Ποια φάρμακα οδηγούν συχνότερα σε ηπατική βλάβη

Βάσεις δεδομένων όπως η LiverTox, οι οποίες συλλέγουν δημοσιευμένες αναφορές περιστατικών, παρέχουν μια στρεβλή εικόνα της συχνότητας των ηπατικών βλαβών που προκαλούνται από φάρμακα. Μια ανάλυση 7,9 εκατομμυρίων ηλεκτρονικών ιατρικών αρχείων στο περιοδικό JAMA Internal Medicine δείχνει ότι ορισμένα φάρμακα είναι περισσότερο ηπατοτοξικά από ό,τι θεωρούνταν προηγουμένως, ενώ ο κίνδυνος άλλων φαρμάκων, συμπεριλαμβανομένων των στατινών, φαίνεται να έχει υπερεκτιμηθεί.

Τα φάρμακα αποτελούν την πιο συχνή αιτία οξείας ηπατικής ανεπάρκειας στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ και υπάρχουν αρκετά παραδείγματα φαρμάκων που χρειάστηκε να αποσυρθούν από την αγορά μετά την έγκρισή τους, επειδή διαπιστώθηκε ότι ήταν πολύ ηπατοτοξικά.

Από το 2012, η βάση δεδομένων LiverTox που δημιουργήθηκε από το Εθνικό Ινστιτούτο Διαβήτη και Πεπτικών και Νεφρικών Νοσημάτων των ΗΠΑ ( National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases- NIDDK) έχει συλλέξει πληροφορίες για περισσότερες από 900 δραστικές ουσίες που έχουν συσχετιστεί με ηπατική βλάβη στην εξειδικευμένη βιβλιογραφία.

Το LiverTox αξιολογεί την ηπατοτοξικότητα των επιμέρους φαρμάκων με βάση αποκλειστικά τον αριθμό των αναφορών περιστατικών σε 4 κατηγορίες: A ("γνωστή αιτία") με 50 ή περισσότερες περιπτώσεις- B ("πολύ πιθανή") με 12 έως 49 περιπτώσεις- C ("πιθανή") με 4 έως 11 περιπτώσεις- και D ("πιθανή") με 1 έως 3 περιπτώσεις.

Αυτό οδηγεί σε στρεβλώσεις, επειδή οι αναφορές περιστατικών είναι αυθόρμητες και συνεπώς όχι ολοκληρωμένες. Επιπλέον, το LiverTox δεν λαμβάνει υπόψη τη συχνότητα των συνταγογραφήσεων. Αυτό μπορεί γρήγορα να οδηγήσει σε υπερεκτίμηση του κινδύνου ηπατικής τοξικότητας με συχνά χρησιμοποιούμενα φάρμακα.

Μια ομάδα με επικεφαλής τον Vincent Lo Re από την Ιατρική Σχολή Perelman στη Φιλαδέλφεια παρουσίασε τώρα μια νέα αξιολόγηση που καθιστά δυνατή την εκτίμηση της επίπτωσης.

Οι ερευνητές ανέλυσαν τους ηλεκτρονικούς ιατρικούς φακέλους ασφαλισμένων της Διοίκησης Βετεράνων των ΗΠΑ στους οποίους είχε συνταγογραφηθεί ένα από τα 194 φάρμακα το χρονικό διάστημα μεταξύ Ιουνίου 2020 και Νοεμβρίου 2023 για τα οποία το LiverTox είχε συλλέξει τέσσερις ή περισσότερες αναφορές περιστατικών ηπατικής βλάβης.

Ως ηπατοτοξικότητα ορίστηκε η νοσηλεία για σοβαρή ηπατική βλάβη που συνέβη μετά την έναρξη της συνταγογράφησης σε εξωτερικό ιατρείο.

Κριτήρια για οξεία ηπατική βλάβη ήταν η αύξηση της ALT πάνω από 120 U/L (3 φορές το ανώτερο όριο) συν ένα επίπεδο ολικής χολερυθρίνης πάνω από 2,0 mg/dl ή, δεύτερον, ένας διεθνής κανονικοποιημένος λόγος (INR) 1,5 ή υψηλότερος συν ένα επίπεδο ολικής χολερυθρίνης πάνω από 2,0 mg/dl.

Οι περιπτώσεις αυτές συσχετίστηκαν στη συνέχεια με τον συνολικό αριθμό των συνταγών. Συνολικά, η ηπατική βλάβη ήταν σπάνια.

Μεταξύ των 7.899.888 ασθενών, η ομάδα εντόπισε 1.739 νοσηλείες για σοβαρή οξεία ηπατική βλάβη: 5 ασθενείς (0,3%) χρειάστηκαν μεταμόσχευση ήπατος και 473 ασθενείς (27,2%) πέθαναν εντός 180 ημερών από κάποιο συμβάν (όχι απαραίτητα ως αποτέλεσμα ηπατικής βλάβης).

Οι ερευνητές διαπίστωσαν την υψηλότερη επίπτωση, 86,4/10.000 ανθρωποέτη, για τη σταβουδίνη, ένα φάρμακο για τον HIV από την ομάδα των νουκλεοσιδικών αναστολέων της αντίστροφης μεταγραφάσης που χρησιμοποιείται σπάνια σήμερα.

Η ερλοτινίμπη, ένας αναστολέας της κινάσης τυροσίνης που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα, ακολούθησε με 19,7/10.000 ανθρωποέτη, μπροστά από τα ανοσοτροποποιητικά λεναλιδομίδη/θαλιδομίδη (13,7/10.000 ανθρωποέτη), των οποίων η ένδειξη είναι το πολλαπλό μυέλωμα.

Ακολουθούν το νευροληπτικό χλωροπρομαζίνη (12,0/10.000), το αντιβιοτικό μετρονιδαζόλη (11,8/10.000), το αντιεμετικό/νευροληπτικό προχλωροπεραζίνη (11,6/10.000) και το φάρμακο κατά της φυματίωσης ισονιαζίδη (10,5/10.000).

Δέκα άλλοι παράγοντες (μοξιφλοξασίνη, αζαθειοπρίνη, λεβοφλοξασίνη, κλαριθρομυκίνη, κετοκοναζόλη, φλουκοναζόλη, καπτοπρίλη, αμοξικιλλίνη-κλαβουλανική, σουλφαμεθοξαζόλη-τριμεθοπρίμη και σιπροφλοξασίνη) είχαν συχνότητα εμφάνισης μεταξύ 5,0 και 9,9 ανά 10.000 ανθρωποέτη.

Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι 11 από αυτές τις 17 δραστικές ουσίες είχαν κατηγοριοποιηθεί μόνο ως B και C από το LiverTox.

Από την άλλη πλευρά, υπήρχαν αρκετά φάρμακα που το LiverTox κατηγοριοποίησε στην κατηγορία Α ή Β, αλλά των οποίων η επίπτωση στην παρούσα μελέτη ήταν μικρότερη από 1 ανά 10.000 ανθρωποέτη.

Σε αυτά περιλαμβάνονταν οι στατίνες, οι οποίες συνταγογραφούνται πολύ συχνά, οπότε οι λίγες αναφορές μπορεί να οδήγησαν σε υπερεκτίμηση της ηπατοτοξικότητας.

Πηγές:
JAMA Internal Medicine - Ärtzeblatt