Διατροφή και γονιμότητα στη γυναίκα

Τα τελευταία χρόνια γίναμε μάρτυρες μιας αύξησης στα υπογόνιμα ζευγάρια τόσο στην Ελλάδα όσο και το εξωτερικό. Παράλληλα έχει αλλάξει και ο τρόπος διατροφής, ενώ σημαντική είναι η άνοδος της παχυσαρκίας. Ένας λοιπόν από τους παράγοντες που ερευνάται και δείχνει να μειώνει τη γονιμότητα σε καθ’ όλα υγιείς γυναίκες, είναι η κακής ποιότητας διατροφή.

H ΄διατροφή της γονιμότητας’ Έρευνες που ξεκίνησαν από τη δεκαετία του ’70 στην Ιταλία αλλά και την Αμερική, κατάφεραν να απομονώσουν κάποιους παράγοντες που λειτουργούν ευεργετικά στη γονιμότητα. Ποια είναι αυτά τα συστατικά;

• Η κατανάλωση σιδήρου από συμπληρώματα ή από μη-αιμικές πηγές μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο της υπογονιμότητας. Οι μη-αιμικές πηγές είναι τα σκουροπράσινα φυλλώδη λαχανικά, όπως το σπανάκι, το μπρόκολο και τα όσπρια.
• Η κατανάλωση μιας τουλάχιστον μερίδας πλήρων σε λιπαρά γαλακτοκομικών την ημέρα. Η κατανάλωση μόνο χαμηλών σε λιπαρά γαλακτοκομικών αντιθέτως, μείωσε παράγοντες της γονιμότητας.
• Η πρόσληψη πρωτεϊνών από φυτικές παρά ζωικές πηγές, όπως τα δημητριακά και τα όσπρια.
• Η κατανάλωση φυτικών ακόρεστων ελαίων, όπως το ελαιόλαδο, το ηλιέλαιο, το καλαμποκέλαιο. Σε διατροφές όπου υπερείχαν τα trans υδρογονωμένα λιπαρά (σκληρές μαργαρίνες, ζωικά λίπη και κακής ποιότητας έλαια από βιομηχανίες τροφίμων) σε βάρος των φυτικών, η γονιμότητα ήταν μειωμένη.
• Η χρήση πολυβιταμινούχων σκευασμάτων έχει συνδεθεί με μείωση της υπογονιμότητας σε μερικές έρευνες.
• Η μείωση της κατανάλωσης πολύ επεξεργασμένων δημητριακών και άλλων αμυλωδών τροφών, καθώς και ζάχαρης, ιδιαίτερα σε γυναίκες που έχουν διαγνωστεί με το Σύνδρομο των Πολυκυστικών Ωοθηκών Όταν λοιπόν ακολουθήθηκε ένας συνδυασμός των παραπάνω και μελετήθηκε σαν σχήμα διατροφής στο πανεπιστήμιο του Harvard (‘διατροφή της γονιμότητας’ - fertility diet), βελτιώθηκε σημαντικά η γονιμότητα σε κατά τ’ άλλα υγιείς γυναίκες.

Άλλοι διατροφικοί παράγοντες που έχει φανεί ότι παίζουν κάποιο ρόλο είναι οι εξής:

• Η υποθρεψία και το πολύ χαμηλό σωματικό βάρος (ΔΜΣ <20). Η εγκυμοσύνη και ο θηλασμός είναι δυο καταστάσεις που χρειάζονται περίσσεια ενέργειας από το σώμα (λίπος στις λιπαποθήκες του σώματος). Όταν οι λιπαποθήκες του ατόμου είναι χαμηλές, μειώνεται η γονιμότητα για να αποφευχθεί η πιθανότητα γονιμοποίησης σε ένα σώμα που δεν έχει αρκετή ενέργεια για να μπορέσει να κυοφορήσει και έπειτα να θρέψει το έμβρυο. Αυτό μπορεί να συμβεί σε γυναίκες με πολύ χαμηλή κατανάλωση τροφής (συνεχείς υποθερμιδικές δίαιτες), σε γυναίκες που χάνουν βάρος λόγω κάποιας ασθένειας, σε γυναίκες με Νευρογενή Ανορεξία ή Βουλιμία αλλά και σε γυναίκες που ασκούνται υπερβολικά (αμηνόροια των αθλητών). Συνίσταται η διακοπή αυστηρά υποθερμιδικών διαιτών πριν την εγκυμοσύνη.
• Το υπερβολικό βάρος. Ο Δείκτης Μάζας Σώματος > 25 (σωματικό υπέρβαρο) και ιδιαίτερα >30 (παχυσαρκία) έχει δειχτεί ότι είναι ανασταλτικός παράγοντας στην τεκνοποίηση. Το αυξημένο βάρος αυξάνει της ινσουλινοαντίσταση και συχνά ευνοεί την εμφάνιση του Συνδρόμου των Πολυκυστικών Ωοθηκών καθώς και άλλων ενδοκρινικών ανωμαλιών. Η απώλεια ακόμα και 5-10% του βάρους, έχει δείξει ότι βελτιώνει σημαντικά τη γονιμότητα. Ο ρόλος του υπερβάλλοντος ή πολύ χαμηλού βάρους είναι τέτοιος, ώστε συνιστάται η επαναφορά του βάρους σε υγιή επίπεδα να γίνεται πριν ή και παράλληλα με την αναζήτηση θεραπείας γονιμότητας.
• Το κάπνισμα αλλά και το παθητικό κάπνισμα, καθώς και η κατανάλωση καφεΐνης και αλκοόλ σε μέτριες δόσεις δείχνουν να μην επηρεάζουν τη γονιμότητα. Τα παραπάνω ίσως να είναι φρόνιμο να μετριαστούν όταν η γυναίκα προσπαθεί να συλλάβει, καθώς μπορεί να δημιουργήσουν πρόβλημα στο έμβρυο σε περίπτωση εγκυμοσύνης. Η υπερκατανάλωση αλκοόλ και καφεΐνης πιθανώς να μειώνει τη γονιμότητα στις γυναίκες, ενώ η μέτρια κατανάλωση κρασιού μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά.
• Περιβαλλοντικά ρυπογόνα, όπως ο υδράργυρος που επεμβαίνουν σε ενδοκρινικά μονοπάτια. Σε έρευνες φάνηκε ότι τα υπογόνιμα ζευγάρια είχαν μεγαλύτερες συγκεντρώσεις υδραργύρου στο αίμα. Η αύξηση οφείλεται κυρίως στην κατανάλωση ψαρικών από μολυσμένες περιοχές. Υψηλά ποσοστά υδράργυρου έχουν τα μεγάλα ψάρια όπως ο ξιφίας, το φαγκρί, ο τόνος και ο καρχαρίας και θα πρέπει να αποφεύγονται τελείως. Προτιμήστε μικρότερα ψάρια, γαρίδες, σολομό κτλ
• Η αύξηση της δραστηριότητας, κυρίως της έντονης, έχει δειχτεί ότι μειώνει τον κίνδυνο υπογονιμότητας. Συνιστάται λοιπόν, πρώτα απ’ όλα η επαναφορά του βάρους σε υγιή πλαίσια με τη χρήση κατάλληλων μεθόδων. Η διατροφή θα πρέπει να είναι ποικίλη, να περιλαμβάνει λαχανικά και όσπρια πλούσια σε σίδηρο, να αποφεύγονται τα κακής ποιότητας λιπαρά και να προτιμούνται τα πλήρη σε λιπαρά γαλακτοκομικά. Καλό είναι να μετριαστεί η καφεΐνη και το αλκοόλ, ενώ συνιστάται να υπάρχει τακτική φυσική δραστηριότητα.

Συνοπτικά, οι έρευνες που πέτυχαν τη βελτίωση της υπογονιμότητας στις κατά τ’ άλλα υγιείς γυναίκες, μέσω της καλύτερης διατροφής και της αλλαγής στον τρόπο ζωής, φαίνεται ότι είναι αρκετές. Επιπλέον, οι αλλαγές στη διατροφή και τον τρόπο ζωής έδειξαν να ευνοούν ζευγάρια που ήδη έχουν καταφύγει στη μέθοδο της τεχνητής γονιμοποίησης για να γίνουν γονείς.

Τόσο η διατροφή όσο και ο τρόπος ζωής της γυναίκας, είναι σημαντικοί παράγοντας που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και να εξυγιαίνονται, εάν κρίνεται ότι απειλούν την ικανότητά της για τεκνοποίηση.