Κινητό τηλέφωνο: Πιο επικίνδυνο για καρκίνο ή καρδιαγγειακό;

Του Βασίλειου Σπανού, καρδιολόγου, διευθυντή Αιμοδυναμικού Εργαστηρίου Κεντρικής Κλινικής Αθήνας

Τα κινητά τηλέφωνα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας και, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, υπάρχουν σήμερα περισσότερα συμβόλαια κινητής τηλεφωνίας από κατοίκους παγκοσμίως από τους κατοίκους κάθε χώρας. Με αυτό το εντυπωσιακό δεδομένο ως αφετηρία και την ολοένα και μεγαλύτερη εξάπλωση των κινητών συσκευών, είναι λογικό να προβληματίζει ο χαρακτηρισμός της χρήσης τους ως «εν δυνάμει καρκινογόνου» από τη Διεθνή Εταιρεία Έρευνας για τον Καρκίνο (International Agency for Research on Cancer) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ).

Αυτό το «καμπανάκι» κινδύνου υπάρχει από το 2011, όταν μια διεθνής επιτροπή 31 ειδικών επιστημόνων διερεύνησε τις επιπτώσεις διαφορετικών πηγών ακτινοβολίας στην υγεία, εστιάζοντας στα κινητά τηλέφωνα και στην πιθανή τους σχέση με το γλοίωμα, έναν κακοήθη όγκο του εγκεφάλου. Τα δεδομένα που υπήρχαν τότε ήταν δεν ήταν πειστικά, ήταν όμως ανησυχητικά, με αποτέλεσμα και τη σύσταση της διεθνούς επιτροπής 31 ειδικών επιστημόνων για συνεχή επιτήρηση, προς διαπίστωση της τυχόν ενδεχόμενης αύξησης της εμφάνισης κακοήθων όγκων του εγκεφάλου, ως αποτέλεσμα της χρήσης κινητών τηλεφώνων, ιδιαίτερα σε μικρότερες ηλικίες.

Περισσότερο από μια δεκαετία αργότερα, με αυξανόμενη τη χρήση των κινητών τηλεφώνων και μάλιστα από άτομα μικρότερης ηλικίας, ευτυχώς δεν υπάρχουν δεδομένα που να καταδεικνύουν συσχέτιση της χρήσης του κινητού τηλεφώνου με το γλοίωμα ή άλλες μορφές καρκίνου.

Ως αποτέλεσμα, το 2022, η Επιτροπή Τροφίμων και Φαρμάκων (Food and Drug Administration, FDA) των ΗΠΑ ήταν εξαιρετικά καθησυχαστική απέναντι στη χρήση των κινητών συσκευών, με δεδομένη τη μείωση του αριθμού των καρκίνων του εγκεφάλου κατά τα τελευταία δεκαπέντε έτη, παρά την καλπάζουσα αύξηση της χρήσης τους για τριάντα χρόνια και πλέον.

Φαίνεται πως η μικρή ποσότητα μη ιονίζουσας ακτινοβολίας, που μεταδίδεται από τα κινητά τηλέφωνα, απλώς προκαλεί θερμότητα στους παρακείμενους ιστούς χωρίς επίδραση στο ανθρώπινο DNA, ώστε να οδηγήσει σε καρκινογένεση.

Κινητά τηλέφωνα και καρδιαγγειακός κίνδυνος

Η έρευνα πάντως συνεχίζεται. Είναι λογικό, σε αυτό το πλαίσιο, οι κινητές συσκευές να ελέγχονται εξονυχιστικά και για άλλες τυχόν βλαπτικές επιδράσεις που μπορεί να έχουν στην υγεία των χρηστών. Μια τέτοια είναι η επίδρασή τους στην καρδιαγγειακή νοσηρότητα, που αποτελεί μία από τις συχνότερες αιτίες ανθρώπινων απωλειών στις αναπτυγμένες χώρες. Σε αυτό το πλαίσιο  εντάσσεται μελέτη καταγραφής της ανάπτυξης καρδιαγγειακής νόσου, σε σχέση με τη χρήση κινητών τηλεφώνων, που δημοσιεύθηκε το Σεπτέμβριο στο “Canadian Journal of Cardiology”.

Οι ερευνητές παρα- κολούθησαν περισσότερους από 440.000 Βρετανούς χωρίς καρδιαγγειακή νόσο για περισσότερο από 12 έτη, οι οποίοι κατέγραφαν πλήθος συνηθειών τους σε σχετική βάση δεδομένων (U.K. Biobank). Αυτή η βάση δεδομένων περιελάμβανε άτομα ηλικίας από 37 έως 73 ετών, που συμμετείχαν, μέσω ερωτηματολογίων, συνεντεύξεων αλλά και εξετάσεων βιολογικών παραμέτρων, σε 22 διαφορετικά κέντρα σε Αγγλία, Σκωτία και Ουαλία.

Στη συνέχεια διαπιστωνόταν η πορεία της υγείας τους, χάρις στην ύπαρξη των ατομικών φακέλων υγείας τους και την καταγραφή των κύριων συμβάντων υγείας στις εθνικές βάσεις δεδομένων του NHS (του εθνικού συστήματος υγείας του Ην. Βασιλείου).

Στη συγκεκριμένη μελέτη συμμετείχαν όσοι είχαν παραδώσει πλήρη στοιχεία σχετικά με τη χρήση κινητού τηλεφώνου και δεν έπασχαν ήδη από καρδιαγγειακή νόσο.

Στην ανάλυση χρησιμοποιήθηκε ο μέσος αριθμός χρήσεων του τηλεφώνου ανά εβδομάδα, επί ένα τρίμηνο, και στην παρακολούθηση εξετάστηκε τυχόν νοσηλεία για στεφανιαία νόσο, εγκεφαλικό επεισόδιο, καρδιακή ανεπάρκεια ή επεισόδιο κολπικής μαρμαρυγής. Ένας στους οκτώ περίπου από τους συμμετέχοντες παρουσίασε κάτι από τα παραπάνω, με αυξημένη πιθανότητα ανάμεσα στους συχνούς χρήστες κινητού τηλεφώνου.

Η αύξηση του σχετικού κινδύνου ήταν πολύ μικρή, μόλις 3% σε όσους μιλούσαν στο κινητό τους έως 30 λεπτά εβδομαδιαίως (συγκρινόμενοι με όσους μιλούσαν λιγότερο από 5 λεπτά), αλλά έβαινε αυξανόμενη παράλληλα με τη χρήση: όσοι μιλούσαν περισσότερο από έξι ώρες στο κινητό είχαν κατά 21% μεγαλύτερη πιθανότητα καρδιαγγειακής νόσου. Η συσχέτιση ήταν μεγαλύτερη σε καπνιστές και σε διαβητικούς ασθενείς, ενώ σημαντικό μέρος της αύξησης της καρδιαγγειακής νοσηρότητας αποδόθηκε σε μεταβολή των παραμέτρων του ύπνου και σε συνύπαρξη ήπιων ψυχικών διαταραχών σε όσους χρησιμοποιούσαν περισσότερο τα κινητά τους τηλέφωνα.

Δεν μπορεί βέβαια να αποκλειστεί το ενδεχόμενο, η παρατηρούμενη αύξηση των καρδιαγγειακών να οφείλεται σε αυτούς τους παράγοντες και όχι στην ίδια τη χρήση της συσκευής. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρησιμοποιούνται ειδικές στατιστικές επεξεργασίες, μέσω των οποίων λιγότερο από το 12% της παρατηρούμενης καρδιαγγειακής νοσηρότητας αποδόθηκε στη μεταβολή των συνηθειών στον ύπνο, για παράδειγμα.

Παρ' όλα αυτά, η πιθανότητα αυτή η μικρή αύξηση της καρδιαγγειακής νοσηρότητας να προέρχεται εξ’ ολοκλήρου από παράγοντες που συνυπάρχουν με τη χρήση κινητού δεν μπορεί να αποκλειστεί, καθώς αποτελεί βασική αδυναμία κάθε αντίστοιχου τύπου μελέτης.

Οι μελετητές προσπάθησαν επίσης να αναδείξουν κάποιο μηχανισμό, μέσω του οποίου μπορεί να επηρεάζεται η καρδιαγγειακή νοσηρότητα από τη χρήση κινητών τηλεφώνων.

Χρησιμοποίησαν προς τούτο δεδομένα πρώιμης παρουσίας αθηρωματικής πλάκας στις καρωτίδες, μετρώντας με υπερήχους το πάχος έσω μέσου χιτώνα (Intima Media Thickness, IMT).

Αναλύοντας τα σχετικά δεδομένα των 44.000 περίπου ατόμων που υποβλήθηκαν στη συγκεκριμένη εξέταση, διαπίστωσαν πως επίσης υπήρχε μικρή αύξηση παρουσίας πρώιμης αθηρωμάτωσης στις καρωτίδες στα άτομα με μεγαλύτερη χρήση κινητού τηλεφώνου. Η συσχέτιση, παρότι μικρή, τους οδήγησε να υποθέσουν ενδεχόμενη βλαπτική επίδραση της ακτινοβολίας που εκπέμπει το κινητό στο αγγειακό τοίχωμα.

Συμπερασματικά, υπάρχουν ενδείξεις ενδεχόμενης βλαπτικής επίδρασης της αυξανόμενης χρήσης κινητών τηλεφώνων στο καρδιαγγειακό, με αποτέλεσμα ενίσχυση της σχετικής επιτήρησης και διεξαγωγή νέων μελετών.

Κινητά τηλέφωνα και καρκίνος

Ακριβώς αυτή είναι άλλωστε η προσέγγιση της επιστημονικής κοινότητας απέναντι στον ενδεχόμενο κίνδυνο από την εντεινόμενη χρήση των κινητών συσκευών: διαρκής επιτήρηση για την ανάδειξη ενδεχόμενης βλαπτικής επίδρασης. Η καρκινογένεση, όπως είναι λογικό, αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα. Μία από τις πλέον καθησυχαστικές σχετικές εργασίες, όσον αφορά στην ασφάλεια των κινητών τηλεφώνων, δημοσιεύθηκε επίσης τον Σεπτέμβριο στο “Enviromental International".

Πρόκειται για έρευνα (μεταανάλυση τη λέμε επιστημονικά), που συνένωσε τα δεδομένα από 63 διαφορετικές μελέτες, από 22 χώρες, που δημοσιεύθηκαν μεταξύ 1994 και 2022, από τα οποία δεν προκύπτει οποιαδήποτε συσχέτιση της χρήσης κινητών τηλεφώνων με την ανάπτυξη γλοιώματος, μηνιγγιώματος ή ακουστικού νευρινώματος, όλοι κακοήθεις όγκοι του εγκεφάλου.

Στην ίδια ανάλυση δεν υπήρξε συσχέτιση της χρήσης κινητών με καρκίνο της υπόφυσης, των σιελογόνων αδένων ή λευχαιμία.

Τα δεδομένα λειτουργούν προς επίρρωση της «αθώωσης» των κινητών τηλεφώνων από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των Η.Π.Α., στην οποία ήδη αναφερθήκαμε, αλλά είναι προσωρινή. Η εγρήγορση είναι απαραίτητη για συσκευές με τόσο τεράστια εξάπλωση και με τις οποίες έχουμε αναπτύξει τόσο στενή σχέση. Μια σχέση που παλαιότερα θα χαρακτηρίζαμε επιστήθια, αλλά της ταιριάζει περισσότερο ο όρος επιώτια!

Πηγές:
ΕΛΙΚΑΡ - Στους ρυθμούς της καρδιάς