Πνευμονικοί ήχοι και έκβαση ασθενών CoViD - Μία παγκόσμια καινοτομία στη Θεσσαλονίκη

Τα ιδιαίτερα αυξημένα μέσα προσωπικής προστασίας και αποφυγής μετάδοσης του κορωνοϊού στην οξεία φάση της πανδημίας είχαν στερήσει από τους γιατρούς των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας ένα από τα βασικά εργαλεία αξιολόγησης της κατάστασης των ασθενών: την γνωστή μας ακρόαση των πνευμονικών ήχων με το στηθοσκόπιο.

Στην Α' ΜΕΘ του νοσοκομείου "Γ. Παπανικολάου" της Θεσσαλονίκης επινόησαν έναν καινοτόμο τρόπο ψηφιακής ακρόασης των νοσηλευόμενων ασθενών, με παράλληλη ηχογράφηση, μετάδοση και αποθήκευση των δεδομένων σε υπολογιστή. Μέσω ερευνητικού πρωτοκόλλου και με διεθνή συνεργασία, ποσοτικοποίησαν συγκεκριμένους πνευμονικούς ήχους και τους συσχέτισαν με την έκβαση των ασθενών, ενώ δημιούργησαν την πρώτη σε παγκόσμιο επίπεδο βάση δεδομένων ακροαστικών ευρημάτων βαρέως πασχόντων από COVID-19, που είναι πλέον δημόσια διαθέσιμη σε ερευνητές από όλο τον κόσμο.

Ο εντατικολόγος της Α' ΜΕΘ του "Γ. Παπανικολάου", Ευάγγελος Καϊμακάμης, μιλάει στο iatronet.gr για τη μεθοδολογία, τα ευρήματα και την σημασία της πρωτότυπης μελέτης, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύτηκαν πριν από λίγες μέρες στο υψηλού κύρους περιοδικό Pneymonia του εκδοτικού οίκου Springer Nature.

Ψηφιακή ακρόαση

Παρά την αλματώδη εξέλιξη της τεχνολογίας και τον υπερσύγχρονο εξοπλισμό των ΜΕΘ, η απλή, «ταπεινή» ακρόαση των πνευμόνων με το στηθοσκόπιο παραμένει ένα βασικό εργαλείο εκτίμησης της κατάστασης του ασθενή σε καθημερινή βάση, τονίζει ο κ.Καϊμακάμης. Η αδυναμία ακρόασης λόγω των στολών …"αστροναυτών" που φορούσαν οι γιατροί στην πανδημία αντισταθμίστηκε ως ένα βαθμό με τη χρήση κάποιων υπερήχων, αλλά πάλι δεν ήταν αρκετή.

Οι εντατικολόγοι της Α' ΜΕΘ του "Γ. Παπανικολάου" χρησιμοποίησαν ψηφιακές συσκευές ακρόασης, που καταγράφουν τους ήχους, με δυνατότητα αποθήκευσης έως 10 - 12 αρχείων ήχων στη μνήμη τους για την ακρόαση στον υπολογιστή. Σε συνδυασμό με μια εφαρμογή που δημιουργήθηκε σε συνεργασία με το Εργαστήριο Ιατρικής Πληροφορικής του ΑΠΘ, έγινε δυνατή η ακρόαση των πνευμόνων των ασθενών με βαριά COVID-19 που νοσηλεύονταν στη Μονάδα.

"Επειδή δεν μπορούσαμε να έχουμε ούτε αυτά τα ακουστικά στα αυτιά μας, χρησιμοποιήσαμε από ένα τάμπλετ και ένα ψηφιακό στηθοσκόπιο στους δύο χώρους νοσηλείας των ασθενών. Βάζαμε το ψηφιακό ακουστικό σε 10 συγκεκριμένες θέσεις ακρόασης στους ασθενείς, σύμφωνα με το πρωτόκολλο - σε 6 σημεία ακρόασης πνευμόνων και άλλα 4 σημεία ακρόασης καρδιακών βαλβίδων", εξηγεί ο εντατικολόγος και προσθέτει: "Μέσω της εφαρμογής επιλέγαμε ποια εστία ακρόασης θέλουμε να ακούσουμε, πατούσαμε το κουμπί και κατέγραφε τα ακροαστικά ευρήματα, τα οποία στέλνονταν άμεσα σε ασφαλή διακομιστή και σχεδόν σε πραγματικό χρόνο μπορούσαν να ακούσουν οι γιατροί που ήταν έξω από τον χώρο νοσηλείας. Παράλληλα, ο γιατρός που ήταν μέσα μπορούσε να ακούει την ίδια στιγμή από το ηχείο του τάμπλετ και να εκτιμήσει άμεσα τον ασθενή".

Όπως επισημαίνει ο ίδιος, "από όσο γνωρίζουμε ήμασταν η μοναδική ΜΕΘ στον κόσμο που μπορούσε να έχει και ψηφιακή ακρόαση πνευμόνων στους διασωληνωμένους ασθενείς με βαριά COVID-19".

Η πρώτη παγκοσμίως βάση δεδομένων

Το ερευνητικό πρωτόκολλο εφαρμόστηκε σε περισσότερους από τους μισούς ασθενείς που είχαν νοσηλευτεί με βαριά COVID-19 και δημιουργήθηκε μια βάση δεδομένων 176 ασθενών. "Είναι η μοναδική παγκοσμίως βάση δεδομένων ψηφιακών ήχων ακρόασης πνευμόνων από βαρέως πάσχοντες ασθενείς που ήταν διασωληνωμένοι με COVID-19", αναφέρει ο κ. Καϊμακάμης, συμπληρώνοντας: "την κάνουμε διεθνώς διαθέσιμη μέσω ενός συνδέσμου που περιέχεται στο άρθρο, δίνοντας τη δυνατότητα σε συναδέλφους από όλο τον κόσμο να κάνουν τη δική τους έρευνα". Μεταξύ άλλων, η βάση δεδομένων θα δώσει τη δυνατότητα "εκπαίδευσης" των εφαρμογών της Τεχνητής Νοημοσύνης, για την αυτόματη διάγνωση μετά από ψηφιακή ακρόαση πνευμόνων.

Στη δική τους μελέτη πάνω στη βάση δεδομένων, οι εντατικολόγοι της Α' ΜΕΘ, σε συνεργασία με συναδέλφους από το Πανεπιστήμιο της Κοϊμπρα στην Πορτογαλία που εξειδικεύονται στην ανάλυση ακροαστικών ήχων, προχώρησαν σε φασματική ανάλυση των καταγεγραμμένων ήχων. Η μελέτη κατέληξε σε σημαντικά συμπεράσματα για το κατά πόσο συγκεκριμένοι πνευμονικοί ήχοι μπορούν να προβλέψουν την έκβαση των ασθενών, με πολύ σημαντικά ποσοστά ακριβείας.

Τα ευρήματα

Τα μη φυσιολογικά ακροαστικά ευρήματα γενικά προϊδεάζουν σε μεγαλύτερη βλάβη των πνευμόνων, ωστόσο δεν είχε γίνει ως τώρα κάποια προσπάθεια ποσοτικοποίησης, ώστε να συνδεθούν με την έκβαση και να αποτελέσουν προγνωστικό παράγοντα για την επιβίωση ή μη του ασθενή.

"Η ακρόαση των πνευμόνων έχει μέσα της το στοιχείο της υποκειμενικότητας. Λες, εγώ ακούω αυτό, ο άλλος ακούει το άλλο. Ακούς για παράδειγμα τρίζοντες ήχους στις βάσεις, ή μόνο δεξιά στο μέσο πνευμονικό πεδίο, αλλά δεν μπορείς να πεις πόσους. Με την φασματική ανάλυση μπορέσαμε τώρα να έχουμε και μια ποσοτικοποίηση των ευρημάτων αυτών", εξηγεί ο εντατικολόγος.

Από την ανάλυση διαπιστώθηκε ότι κάποια φασματικά χαρακτηριστικά από τους τρίζοντες ήχους - που ήταν και το κυρίαρχο ακροαστικό εύρημα στους ασθενείς με COVID-19- συνδέονται με κακή πρόγνωση, όπως και άλλοι ήχοι. Τα λεγόμενα squawks (στα ελληνικά τα κοάσματα, που παραπέμπουν στον ήχο της πάπιας), συνδέονται και ποιοτικά και ποσοτικά με κακή έκβαση, είτε άμεσα είτε στις 90 μέρες από την είσοδο στη Μονάδα. "Τα squawks είναι δείκτης πολύ βαριάς προόδου της πνευμονίας ή αρχόμενης πνευμονικής ίνωσης", καταλήγει.