρεται στο διαδίκτυο είναι η άσκηση, η φυσικοθεραπεία και οι αναπνευστικές ασκήσεις. Πάντα με στόχο να βοηθήσουμε τους ασθενείς μας να έχουν ποιότητα ζωής", κατέληξε.