Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση: Είναι αναστρέψιμη βλάβη;

Μικρές αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες είναι ικανές να απαλλάξουν από τα ενοχλητικά συμπτώματα τους ανθρώπους που πάσχουν από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, τουλάχιστον στις περισσότερες περιπτώσεις. Υπάρχουν ωστόσο και ορισμένες που χρήζουν ειδικής  φροντίδας.

«Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι μια χρόνια πάθηση που επηρεάζει σχεδόν το 20% των ενηλίκων. Ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι εμφανίζουν περιστασιακή καούρα, μερίδα ασθενών υποφέρει από καθημερινές ενοχλήσεις. Δυστυχώς με την πάροδο των ετών η νόσος μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές, αν παραμείνει χωρίς θεραπεία, με συνέπεια αφενός την έκπτωση της ποιότητας ζωής του ασθενή αλλά και την κατακόρυφη αύξηση του ήδη σημαντικού κόστους αντιμετώπισής της», προειδοποιεί ο γενικός χειρουργός  Δρ. Αναστάσιος Ξιάρχος - Διευθυντής της χειρουργικής κλινικής του Ομίλου Ιατρικού Αθηνών - Ιατρικού Περιστερίου και Πρόεδρος της Επιστημονικής Εταιρείας Ορθοπρωκτικής Χειρουργικής.

Κύρια αιτία της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης (ΓΟΠ) είναι η χαλάρωση του κάτω οισοφαγικού σφιγκτήρα. Όπως μας εξηγεί ο Δρ. Ξιάρχος, όταν ένα άτομο καταπίνει, ένα πολύπλοκο σύνολο μυών στο στόμα και τη γλώσσα τίθεται σε λειτουργία προκειμένου να μετακινηθεί το φαγητό στον οισοφάγο, που δεν είναι άλλο παρά ένας στενός σωλήνας που συνδέει το λαιμό με το στομάχι. Στο κάτω μέρος του οισοφάγου υπάρχει ένας δακτύλιος μυών, ο κάτω οισοφαγικός σφιγκτήρας, ο οποίος φυσιολογικά χαλαρώνει για να επιτρέψει τη δίοδο της τροφής από τον οισοφάγο στο στομάχι, αλλά στα άτομα με ΓΟΠ χαλαρώνει υπερβολικά και επιτρέπει στα στομαχικά οξέα να επιστρέψουν στον οισοφάγο και ορισμένες φορές στο στόμα. Συνέπεια αυτού είναι η πρόκληση βλαβών στο βλεννογόνο του οισοφάγου (που δεν διαθέτει τόσο σκληρό περίβλημα όσο το στομάχι), αλλά και άλλων δομών.

Αυτή η παλινδρόμηση των οξέων μπορεί να προκαλέσει καούρα στην περιοχή του στομάχου, στο στήθος ή/και στο λαιμό και για να απαλλαγούν οι ασθενείς απ’ αυτή ξοδεύουν σημαντικά ποσά σε μη συνταγογραφούμενα και συνταγογραφούμενα φάρμακα.

Οι περισσότεροι άνθρωποι με ΓΟΠ έχουν ήπια συμπτώματα που μπορούν να αντιμετωπιστούν με επιτυχία μέσω αλλαγών στον τρόπο ζωής, όπως είναι η διακοπή του καπνίσματος, η απώλεια βάρους και η κατανάλωση μικρότερων μερίδων φαγητού, αλλά και με την αποφυγή ορισμένων τροφών που πυροδοτούν τα συμπτώματα (αλκοόλ, εσπεριδοειδή, καφεΐνη, ανθρακούχα αναψυκτικά, τηγανητά και λιπαρά, κρεμμύδια/σκόρδα, μέντα και δυόσμος κ.ά.).

Οι αλλαγές αυτές συνήθως επιτρέπουν, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, στο σώμα να θεραπευτεί και αυτό σημαίνει ότι δεν θα προκύψει μακροχρόνια βλάβη. Ωστόσο, ορισμένες φορές δεν αρκούν και τα συμπτώματα εμμένουν, οπότε είναι πιθανό να προκληθούν σοβαρές παθήσεις, όπως στένωση οισοφάγου, διαβρωτική οισοφαγίτιδα, οισοφάγος Barrett, προβλήματα στα δόντια και το στόμα αλλά και κρίσεις άσθματος. Ειδικότερα, η παλινδρόμηση του περιεχομένου του στομάχου προς τον οισοφάγο μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρό τραυματισμό του με την πάροδο των ετών, να δημιουργήσει δηλαδή ουλές σ’ αυτόν αλλά και στένωσή του σε κάποιο σημείο, με αποτέλεσμα την εμφάνιση δυσκολιών στη διέλευση της τροφής ακόμα και των υγρών απ’ αυτόν, που με τη σειρά τους μπορεί να οδηγήσουν σε δυσφαγία (πρόβλημα κατάποσης). Πρόκειται για μια πάθηση που απαιτεί θεραπεία.

Ο ερεθισμός και η φλεγμονή που προκαλείται από τα οξέα του στομάχου μπορούν να προκαλέσουν επίσης και μια πάθηση γνωστή ως διαβρωτική οισοφαγίτιδα, κατά την οποία είναι υπαρκτός ο κίνδυνος αιμορραγίας, που γίνεται αντιληπτή είτε από τα σκουρόχρωμα κόπρανα, είτε στον εμετό. Τα έλκη στον οισοφάγο μπορεί να προκαλέσουν μακροχρόνια αιμορραγία, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε αναιμία, μια σοβαρή κατάσταση που χρήζει άμεσης προσοχής.

Ακόμα πιο σοβαρή επίπτωση, αν και σπάνια, είναι μια πάθηση που ονομάζεται οισοφάγος Barrett, καθώς οι ασθενείς διατρέχουν κίνδυνο για καρκίνο του οισοφάγου λόγω μη φυσιολογικών, προκαρκινικών αλλαγών στα κύτταρά του. Ένα άτομο με οισοφάγο Barrett είναι 40 και 50 φορές πιο πιθανό να αναπτύξει καρκίνο του οισοφάγου συγκριτικά εκείνους που δεν υποφέρουν από τη νόσο. Η σοβαρή και μακροχρόνια ΓΟΠ, η παχυσαρκία, το κάπνισμα και η χαμηλή πρόσληψη φρούτων και λαχανικών αποτελούν παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση του οισοφάγου Barrett.

Από τα οξέα του στομάχου μπορεί να προκληθεί διάβρωση του σμάλτου των δοντιών, όσοι πάσχουν δε από σοβαρή ΓΟΠ είναι πιθανότερο να παρουσιάσουν ασθένειες των ούλων και στοματικές φλεγμονές, αλλά και να απολέσουν τα δόντια τους, πιθανώς λόγω του αναποτελεσματικού σάλιου.

Μεγάλο ποσοστό ασθενών υποφέρουν ταυτόχρονα και από άσθμα γιατί η παλινδρόμηση του οξέος στον οισοφάγο μπορεί να προκαλέσει ανοσοαπόκριση, κάνοντας τους αεραγωγούς πιο ευερέθιστους. Μικρές ποσότητες οξέος μπορούν επίσης να καταλήξουν στο στόμα και στη συνέχεια να εισπνευστούν, που θα μπορούσε να προκαλέσει επίσης φλεγμονή και ερεθισμό των αεραγωγών, με συνέπεια την πρόκληση κρίσεων άσθματος. Επίσης, τα φάρμακα για το άσθμα μπορούν να χαλαρώσουν τον κατώτερο οισοφαγικό σφιγκτήρα, καθιστώντας τα συμπτώματα της νόσου χειρότερα.

Τα άτομα με ΓΟΠ διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο και για άλλες παθήσεις του αναπνευστικού και του λαιμού, όπως χρόνια λαρυγγίτιδα, χρόνιο βήχα ή/και συνεχή τάση καθαρίσματος του λαιμού, κοκκιώματα, βραχνή φωνή και δυσκολία στην ομιλία, πνευμονία λόγω εισρόφησης (συχνά επαναλαμβανόμενη και σοβαρή), ιδιοπαθή πνευμονική ίνωση και διαταραχές ύπνου.

Είναι, επομένως, επιβεβλημένος ο έλεγχος των συμπτωμάτων της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, προς αποφυγή όλων αυτών των σοβαρών περιπτώσεων της.

Η φαρμακευτική αγωγή με αντιόξινα, H2-υποδοχείς της ισταμίνης ή αναστολείς της αντλίας πρωτονίων σε ορισμένες περιπτώσεις αποδίδει. Όταν όμως ο ασθενής δεν ανταποκρίνεται σ’ αυτή η μόνη λύση είναι η χειρουργική επέμβαση.

«Για τη εξάλειψη των συμπτωμάτων της Γ.Ο.Π. οι χειρουργοί διορθώνουν τη διαφραγματοκήλη και ενδυναμώνουν τη βαλβίδα του κάτω οισοφαγικού σφιγκτήρα, τυλίγοντας τον θόλο του στομάχου γύρω από το κατώτερο τμήμα του οισοφάγου. Αυτό γίνεται είτε με Λαπαροσκοπική Θολοπλαστική κατά Nissen ή Θολοπλαστική 360°, είτε με Λαπαροσκοπική Θολοπλαστική κατά Toupet ή Θολοπλαστική 270°. Πρόκειται για δύο πολύ αποτελεσματικές μεθόδους που προσφέρουν απαλλαγή από τα συμπτώματα της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης», διευκρινίζει περαιτέρω ο Δρ. Αναστάσιος Ξιάρχος.

Αφού ελεγχθούν με οποιονδήποτε τρόπο τα συμπτώματα της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, παύει και η δημιουργία περαιτέρω βλάβης στον οισοφάγο, στο λαιμό ή στη στοματική κοιλότητα.