Γιατί θα πρέπει να γνωρίζω για την προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή

Η προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή (Premenstrual Dysphoric Disorder) είναι μια συχνή διαταραχή του συναισθήματος και αφορά στο 5-8%^[1] των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας.

Προκαλεί δυσφορία, συναισθηματική αστάθεια, ευερεθιστότητα, άγχος και προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις.

Καθώς τα συμπτώματα που προκαλεί δεν είναι ειδικά, η διάγνωση καθίσταται δύσκολη και συνήθως προϋποθέτει τη συνεργασία 2 ιατρικών ειδικοτήτων.

Έχει μηνιαία συχνότητα. Χαρακτηριστικό της διαταραχής είναι πως τα συμπτώματα εμφανίζονται κάθε μήνα, μία περίπου εβδομάδα πριν την έμμηνο ρύση και αποδράμουν με την έναρξη της περιόδου.

Η μέση γυναίκα στις ΗΠΑ θα έχει στη ζωή της 459 εμμηνορρυσιακούς κύκλους και θα εμφανίσει 6.4 ημέρες έντονων συμπτωμάτων^[9] κατά τη διάρκεια κάθε κύκλου - συνολικά δηλαδή περίπου 8 χρόνια ενοχλήσεων κατά την διάρκεια της ζωής της.

Ως επακόλουθο των παραπάνω, είναι εμφανές πως προκύπτει μεγάλη έκπτωση στην ποιότητα ζωής του ατόμου και στις σχέσεις με το περιβάλλον του.

Πώς ξέρω αν έχω PMDD;

H PMDD είναι μια πολύπλοκη και μη ενιαία κατάσταση, που μπορεί να παρουσιάζει διαφορετικά συμπτώματα σε κάθε γυναίκα. Μερικά από τα συμπτώματα μπορεί να είναι κοινά με άλλες παθήσεις, όπως η κατάθλιψη, η αναιμία, η υποθυρεοειδισμός, η ενδομητρίωση ή η συνήθης έμμηνος ρύση. Επίσης, η PMDD δεν έχει μια σαφή αιτία ή μηχανισμό, αλλά πιθανόν να σχετίζεται με τις ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά τον κύκλο. Όλα αυτά καθιστούν δύσκολη την αναγνώριση, τη διάγνωση και τη θεραπεία του PMDD.

Τα συμπτώματα της PMDD εμφανίζονται κάθε μήνα, περίπου μια εβδομάδα πριν την περίοδο, και φεύγουν με την έναρξή της. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Πεσμένη διάθεση, αίσθημα ματαιότητας
• Άγχος, ένταση, ευερεθιστότητα
• Συναισθηματική αστάθεια
• Αύξηση των διαπροσωπικών εντάσεων, δυσκολίες στην διαπροσωπική επαφή.
• Δυσκολίες στη συγκέντρωση
• Έλλειψη ενέργειας, εύκολη κούραση, ληθαργικότητα
• Αλλαγές στην όρεξη, υπερφαγία, αυξημένη όρεξη για συγκεκριμένα φαγητά (π.χ. γλυκά)
• Διαταραχές ύπνου
• Αίσθηση πως η καθημερινότητα είναι αφόρητη ή πως δεν υπάρχει επαρκής έλεγχος.
• Σωματικά συμπτώματα, όπως αίσθημα βάρους στο στήθος, πονοκέφαλος, πόνος στους μύες ή τις αρθρώσεις.

Για τη διάγνωση της διαταραχής απαιτείται ωστόσο τα προαναφερθέντα συμπτώματα:

Να διαταράσσουν την κοινωνική, επαγγελματική, σεξουαλική λειτουργικότητα.

• Να εμφανίζονται σε τουλάχιστον 2 διαδοχικούς εμμηνορρυσιακούς κύκλους.
• Να έχουν αποκλειστεί πρότερα άλλες διαταραχές ψυχιατρικής φύσης.

Τι προκαλεί την PMDD

Η ακριβής αιτία της PMDD δεν είναι γνωστή, αλλά πιθανόν να σχετίζεται με τις ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά τον εμμηνορρυσιακό κύκλο. Οι αλλαγές στα επίπεδα της Προγεστερόνης, της Αλλοπρεγνανολόνης και των Οιστρογόνων κατά τη διάρκεια του κύκλου^{[10, 11]}, καθώς και η επίδραση των νευροδιαβιβαστών στη ρύθμιση της συμπεριφοράς και της διάθεσης (της Σεροτονίνης, του GABA, της Γλουταμάτης και των β- Ενδορφινών) εικάζεται πως παίζουν τον σημαντικότερο ρόλο.

Μερικοί παράγοντες που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης του συνδρόμου είναι:

• Οι προυπάρχουσες αγχώδεις διαταραχές.
• Η κληρονομικότητα αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης μεταξύ 30-80%^[2] .
• Το κοινωνικοπολιτισμικό υπόβαθρο^[2] σχετίζεται με την ένταση και τη συχνότητα των συμπτωμάτων.
• Διάφορα τραυματικά γεγονότα^[4], ειδικά κατά την παιδική ηλικία
• Το κάπνισμα, με σχετικό κίνδυνο καπνιζόντων / μη καπνιζόντων 2:1^[5]
• Η παχυσαρκία. Έχει παρατηρηθεί σημαντική αύξηση της πιθανότητας εμφάνισης του συνδρόμου σε γυναίκες με ΒΜΙ > 27.5 συγκριτικά με γυναίκες με ΒΜΙ < 20^[6]
• Γενετικοί λόγοι – δυο μελέτες ανέδειξαν τον ρόλο του γονιδίου που κωδικοποιεί τον 5HT_1A υποδοχέα^[7] και τον ESR₁ ^[8]

Μπορεί να αντιμετωπιστεί η PMDD;

Ναι.

Αρχικά είναι πολύ σημαντική η ενημέρωσή μας, κάτι που αποτελεί τον σκοπό του παρόντος άρθρου. Πολλές γυναίκες δεν μιλούν για τα συμπτώματά τους, είτε επειδή ντρέπονται, είτε επειδή το θεωρούν φυσιολογικό ή αναπόφευκτο. Μερικές φορές, οι γυναίκες δεν γνωρίζουν ότι υπάρχει ένας όρος για αυτό που νιώθουν, ή ότι υπάρχουν τρόποι να ανακουφιστούν. Άλλες φορές, οι γυναίκες δεν βρίσκουν κατανόηση ή υποστήριξη από τους γιατρούς, τους συντρόφους, τους συναδέλφους ή τους φίλους τους, που μπορεί να τις θεωρούν υπερβολικές, υστερικές ή αδύναμες.

Αν νιώθεις ότι τα συμπτώματα πριν κάθε περίοδο σου προκαλούν προβλήματα στη ζωή σου, δεν πρέπει να διστάσεις να ζητήσεις βοήθεια.

Κράτα ένα ημερολόγιο με τα συμπτώματά σου, την έντασή τους και τη σχέση τους με τον κύκλο σου. Αυτό θα σε βοηθήσει να αναγνωρίσεις τα μοτίβα και τους παράγοντες που επηρεάζουν τα συμπτώματά σου, και να τα μοιραστείς με τον γιατρό σου.

Εν συνεχεία, είναι πολύ σημαντική η διαγνωστική προσέγγιση της ασθενούς με τη συνεργασία του θεράποντος Γυναικολόγου και Ψυχιάτρου. Είναι απαραίτητος ο αποκλεισμών άλλων διαταραχών, όπως:

• Μείζονα καταθλιπτική διαταραχή.
• Ενδοκρινικές παθήσεις – διαταραχές του θυρεοειδούς, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.
• Γενικευμένη αγχώδη διαταραχή
• Διπολική διαταραχή, υπομανιακό επεισόδιο.
• Σύνδρομο χρόνιας κόπωσης.
• Ινομυαλγία.
• Διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD).
• Διαταραχές προσωπικότητας.
• Χρήση ουσιών / φάρμακα /.

Υπάρχουν οι εξής θεραπευτικές επιλογές:

• Άσκηση: Οδηγεί σε αύξηση των β- ενδορφινών, βελτίωση της διάθεσης και γενικότερη ευεξία.
• Διατροφικές αλλαγές: Η αυξημένη πρόσληψη σύνθετων υδατανθράκων και πρωτεϊνών οδηγεί σε αυξημένη διαθεσιμότητα της τρυπτοφάνης και αυξημένα επίπεδα σεροτονίνης.
• Συμπληρώματα διατροφής: Το ασβέστιο, η βιταμίνη Β6 και το μαγνήσιο βοηθούν στην βελτίωση της κλινικής εικόνας.
• Ψυχοθεραπεία (Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία – CBT)^[3]
• Φάρμακα: SSRI^[12], Ορμονικές θεραπείες, κ.α.

Βιβλιογραφία:

1. Yonkers KA, O'Brien PM, Eriksson E. Premenstrual syndrome. Lancet. 2008
2. American Psychiatric Association. (2013)
3. Vigod, S. N., Frey, B. N., Soares, C. N., & Steiner, M. (2010).
4. American Psychiatric Association. (2013)
5. Bertone-Johnson ER, Hankinson SE, Johnson SR, Manson JE. Cigarette smoking and the development of premenstrual syndrome.
6. Bertone-Johnson ER, Hankinson SE, Johnson SR, Manson JE. Cigarette smoking and the development of premenstrual syndrome
7. Dhingra V, Magnay JL, O'Brien PM, Chapman G, Fryer AA, Ismail KM. Serotonin receptor 1A C
8. Huo L, Straub RE, Roca C, Schmidt PJ, Shi K, Vakkalanka R, Weinberger DR, Rubinow DR
9. Hylan TR, Sundell K, Judge R.
10. Wyatt K, Dimmock P, Jones P, Obhrai M, O'Brien S.
11. Cunningham J, Yonkers KA, O'Brien S, Eriksson E
12. Vigod, S. N., Frey, B. N., Soares, C. N., & Steiner, M. (2010).