Παιδικός διαβήτης και διατροφή

Ποιος είναι ο στόχος της διατροφικής εκπαίδευσης των παιδιών με διαβήτη και των οικογενειών τους;

Η διατροφή αποτελεί έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της αντιμετώπισης του διαβήτη και για τον λόγο αυτό η διατροφική εκπαίδευση αρχίζει από τη στιγμή της διάγνωσης και συνεχίζεται δια βίου. Στόχος της διατροφικής εκπαίδευσης είναι η υιοθέτηση ενός ισορροπημένου διαιτολογίου το οποίο:

• Είναι επαρκές σε θερμίδες και παράλληλα παρέχει όλα εκείνα τα θρεπτικά συστατικά που είναι απαραίτητα για τη σωστή ανάπτυξη του παιδιού.
• Συντελεί στον βέλτιστο γλυκαιμικό έλεγχο προκειμένου να αποφευχθούν οι βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπλοκές του διαβήτη.
• Είναι αρκετά ευέλικτο προκειμένου να εναρμονίζεται με τις ιδιαίτερες προτιμήσεις, τον τρόπο ζωής και την όρεξη του παιδιού και για τον λόγο αυτό τα διαιτολόγια που χορηγούνται είναι εξατομικευμένα.
• Σκοπεύει στην επίτευξη και διατήρηση ενός ιδανικού σωματικού βάρους και γι αυτό θα πρέπει παράλληλα να συνδυάζεται με συστηματική σωματική άσκηση.

Θα πρέπει ένα παιδί με διαβήτη να ακολουθεί ειδική διατροφή, διαφορετική από την υπόλοιπη οικογένεια και τους συνομηλίκους του;

Οι μοντέρνες διατροφικές συστάσεις για παιδιά και εφήβους με διαβήτη δεν διαφέρουν από τις συστάσεις για παιδιά και εφήβους της ίδιας ηλικίας. Στην ουσία είναι υγιεινές διατροφικές συνήθειες κατάλληλες για τον γενικό πληθυσμό και εντούτοις μπορούν να υιοθετηθούν από όλη την οικογένεια.

Η μόνη διαφοροποίηση είναι πως οι υδατάνθρακες που προσλαμβάνονται από την τροφή πρέπει να κατανέμονται με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να εναρμονίζονται με την δράση της ινσουλίνης και την φυσική δραστηριότητα.

Να προτιμώ τρόφιμα που είναι για διαβητικούς ασθενείς;

Τα τρόφιμα που αναγράφουν ότι είναι ειδικά για διαβητικούς ασθενείς δεν έχουν καμία θέση στην διατροφή του παιδιού με διαβήτη. Είναι ακριβά, θερμιδικά πυκνά, υψηλά σε λίπος και επειδή είναι αμφιβόλου σύστασης μπορεί να περιέχουν γλυκαντικές ουσίες που έχουν υπακτική δράση.

Το βασικότερο όμως όλων είναι να βοηθήσουμε το παιδί να συνειδητοποιήσει ότι λόγω του διαβήτη οφείλει να ακολουθεί ένα υγιεινό διαιτολόγιο και όχι μία ιδιαίτερη διατροφή που βασίζεται σε ‘ειδικά’ τρόφιμα.

Μπορεί ένα παιδί με διαβήτη να καταναλώνει τρόφιμα που περιέχουν ζάχαρη όπως είναι τα γλυκά;

Παρόλο που η ζάχαρη έχει αποκτήσει κακή φήμη, η απάντηση είναι θετική και αυτό ισχύει για όλους σχεδόν τους διαβητικούς ασθενείς.

Γνωρίζουμε πως αν φάω ένα μπισκότο, θα αυξηθούν τα επίπεδα σακχάρου μου στο αίμα. Το ίδιο όμως θα συμβεί και αν καταναλώσω ένα φρούτο ή ένα κριτσίνι. Οι διαβητικοί λοιπόν μπορούν να καταναλώνουν τρόφιμα που περιέχουν ζάχαρη, διότι στο σώμα θα μετατραπεί σε γλυκόζη όπως και τα υπόλοιπα υδατανθρακούχα τρόφιμα.

Το μυστικό όμως είναι η κατανάλωση γλυκών να γίνεται με μέτρο και να λαμβάνει χώρα στο τέλος ενός βασικού γεύματος αντικαθιστώντας ένα τρόφιμο που είναι περίπου ισοδύναμο (π.χ. τρώω λιγότερο ψωμί προκειμένου να φάω 1 κομμάτι κέικ).

Εξάλλου έχει αποδειχτεί ότι η κατανάλωση τροφών με ζάχαρη δεν προκαλεί απότομη αύξηση των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα, αν συνοδεύεται από τροφές που περιέχουν λίπος ή πρωτεΐνη ή σύνθετους υδατάνθρακες. Η χορήγηση επιπλέον ποσότητας ινσουλίνης προκειμένου ένα παιδί να φάει ένα γλυκό θα πρέπει να αποφεύγεται, διότι οδηγεί σε φαινόμενα υπερφαγίας.

Η κατανάλωση γλυκών όταν γίνεται με φειδώ έχει πολλά οφέλη. Το παιδί νιώθει ότι η διατροφή του δεν απέχει και πολύ από την διατροφή των συνομηλίκων του, ενώ το διαιτολόγιό του αποκτά περισσότερη γεύση και ποικιλία, πράγμα που καθιστά την συμμόρφωση σε αυτό πιο εύκολη.

Τι πρέπει να προσέχω στις ετικέτες των τροφίμων προκειμένου να κάνω σωστές επιλογές ώστε να μην αυξήσω τα επίπεδα του σακχάρου;

Για να ακολουθηθεί πιο εύκολα το διαιτολόγιο από ένα παιδί με διαβήτη, θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από ποικιλία και να μην περιέχει διαρκώς τις ίδιες τροφές. Για να εμπλουτίσω την διατροφή του παιδιού μου κάνοντας υγιεινές επιλογές θα πρέπει να μάθω να διαβάζω τις ετικέτες των διαφόρων τροφίμων.

Το πρώτο που κοιτάω είναι η περιεκτικότητα του προϊόντος σε υδατάνθρακες και κατά δεύτερο λόγο σε λιπαρά.

Αφαιρώ από την διατροφή του παιδιού ένα τρόφιμο και κατόπιν το αντικαθιστώ με την ποσότητα εκείνη του προϊόντος που μου δίνει το ίδιο ποσό σε υδατάνθρακες. Επίσης, προσοχή απαιτείται όταν στην ετικέτα ενός τροφίμου αναγράφεται ότι δεν περιέχει ή δεν έχει γίνει προσθήκη ζάχαρης.

Ένα τρόφιμο που δεν περιέχει ζάχαρη δεν σημαίνει πως δεν περιέχει και υδατάνθρακες.

Συγκρίνω λοιπόν την ποσότητα των υδατανθράκων του εν λόγω προϊόντος με το αντίστοιχο προϊόν στην κανονική του μορφή. Αν υπάρχει αξιοσημείωτη διαφορά επιλέγω εκείνο που δεν περιέχει ζάχαρη. Αν η διαφορά είναι μικρή, κάνω την επιλογή μου με βάση τη γεύση και την τιμή.

Επίσης, τα προϊόντα που έχουν λιγότερα λιπαρά συνήθως περιέχουν περισσότερους υδατάνθρακες και για το λόγο αυτό έχουν σχεδόν τις ίδιες θερμίδες με τα προϊόντα που αντικαθιστούν. Άρα προκειμένου να κάνω τις καλύτερες επιλογές, πρέπει να διαβάζω τις ετικέτες πολύ προσεκτικά.

Υπάρχει κάποιο όφελος από την κατανάλωση συγκεκριμένων συμπληρωμάτων βιταμινών ή μετάλλων ή κάποιων βοτάνων;

Η χορήγηση συμπληρωμάτων βιταμινών ή μετάλλων συνήθως δεν συνίσταται σε διαβητικούς ασθενείς εκτός αν έχει διαγνωστεί ανεπάρκεια σε κάποιο συγκεκριμένο μικροθρεπτικό συστατικό (πχ έλλειψη σιδήρου λόγω σιδηροπενικής αναιμίας).

Η υιοθέτηση ενός ισορροπημένου διαιτολογίου πλούσιου σε φρέσκα φρούτα και λαχανικά, τα οποία ως γνωστόν αποτελούν φυσικές πηγές αντιοξειδωτικών ουσιών, προλαμβάνει τέτοιου είδους ανεπάρκειες.

Επίσης, ο λαός μας θεωρεί ότι κάποια βότανα έχουν την ιδιότητα να μειώνουν τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα. Εντούτοις, δεν έχουν λάβει χώρα αρκετές επιστημονικές μελέτες που τα πορίσματά τους να πιστοποιούν ότι κάποιο συγκεκριμένο βότανο έχει όντως την παραπάνω ιδιότητα.

Λόγω λοιπόν έλλειψης επιστημονικών δεδομένων δεν συνίσταται σε διαβητικούς ασθενείς η κατανάλωση βοτάνων για τη ρύθμιση του σακχάρου.

Επιτρέπεται σε ένα παιδί με διαβήτη η χρήση τεχνητών γλυκαντικών ουσιών;

Οι τεχνητές γλυκαντικές ουσίες είναι ασφαλείς για όλους, εκτός από τα άτομα που πάσχουν από φαινυλκετονουρία, τα οποία δεν πρέπει να χρησιμοποιούν την ασπαρτάμη. Συγκεκριμένα οι γλυκαντικές ουσίες που δεν έχουν καθόλου θερμίδες(ασπαρτάμη, σακχαρίνη, σουκραλόζη και ακεσουλφάμη Κ) δεν αυξάνουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.

Οι αλκοόλες (ξυλιτόλη, μαννιτόλη και σορβιτόλη) έχουν κάποιες θερμίδες και αυξάνουν ελάχιστα τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα. Όμως η υπερβολική κατανάλωση αυτών μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικά προβλήματα (π.χ. διάρροιες) Επειδή η χρήση τεχνητών γλυκαντικών ουσιών στην μαγειρική μπορεί να αλλοιώσει την γεύση και την υφή των φαγητών, πολλοί επιλέγουν να χρησιμοποιούν ένα συνδυασμό ζάχαρης και γλυκαντικών ουσιών προκειμένου να επιτύχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα με λιγότερες θερμίδες.

Τι τροποποιήσεις πρέπει να κάνω στη διατροφή του παιδιού για να αποφευχθεί η υπογλυκαιμία κατά τη διάρκεια της άσκησης;

Η άσκηση ως γνωστόν προκαλεί μείωση των επιπέδων του σακχάρου στο αίμα και για τον λόγο αυτό συνίσταται μείωση της δόσης της ινσουλίνης πριν από περιόδους έντονης άσκησης. Όμως η φυσική δραστηριότητα των παιδιών ποικίλλει από μέρα σε μέρα καθώς και από ώρα σε ώρα με συνέπεια να είναι πιο πρακτικό στις περισσότερες περιπτώσεις να χορηγούμε επιπλέον υδατάνθρακες προκειμένου να καλύψουμε τις ανάγκες που προκύπτουν από την επιπλέον δραστηριότητα.

Συνήθως χορηγούνται 10-15 γρ. υδατανθράκων ως σνακ πριν την έναρξη μέτριας έντασης άσκησης - όπως είναι το παιχνίδι ή η γυμναστική στο σχολείο - με τη μορφή ενός μέτριου φρούτου ή ½ τοστ. Επίσης, οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η υπογλυκαιμία μπορεί να λάβει χώρα αρκετές ώρες μετά το πέρας της έντονης άσκησης, ακόμα και κατά τη διάρκεια της νύχτας και για τον λόγο αυτό συνίσταται η χορήγηση ενός σνακ προ ύπνου με επιπλέον υδατάνθρακες μετά από μία δραστήρια ημέρα (π.χ.

αντί να δώσω μόνο το βραδινό γάλα, προσθέτω σε αυτό και λίγα δημητριακά)

Η ποσότητα των υδατανθράκων που απαιτείται ποικίλλει από άτομο σε άτομο και εξαρτάται από το είδος και τη διάρκεια της άσκησης, τα επίπεδα του σακχάρου πριν την άσκηση και τη δόση της ινσουλίνης. Οι οικογένειες και τα παιδιά γίνονται ειδικοί στον καθορισμό της ποσότητας των υδατανθράκων και αυτό συμβαίνει με την εμπειρία και τον συχνό έλεγχο της γλυκόζης στο αίμα.

Πώς αντιμετωπίζω διατροφικά την υπογλυκαιμία;

Στην υπογλυκαιμία απαιτείται άμεση χορήγηση υδατανθράκων. Αν η γλυκόζη στο αίμα πέσει κάτω από 70 mg/dl, χορηγούμε 15 γρ υδατανθράκων, τα οποία μπορούν να δοθούν με την μορφή:

• 3 ταμπλέτων γλυκόζης
• ½ φλ. χυμού
• 1 κουτ. σούπας ζάχαρη ή μέλι.

Περιμένουμε 15 λεπτά και ξαναελέγχουμε τα επίπεδα σακχάρου. Αν η υπογλυκαιμία επιμείνει χορηγούμε άλλα 15 γρ. υδατανθράκων. Η παραπάνω διαδικασία επαναλαμβάνεται μέχρις ότου τα επίπεδα γλυκόζης επιστρέψουν στα φυσιολογικά Αν μετά από 1 ώρα δεν υπάρχει κάποιο γεύμα ή σνακ στο διαιτολόγιο, καταναλώνουμε άλλα 15 γρ.

υδατανθράκων.

Πηγές:
Φαίη Καλονάρχη, Κλινική Διαιτολόγος Γ.Ν.Α. 'Κοργιαλένειο-Μπενάκειο ΕΕΣ'