Φυτοπροστασία χωρίς φυτοφάρμακα

Τον Ιούλιο του 2023, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) αξιολόγησε ως ασφαλή την άδεια κυκλοφορίας του φυτοφαρμάκου γλυφοσάτη. "Η αξιολόγηση των επιπτώσεων της γλυφοσάτης στην υγεία του ανθρώπου, των ζώων και του περιβάλλοντος δεν εντόπισε κρίσιμες περιοχές ανησυχίας", αναφέρεται στη δημοσιευμένη επαναξιολόγηση. Η δραστική ουσία γλυφοσάτη, που αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1970, είναι σήμερα το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο συστατικό σε ζιζανιοκτόνα παγκοσμίως.

Βρίσκεται κυρίως στα λεγόμενα ζιζανιοκτόνα ευρέος φάσματος, τα οποία σκοτώνουν ανεπιθύμητα φυτά - συμπεριλαμβανομένων των άγριων φυτών. Το κατά πόσον η γλυφοσάτη είναι καρκινογόνος, ευνοεί ηπατικές και μεταβολικές παθήσεις και επηρεάζει τη γονιμότητα αποτελεί αντικείμενο έντονης συζήτησης.

Το βέβαιο είναι ότι το φυτοφάρμακο είναι πιο αμφιλεγόμενο από οποιοδήποτε άλλο προϊόν φυτοπροστασίας. Επιστήμονες, περιβαλλοντολόγοι και περιβαλλοντικές οργανώσεις επικρίνουν ιδιαίτερα τις επιπτώσεις της γλυφοσάτης στη βιοποικιλότητα: στερεί από τα έντομα και τα αγροτικά πτηνά την πηγή τροφής τους, ενώ η γλυφοσάτη ενέχει επίσης υψηλό κίνδυνο για τα θηλαστικά και τον άνθρωπο.

Δεν λείπουν οι εναλλακτικές λύσεις για τη γλυφοσάτη. Τα βιολογικά φυτοφάρμακα, όπως το πελαργονικό οξύ ταχείας δράσης, είναι μεταξύ αυτών. Αυτό το λιπαρό οξύ, το οποίο θεωρείται εύκολα αποικοδομήσιμο, λαμβάνεται από το κραμβέλαιο και καταστρέφει την κυτταρική δομή των ενοχλητικών φυτών.

Μέχρι σήμερα δεν έχουν γίνει γνωστές βλαβερές συνέπειες για τον άνθρωπο ή τη φύση. Η ανθεκτικότητα στο πελαργονικό οξύ δεν έχει επίσης ακόμη εντοπιστεί. Ωστόσο, το βιολογικό ζιζανιοκτόνο δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη βιολογική γεωργία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι εδώ απαγορεύονται τα συνθετικά χημικά φυτοφάρμακα.

Μια μελέτη που διεξήχθη από το Ecologic Institute για λογαριασμό της Γερμανικής Ομοσπονδίας για το Περιβάλλον και τη Διατήρηση της Φύσης (BUND) παρέχει μια επισκόπηση των μη χημικών μέτρων φυτοπροστασίας. Όλα στοχεύουν στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των καλλιεργειών και τις καθιστούν λιγότερο ευάλωτες σε ασθένειες και παράσιτα - και πιο ανταγωνιστικές σε σχέση με τα ανεπιθύμητα ζιζάνια.

Τα μέτρα αροτραίας καλλιέργειας, όπως για παράδειγμα μια ποικίλη αμειψισπορά, η φύτευση μικτών καλλιεργειών, οι καλλιέργειες ενδιάμεσης καλλιέργειας, οι καλλιέργειες που δεν έχουν υποστεί σπορά και η στοχευμένη επιλογή ποικιλιών συγκαταλέγονται στα προληπτικά, έμμεσα μέτρα.

Αυτό ισχύει επίσης για τη δημιουργία γεωργικών δομικών στοιχείων: Οι φράχτες, οι σειρές δέντρων και οι λωρίδες λουλουδιών προάγουν τις συνθήκες διαβίωσης και συνεπώς τον αποικισμό των ωφέλιμων εντόμων. Τα φυσικά και βιολογικά μέτρα συγκαταλέγονται στα άμεσα μέτρα φυτοπροστασίας. Αυτά περιλαμβάνουν τη μηχανική και θερμική καταπολέμηση των ζιζανίων καθώς και τη φυσική επεξεργασία των σπόρων.

Σύμφωνα με τη μελέτη, η χρήση μακρο- και μικροοργανισμών έχει επίσης τη δυνατότητα να αντικαταστήσει τα συνθετικά χημικά φυτοφάρμακα. Ο στοχευμένος αποικισμός εντόμων, αραχνών και νηματωδών μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον έλεγχο πολλών παρασίτων. Και τι γίνεται με τις οικονομικές δυνατότητες αυτών των μέτρων;

Όσον αφορά μεμονωμένες δραστικές ουσίες όπως η γλυφοσάτη, μελέτες έχουν δείξει ότι η εξοικονόμηση κόστους μπορεί να είναι ακόμη και δυνατή υπό ευνοϊκές γεωργικές συνθήκες.