15η Ιουνίου- Παγκόσμια Ημέρα κατά της Κακοποίησης των Ηλικιωμένων

Η 15η Ιουνίου είναι αφιερωμένη διεθνώς στην ευαισθητοποίηση του πληθυσμού για την κακοποίηση των ηλικιωμένων. Η κακοποίηση μπορεί να έχει τη μορφή πράξης ή παράλειψης-παραμέλησης είτε είναι ηθελημένη είτε αθέλητη. Η κακοποίηση των ηλικιωμένων μπορεί να συμβεί μια φορά ή να επαναλαμβάνεται, ενώ περιλαμβάνει και την έλλειψη κατάλληλης δράσης σε περίπτωση κακοποίησης. 

Η κακοποίηση μπορεί να συμβαίνει στο πλαίσιο μιας σχέσης εμπιστοσύνης και να προκαλεί σωματική βλάβη ή άγχος στο ηλικιωμένο άτομο. Μπορεί να είναι σωματική, αλλά συχνότερα είναι συναισθηματική και περιλαμβάνει την εγκατάλειψη από τους φροντιστές, την οικονομική εκμετάλλευση, αλλά και την εκμετάλλευση των ηλικιωμένων από τους παρέχοντες φροντίδα υγείας.

Στην Ελλάδα τα δεδομένα για την κακοποίηση των ηλικιωμένων είναι ελάχιστα. Παλαιότερες μελέτες έχουν δείξει ότι το φαινόμενο δεν είναι αμελητέο και συχνά οι βλάβες που προκαλούνται απειλούν την υγεία -σωματική και ψυχική- των ηλικιωμένων.

Τα πλέον πρόσφατα δεδομένα προέρχονται από τη μελέτη ABUEL που διενεργήθηκε το 2009 και συγκέντρωσε στοιχεία σε 7 χώρες μέλη της EE -μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα- σε δείγμα 4.467 ηλικιωμένων ατόμων που ζούσαν στην κοινότητα.

Σύμφωνα με τη μελέτη, γυναίκες και άτομα που ζουν στο πλαίσιο εκτεταμένης οικογένειας και απολαμβάνουν υψηλά επίπεδα κοινωνικής υποστήριξης έχουν χαμηλότερα επίπεδα κατάθλιψης ή σωματικά ενοχλήματα. Αντίθετα, χαμηλά επίπεδα κοινωνικής υποστήριξης συνδέονται με αυξημένη πιθανότητα κακοποίησης.

Στο πλαίσιο της ίδιας μελέτης αναφέρεται ότι η ψυχολογική κακοποίηση ήταν η συχνότερη και ακολουθούσε η οικονομική εκμετάλλευση, ενώ η σωματική κακοποίηση ήταν λιγότερο συχνή. Η Ελλάδα ήταν 6η στη συχνότητα εμφάνισης ψυχολογικής κακοποίησης, μεταξύ των 7 χωρών που μετείχαν στην έρευνα, 3η στη συχνότητα εμφάνισης σωματικής κακοποίησης, 3η στη συχνότητα εμφάνισης οικονομικής εκμετάλλευσης και 1η στη συχνότητα εμφάνισης σεξουαλικής κακοποίησης, η οποία όμως ήταν και η λιγότερο συχνή μορφή κακοποίησης που αναφέρθηκε. Επίσης στην Ελλάδα, η συχνότητα εμφάνισης της κακοποίησης ήταν μεγαλύτερη στις γυναίκες από ό,τι στους άντρες σε όλες τις μορφές της.

Από τα παραπάνω φαίνεται ότι τα στοιχεία για τη χώρα μας είναι παρωχημένα, αφού δεν υπάρχει κάτι που να δείχνει πού βρισκόμαστε στη σημερινή περίοδο της οικονομικής αλλά και κοινωνικής και ηθικής κρίσης. Επίσης δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν την εμπλοκή και άλλων μελών της οικογένειας στην κακοποίηση των ηλικιωμένων.

Η πρόληψη της κακοποίησης πρέπει να αποτελεί σκοπό και στόχο της πολιτικής των αρμόδιων φορέων. Για να γίνει πράξη απαιτούνται νομοθετικές παρεμβάσεις, αλλά και καλύτερη οργάνωση των υπηρεσιών υγείας ώστε να εντοπίζονται και να καταγράφονται εγκαίρως περιστατικά κακοποίησης ηλικιωμένων. Η οργάνωση της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και της κατ’ οίκον νοσηλευτικής φροντίδας θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά σε αυτήν την κατεύθυνση. Επίσης, η οργάνωση και λειτουργία υπηρεσιών υποστήριξης των ηλικιωμένων και των φροντιστών τους, καθώς και η προσφορά ομάδων εθελοντών στην υποστήριξη τους, πχ. μέσω των ΚΑΠΗ θα μπορούσαν να συντελέσουν στην πρόληψη της κακοποίησης.

Η Ελληνική Γεροντολογική και Γηριατρική Εταιρεία, στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών της δραστηριοτήτων, έχει εντάξει και την επιμόρφωση όλων των επαγγελματιών υγείας και πρόνοιας στην αναγνώριση και αντιμετώπιση της κακοποίησης της ιδιαίτερα ευάλωτης πληθυσμιακής ομάδας των ηλικιωμένων. Είναι δε ένα από τα θέματα που συμπεριλαμβάνονται στα μαθήματα εκπαίδευσης των επαγγελματιών υγείας και πρόνοιας που διοργανώνει στις 16 και 17 Ιουνίου στην Αθήνα, στο Μερόπειο Ίδρυμα.