Παιδική παχυσαρκία: ‘Απαγορευμένα’ τρόφιμα και τρόφιμα ως επιβράβευση

Το πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας στη χώρα μας μεγαλώνει με αλματώδεις ρυθμούς. Ο ρόλος των γονέων στις διατροφικές συνήθειες των παιδιών είναι καθοριστικός, ειδικά στις μικρές ηλικίες, όπου αποτελούν το σημαντικότερο πρότυπο προς μίμηση και είναι σχεδόν αποκλειστικά υπεύθυνοι για τη διαθεσιμότητα φαγητού.

Ένα ακούσιο, ωστόσο συχνό λάθος που κάνουν οι γονείς, είναι η απαγόρευση τροφίμων ή η χρήση τους ως μέσα επιβράβευσης ή τιμωρίας. Ειδικότερα, πολλές φορές προκειμένου να προστατεύσουν τα παιδιά τους από τα γλυκά, τα αλμυρά σνακ και τα αναψυκτικά, δεν τα αγοράζουν ποτέ ή δεν αφήνουν τα παιδιά τους να τα καταναλώνουν.

Αυτό τελικά τα κάνει απλώς πιο δελεαστικά, καθώς τα ‘απαγορευμένα’ τρόφιμα, αυτόματα γίνονται περισσότερο επιθυμητά. Αντίθετα, η παρουσίαση και διαθεσιμότητά τους σαν συνηθισμένα τρόφιμα, τα οποία ωστόσο πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο, βοηθά τα παιδιά να μάθουν πώς να τα εντάσουν στη διατροφή τους χωρίς υπερβολές.

Άλλωστε, όλα τα τρόφιμα έχουν θέση σε μια ισορροπημένη διατροφή, αρκεί να υπάρχει μέτρο στην ποσότητα και τη συχνότητα κατανάλωσης.

Επίσης, τα περισσότερα παιδιά βιώνουν κάποια στιγμή στη ζωή τους την κατανάλωση γλυκών σαν επιβράβευση καλής συμπεριφοράς ή τιμωρία. Κλασικό παράδειγμα η προσφορά γλυκού με στόχο την κατανάλωση κάποιου φαγητού (‘αν φας τις φακές σου, θα σου πάρω σοκολάτα’), ή τη στέρηση γλυκού λόγω άπρεπης συμπεριφοράς (‘ήσουν κακό παιδί, άρα δεν έχει παγωτό’).

Η χρήση τροφίμων και ποτών ως μέσα επιβράβευσης, τιμωρίας ή υποκατάστασης της γονικής παρουσίας μπορεί να καλλιεργήσει την αίσθηση ότι το φαγητό έχει τη δύναμη να προκαλεί ευχάριστα ή δυσάρεστα συναισθήματα, να ανακουφίζει, ή να υποκαθιστά την ανθρώπινη παρουσία.

Έτσι, τα παιδιά μαθαίνουν από μικρή ηλικία να χρησιμοποιούν το φαγητό για να καλύψουν άλλα συναισθήματα, όπως στεναχώρια, άγχος, βαρεμάρα.

Σαν συνέπεια, όταν βρεθούν σε κάποια όχι ευχάριστη κατάσταση, καταφεύγουν στο φαγητό αναζητώντας την ‘παρηγοριά’ που θυμούνται (ενσυνείδητα ή υποσυνείδητα) ότι τους προσφέρει π.χ. η κατανάλωση κάποιου γλυκού. Σημαντική συμβολή στην απόκτηση αυτής της συνήθειας υπάρχει και όταν το παιδί βλέπει τον γονιό του (ή κάποιο άλλο πρότυπο, π.χ.

ήρωα ταινίας) να εφαρμόζει αυτή την πρακτική, π.χ. να τρώει όταν είναι στεναχωρημένος ή αγχωμένος.

Όταν τα παραπάνω υιοθετούνται συστηματικά, ακολουθούν το άτομο και στην ενήλικη ζωή και οδηγούν στο λεγόμενο ‘comfort eating’ (ή σε ελεύθερη μετάφραση ‘φαγητό παρηγοριάς’), μια πρακτική, η οποία σχετίζεται τόσο με την παχυσαρκία όσο και με ορισμένες διατροφικές διαταραχές (π.χ.

βουλιμία).

Επομένως, οι γονείς θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στον τρόπο παρουσίασης και κατανάλωσης τροφίμων, ώστε να μην δίνουν στα παιδιά τους λάθος μηνύματα διακινδυνεύοντας τη σχέση τους με το φαγητό μακροπρόθεσμα.