Σπονδυλαρθρίτιδες: Μια ιδιαίτερη ομάδα νοσημάτων

Γράφει ο Δρ. Καρατσουράκης Θεόφιλος, Ρευματολόγος, Ιατρικός Σύμβουλος Φαρμασέρβ-Lilly

Οι Σπονδυλαρθρίτιδες είναι ρευματολογικά νοσήματα που έχουν σαν κοινά χαρακτηριστικά τη χρόνια φλεγμονή, τόσο στη σπονδυλική στήλη όσο και στις υπόλοιπες αρθρώσεις του σώματος, προσβάλλουν άτομα σχετικά νεαρής ηλικίας και μπορεί να εκδηλώνονται με ποικίλους τρόπους τόσο μεταξύ διαφορετικών ανθρώπων όσο και στο ίδιο άτομο στη διάρκεια του χρόνου. Οι χαρακτηριστικές εκδηλώσεις αυτής της ομάδας νοσημάτων είναι η φλεγμονή τόσο στο μυοσκελετικό όσο και στο δέρμα, ενώ σπανιότερα ενδεχομένως και σε οφθαλμούς και στο γαστρεντερικό σύστημα.

Η προσβολή του μυοσκελετικού εντοπίζεται συνήθως σε σχετικά μικρό αριθμό αρθρώσεων, συνήθως λιγότερες από 5, και πιο συχνά στα κάτω άκρα, στους τένοντες και στις ενθέσεις (σημεία που συνδέονται οι τένοντες και οι σύνδεσμοι με τα οστά, όπως πχ στον Αχίλλειο τένοντα) αλλά μπορεί να προσβληθούν και περισσότερες αρθρώσεις ή και όλα αυτά ταυτόχρονα σε ένα ολόκληρο δάκτυλο οδηγώντας έτσι σε μια χαρακτηριστική εκδήλωση, τη δακτυλίτιδα.

Επίσης σημαντική είναι και η συμμετοχή της σπονδυλικής στήλης, ξεκινώντας με πόνο από την περιοχή στο πίσω μέρος της λεκάνης με επέκταση τόσο στους γλουτούς όσο και σε ολόκληρο το μήκος της, μέχρι και τον αυχένα, ενδεχομένως. Στην τελευταία περίπτωση η φλεγμονή συνοδεύεται από πόνο στην περιοχή αυτή με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που δίνουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του φλεγμονώδους πόνου. Αυτή η μορφή της οσφυαλγίας ή πόνου σε ολόκληρη τη σπονδυλική στήλη είναι πιο σπάνια σε σχέση με τους πόνους που μπορεί οποιοσδήποτε να εμφανίσει στη ζωή του λόγω καταπόνησης, όμως επειδή επηρεάζει νέα άτομα είναι πολύ σημαντική η έγκαιρη αναγνώρισή της. Τα χαρακτηριστικά με βάση τα οποία την ξεχωρίζουμε είναι η παρατεταμένη πρωινή δυσκαμψία, η βελτίωση με την κίνηση και η επιδείνωση με την ακινησία καθώς και η γρήγορη και σημαντική βελτίωση του πόνου με τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα. Όταν κυριαρχεί η προσβολή της σπονδυλικής στήλης τίθεται η διάγνωση της Αξονικής Σπονδυλαθρίτιδας.

Η δεύτερη πιο συχνή εκδήλωση στο πλαίσιο αυτών των νοσημάτων είναι η εμφάνιση στο δέρμα των βλαβών στο πλαίσιο της Ψωρίασης, η οποία εμφανίζεται με περιοχές του δέρματος που είναι ερυθρές και καλύπτονται από «λέπια» με χαρακτηριστικό αργυρό χρώμα μαζί με κνησμό στα συγκεκριμένα σημεία. Οι περιοχές του δέρματος στις οποίες μπορεί να εμφανιστεί η Ψωρίαση είναι οι αγκώνες, τα γόνατα, ο κορμός αλλά μπορεί να εντοπιστεί και σε περιοχές όπως το τριχωτό της κεφαλής, τα γεννητικά όργανα και οι μασχάλες οι οποίες μπορεί να καλύπτονται. Επίσης, συχνά και τα νύχια μπορεί να συμμετέχουν με χαρακτηριστικές βλάβες, περίπτωση στην οποία πιο συχνά ασθενείς που εμφανίζουν αυτή την εκδήλωση μπορεί να εμφανίσουν ταυτόχρονα και κάποια από τις εκδηλώσεις του μυοσκελετικού, οπότε τίθεται η διάγνωση της Ψωριασικής Αρθρίτιδας λόγω αυτής της συνύπαρξης. Οι πιο πολλοί πάσχοντες, πρώτα εκδηλώνουν την Ψωρίαση σε διαφορετικές περιοχές του δέρματος και στα νύχια και στη συνέχεια τις εκδηλώσεις των Σπονδυλαρθριτίδων, επομένως μπορεί αρχικά να παρακολουθούνται από Δερματολόγο ενώ στη συνέχεια να χρειαστεί να εξεταστούν και από έναν Ρευματολόγο.

Επίσης ασθενείς που εμφανίζουν κυρίως οσφυαλγία μπορεί να επισκέπτονται έναν Παθολόγο, Γενικό Ιατρό ή Ορθοπαιδικό αρχικά και εφ` όσον εντοπιστούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της φλεγμονώδους οσφυαλγίας, να εξεταστούν και από Ρευματολόγο στη συνέχεια, ή ενδεχομένως από Οφθαλμίατρο ή Γαστρεντερολόγο αν εμφανίσουν αντίστοιχες εκδηλώσεις (όπως ερυθρότητα, πόνο στα μάτια και επηρεασμό της όρασης ή πόνους στη κοιλιά, διάρροιες με αιμορραγία και πτώση του αιματοκρίτη ενδεικτικά, αντίστοιχα). Για τους παραπάνω λόγους, είναι ιδιαίτερα σημαντικό τόσο οι ασθενείς να αναφέρουν σε κάθε γιατρό ολοκληρωμένα το ιστορικό τους αλλά και να υπάρχει συστηματική συνεργασία διαφορετικών ιατρικών ειδικοτήτων μεταξύ τους για την ολοκληρωμένη διάγνωση και θεραπευτική αντιμετώπιση των ατόμων με αυτές τις εκδηλώσεις.

Από όλα τα παραπάνω, συμπεραίνουμε ότι πρόκειται για μια ομάδα νοσημάτων που δυνητικά μπορεί να επηρεάσουν με διαφορετικούς τρόπους τα άτομα τα οποία πάσχουν, έχοντας σημαντική επίπτωση στην ποιότητα ζωής τους. Επίσης υπάρχει σημαντική συσχέτιση της Ψωρίασης και της Ψωριασικής Αρθρίτιδας με μια σειρά από συννοσηρότητες όπως από το καρδιαγγειακό σύστημα καθώς και αγχώδεις διαταραχές και κατάθλιψη, οι οποίες δυνητικά επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο την καθημερινότητά τους.  

Η διάγνωση αυτών των νοσημάτων βασίζεται σε σημαντικό ποσοστό στο ιστορικό (τόσο των ιδίων όσο και της οικογένειάς τους), στην κλινική εξέταση των ειδικών ιατρών, ενώ συμπληρωματικά γίνονται εργαστηριακές εξετάσεις, τόσο γενικές αλλά και στοχευμένες ειδικές εξετάσεις, οι οποίες μπορεί να είναι αιματολογικές, ακτινογραφίες ή μαγνητικές τομογραφίες σε επιλεγμένες περιπτώσεις, καθώς και ό,τι επιπλέον κρίνει κατά περίπτωση ο κάθε ειδικός ιατρός, εξατομικευμένα με βάση τις εκδηλώσεις που εμφανίζει το κάθε άτομο.

Η ορθή και ολοκληρωμένη διάγνωση των ασθενών με Σπονδυλαρθρίτιδες είναι σημαντική γιατί σήμερα είναι διαθέσιμες αρκετές θεραπευτικές επιλογές, με διαφορετικά χαρακτηριστικά, οι οποίες επιτρέπουν την εξατομικευμένη επιλογή για κάθε ασθενή. Η ανάγκη αυτή για εξατομίκευση είναι σημαντική ακόμα και στο ίδιο άτομο κατά τη διάρκεια του νοσήματός του, καθώς σε διαφορετικές περιόδους μπορεί να αλλάζουν οι προτεραιότητες που συμφωνούνται μεταξύ ιατρού και ασθενή με γνώμονα το ποια εκδήλωση είναι πιο σημαντικό να αντιμετωπιστεί. Επίσης υπάρχουν και θεραπείες οι οποίες αντιμετωπίζουν ταυτόχρονα περισσότερες εκδηλώσεις αυτού του φάσματος των νοσημάτων σε περίπτωση που αυτό κριθεί αναγκαίο.

Βιβλιογραφία

1. Mease P. Clin Exp Rheumatol. 2015;33(Suppl. 93):S104-S108.

2. Gossec L, et al. Ann Rheum Dis. 2020;79(6):700-712

3. Ritchlin CT, et al. N Engl J Med. 2017;376(10):957-970.

4. Gladman DD, et al. Ann Rheum Dis. 2005;64(Suppl. II):ii14-ii17.

5. Braun J, Sieper J. et al. Lancet. 2007;369(9570):1379-1390 [pages 1379, 1382, and 1883].

6. Navarro-Compán V, et al. Ann Rheum Dis. 2021;80(12):1511-1521 [page 1513].