Κονδυλώματα και ιός HPV στους άντρες

Στην καθημερινή μου ιατρική πρακτική ολοένα και συχνότερα αντιμετωπίζω άνδρες ασθενείς που εμφανίζονται με HPV λοίμωξη της γεννητικής χώρας ή έρχονται να ελεγχθούν, καθώς στην ερωτική τους σύντροφο διαγνώστηκε ο ιός αυτός.

Σημείο των καιρών μας; Ο HPV, ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων ελληνιστί, είναι ένας ιός που μεταδίδεται κυρίως με τη σεξουαλική επαφή και μολύνει το δέρμα και τους βλεννογόνους μας.

Μέχρι στιγμής έχουν αναγνωρισθεί πάνω από 100 τύποι του ιού και ίσως η διεθνής έξαρση των κρουσμάτων του συνάδει με τις σύγχρονες σεξουαλικές συνήθειες και πρακτικές μας. Σύμφωνα με διεθνείς στατιστικές και μελέτες, περίπου 75% του σεξουαλικά ενεργού πληθυσμού έχει μολυνθεί με κάποια μορφή του ιού.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει ενδεικτικά, μια μελέτη φοιτητών στις ΗΠΑ, όπου διαπιστώθηκε ότι μέσα σε 2 έτη από την έναρξη της μελέτης η συχνότητα νέων λοιμώξεων από HPV ήταν 62 % για τους φοιτητές και 43% για τις φοιτήτριες. Τα νούμερα λένε ότι το 26,8% των γυναικών ηλικίας από 14 έως 59 έχουν μολυνθεί από τουλάχιστον μια μορφή HPV.

Ο ΗPV είναι, λοιπόν, ένας πολύ διαδεδομένος, σεξουαλικά μεταδιδόμενος ιός, που από πολλούς θεωρείται συνώνυμος με τα ‘Κονδυλώματα’. Στην ουσία, με τον όρο κονδυλώματα περιγράφουμε ογκίδια, που προκαλούνται από τον HPV, επάνω ή γύρω από τα γεννητικά όργανα ή την περιπρωκτική περιοχή στους άνδρες και στις γυναίκες.

Τα κονδυλώματα είναι διαφόρων μεγεθών. Μπορεί να μοιάζουν με μικρό κουνουπίδι ή να είναι επίπεδα και δύσκολα ορατά. Μεγαλώνουν σε υγρές περιοχές όπως το πέος, ο κόλπος, ο τράχηλος της μήτρας, ο πρωκτός, το όσχεο και οι μηροί.

Πολύ σπάνια τα κονδυλώματα εμφανίζονται στα χείλη, στο στόμα ή στο λάρυγγα μετά από στοματικό sex με μολυσμένο άτομο. Τα κονδυλώματα είναι συνήθως ανώδυνα, αλλά μπορεί να εμφανίσουν περιστασιακά κνησμό ή αιμορραγία, κυρίως όταν ερεθιστούν.

Τα κονδυλώματα μοιάζουν πολύ με τις γνωστές σε όλους μυρμηκιές. Και τα δύο οφείλονται στον ιό HPV. Κάποιοι τύποι του ιού προκαλούν κονδυλώματα στην περιοχή των γεννητικών οργάνων, ενώ κάποια άλλοι τύποι προκαλούν τις γνωστές μας μυρμηκιές σε άλλα σημεία του σώματος.

Τα περιγεννητικά κονδυλώματα εμφανίζονται στον τράχηλο, στο πέος, στον κόλπο ή στον πρωκτό. Η εμφάνισή τους είναι παρόμοια με τις μυρμηκιές που εμφανίζονται συχνά στα χέρια ή τα πόδια. Οι μυρμηκιές οφείλονται σε άλλο τύπος του ιού και δεν μεταδίδονται στα γεννητικά όργανα.

Ξεκαθαρίσαμε ήδη ότι υπάρχουν πολλοί τύποι αυτού του ιού.

Καλό είναι επίσης να τονίσουμε ότι ένα μικρό μόνο ποσοστό ανδρών και γυναικών που έχουν τον ιό θα εμφανίσουν και εξωτερικά κονδυλώματα. Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε ότι ένα ποσοστό γυναικών που έχουν τον ιό θα παρουσιάσουν αλλοιώσεις στον τράχηλο της μήτρας που μπορούν, σε βάθος χρόνου, να οδηγήσουν σε καρκίνο του τραχήλου.

Συνεχής μόλυνση με τις ‘επικίνδυνες μορφές’ του HPV - και πιο συγκεκριμένα τους τύπους 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, και 68 - μπορεί να προκαλέσουν ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία τραχήλου (CIN), του αιδοίου, του πέους (PIN) και του πρωκτού (AIN).

Αυτές είναι προ-καρκινικές δυσπλασίες και μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο.

Όπως προανέφερα, ο ιός ΗPV μεταδίδεται με τη σεξουαλική επαφή. Ο ιός μπορεί επίσης να μεταδοθεί από επαφή δέρμα με δέρμα (γεννητικά όργανα και περιγεννητική περιοχή) ακόμα κι αν δεν υπάρξει ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή. Αυτή η άμεση επαφή είναι απαραίτητη και έτσι κάποιες εξηγήσεις που δίνουν μερικοί ασθενείς ότι ‘κόλλησα τον ιό από την τουαλέτα, ή από τα σεντόνια ή τις πετσέτες’ είναι μάλλον αβάσιμες δικαιολογίες.

Επίσης, κάποιοι ασθενείς με τη διάγνωση των κονδυλωμάτων εκπλήσσονται καθότι χρησιμοποιούν πάντα προφυλακτικό. Πρέπει να εξηγήσουμε ότι η χρήση προφυλακτικών παρέχει κάποια προστασία, καθώς όμως δεν καλύπτουν όλη την περιγεννητική περιοχή, ούτε όλα τα στάδια της ερωτικής συνεύρεσης, δεν προσφέρουν απόλυτη προστασία.

Ας μην ξεχνάμε όμως, ότι η χρήση του προφυλακτικού μπορεί να μας προφυλάξει σε μεγάλο βαθμό και από την HPV λοίμωξη και από πολλά άλλα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα.

Ο ιός μπορεί να υπάρχει στον οργανισμό μας για χρόνια πριν εμφανιστούν συμπτώματα ή γίνει η διάγνωση. Επομένως, είναι σχεδόν αδύνατον να εντοπίσει κανείς με σιγουριά από πού τον ‘κόλλησε’. Το ίδιο ισχύει και για τον σύντροφο οπότε ας μην οδηγούμαστε σε λανθασμένα συμπεράσματα και βιαστικές αποφάσεις.

Οι περισσότεροι άνθρωποι που μολύνονται από κάποια μορφή HPV των γεννητικών οργάνων περνάνε την μόλυνση γρήγορα, χωρίς να εμφανίσουν ποτέ κονδυλώματα ή κάποιο άλλο σύμπτωμα. Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί από το ένα άτομο στο άλλο ακόμα και αν το μολυσμένο άτομο δεν έχει παρουσιάσει έντονα συμπτώματα.

Εάν και εφόσον η μόνιμη σύντροφος ή σύζυγος ενός άνδρα βρεθεί να έχει HPV, τότε θεωρείται ότι και ο άνδρας έχει μολυνθεί, ακόμη κι αν δεν έχει εμφανίσει κανένα σύμπτωμα.

Η διάγνωση στους άνδρες αυτή τη στιγμή γίνεται μόνο με την αυτοεξέταση και την κλινική εξέταση από το γιατρό. Συχνά οι γιατροί μπορεί να ζητήσουν επιπλέον εξετάσεις, για να βεβαιωθούν ότι δεν συνυπάρχουν κι άλλα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα.Σε περιπτώσεις που υπάρχουν εξωτερικές, δερματικές βλάβες τα πράγματα είναι απλούστερα.

Συνήθως, οι γιατροί μπορούν να διαγνώσουν τα κονδυλώματα με απλή κλινική εξέταση, τον έλεγχο δηλαδή του πέους (αναφερόμενο μη επιστημονικά ως πεοσκόπηση από πολλούς) και της γεννητικής χώρας στους άνδρες.

Όμως, ιδιαίτερα τα μικρά σε μέγεθος ή επίπεδης μορφής κονδυλώματα μπορούν να ξεφύγουν από το γυμνό μάτι. Αν θυμηθούμε ότι ο ιός προσβάλλει και βλεννογόνους θα καταλάβουμε γιατί συχνά μπορεί να υπάρξει και προσβολή της ουρήθρας.

Ο έλεγχος της ουρήθρας, λοιπόν, ειδικά σε ασθενείς που εμφανίζουν υποτροπές ή συμπτώματα δυσουρίας ή αιματουρίας είναι επιβεβλημένος. Αυτό γίνεται με την ουρηθροσκόπηση, την προώθηση δηλαδή μιας πολύ μικρής οπτικής ίνας στην ουρήθρα και τον οπτικό της έλεγχο.

Παράλληλα με το ίδιο εργαλείο μπορεί να γίνει και καυτηριασμός μιας ενδεχόμενης ουρηθρικής βλάβης.

Στις γυναίκες, επίσης, η μόλυνση του τραχήλου της μήτρας δεν είναι δυνατόν να εντοπιστεί με απλή κλινική εξέταση. Η πιο συχνή μέθοδος διάγνωσης είναι με κολποσκόπηση με τη βοήθεια μίας ειδικής βαφής (acetic acid) που κάνει τα κονδυλώματα να ξεχωρίζουν.

Εάν κριθεί απαραίτητο για την τυποίηση του ιού μπορεί να παρθεί βιοψία. Ευτυχώς, το βελτιωμένο τεστ-Παπ μπορεί πλέον να εντοπίσει την ύπαρξη συγκεκριμένου στελέχους του ιού HPV.

Η διάγνωση και η ακριβής τυποποίηση του ιού HPV είναι πολύ σημαντική. Κάποιοι από τους υψηλού κινδύνου τύπους ενοχοποιούνται για την εμφάνιση καρκίνου του τραχήλου στις γυναίκες αλλά και καρκίνου του πέους ή του πρωκτού στους άνδρες.

Οι τύποι αυτοί που συνδέονται κυρίως με την εμφάνιση καρκίνου είναι 5 (οι τύποι 16, 18, 31, 33, 35) από τους περίπου 80 συνολικά. Με τη δυνατότητα έγκαιρης διάγνωσης που προσφέρει κυρίως το τεστ-Παπ, οι περιπτώσεις των ατόμων που αναπτύσσουν τελικά τέτοιου είδους καρκίνους είναι ελάχιστες.

Η έγκαιρη διάγνωση επιτρέπει τη σωστή παρακολούθηση της εξέλιξης, άρα και την έγκαιρη επέμβαση των γιατρών.

Εμείς οι άνδρες, θα μπορούσε να πει κανείς ότι υστερούμε σε σχέση με τις γυναίκες στη δυνατότητα διάγνωσης του ιού, καθώς δεν έχουμε αντίστοιχο τεστ με το τεστ Παπανικολάου. Πολύ συχνά οι ασθενείς μου με ρωτούν εάν υπάρχει κάποια εξέταση αίματος ή κάποιος άλλος τρόπος διάγνωσης του ιού HPV, ειδικά στην κατάσταση της φορείας, τότε δηλαδή που έχω τον ιό, δυνητικά τον μεταφέρω στις ή στους ερωτικούς μου συντρόφους, αλλά δεν έχω καμία εξωτερική δερματική βλάβη ή άλλη ενόχληση για να το υποπτευθώ.

Η απάντηση είναι δυστυχώς αρνητική.

Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, την πολύ μεγάλη σημασία της πρόληψης, της προστασίας δηλαδή από την αρχική έκθεση και μόλυνση από τον ιό. Αυτή η πρόληψη μπορεί να επιτευχθεί αν κανείς επιλέγει όσο το δυνατόν πιο προσεκτικά τον ερωτικό του σύντροφο (αποφυγή συντρόφων με βεβαρημένο ιατρικό ιστορικό), δεν συνουσιάζεται με πολλές συντρόφους, διατηρεί σε καλή κατάσταση τον οργανισμό και την υγεία του και, επίσης, χρησιμοποιεί προφυλακτικό.

Σε ό,τι αφορά τις βλάβες των ιστών, δηλαδή τις δυσπλασίες, δεν υπάρχει πρόληψη, όμως είναι σημαντική, όπως ήδη τονίσαμε, η έγκαιρη διάγνωση. Έχει αποδειχτεί ότι η επέμβαση της περιτομής αποτελεί άλλο ένα αποτελεσματικό προληπτικό μέτρο, καθώς άντρες με περιτομή παρουσιάζουν ελαττωμένες πιθανότητες εμφάνισης HPV λοίμωξης σε σχέση με το γενικό πληθυσμό και οι σύντροφοί τους χαμηλότερα ποσοστά καρκίνου τραχήλου της μήτρας.

Δυστυχώς, στην περίπτωση της λοίμωξης με τον ιό HPV και η απάντηση στην ερώτηση εάν υπάρχει οριστική θεραπεία είναι αρνητική. Καθώς ο HPV είναι ιός και όχι μικρόβιο, στην ουσία δεν υπάρχει θεραπεία με την κλασσική έννοια, όπως για παράδειγμα και στη λοίμωξη με τον ιό του έρπητα.

Κυρίως αντιμετωπίζονται τα συμπτώματα ή τα αποτελέσματα της μόλυνσης από τον ιό και όχι ο ίδιος ο ιός. Πρόσφατες μελέτες αναφέρουν ότι σε περίπου 70% των ανθρώπων που έχουν HPV, ο ίδιος ο οργανισμός θα απομακρύνει ή θα θέσει σε έλεγχο τον ιό μέσα σε περίπου 3-4 χρόνια από τη διάγνωση.

Βεβαίως είναι δυνατό να επαναπροσβληθούμε από HPV ίδιου ή διαφορετικού τύπου.Πάντως η άμεση αντιμετώπιση των αναγνωρίσιμων βλαβών με βεβαιότητα συντελεί όχι μόνο στον αυτοπεριορισμό της νόσου, αλλά ελαττώνει και την πιθανότητα μετάδοσης του ιού στους σεξουαλικούς συντρόφους, ανακόπτοντας την πορεία εξάπλωσης και επαναμόλυνσης.

Αν και δεν υπάρχει θεραπεία για τον ιό, υπάρχουν διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις για τα κονδυλώματα. Η επιλογή της μεθόδου θα γίνει από τον γιατρό, με βάση την έκταση της μόλυνσης, τη θέση των κονδυλωμάτων και άλλους παράγοντες που αφορούν τον συγκεκριμένο ασθενή.Σε κάποιες περιπτώσεις, ειδικά αν η έκταση των βλαβών είναι μικρή, θα δοθεί θεραπεία με φάρμακα (ειδικές δερματικές αλοιφές που είτε ‘καίνε’ τη βλάβη, είτε ενδυναμώνουν την τοπική άμυνα του δέρματος για να προλάβουν τις υποτροπές), ενώ για την απομάκρυνση των μεγαλύτερων κονδυλωμάτων χρησιμοποιείται ευρέως η κρυοπηξία, η διαθερμοπηξία, το laser και τελευταία το RF; Ραδιοκύματα, με εξαιρετικά αποτελέσματα.

Είναι γενικά μέθοδοι ανώδυνες, γίνονται με τοπική αναισθησία και απαιτούν μόνο λίγη προσοχή από την ασθενή για τις επόμενες μια-δυο μέρες από την επέμβαση.

Ανεξαρτήτως της θεραπευτικής προσέγγισης που θα επιλεγεί, θα πρέπει να γίνει επανεξέταση σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ακόμη και μετά την αντιμετώπιση των κονδυλωμάτων, το άτομο εξακολουθεί να έχει τον ιό (αφού ο ιός δεν θεραπεύεται αλλά απλά αντιμετωπίζονται οι εκδηλώσεις του) καθώς όλη η δερματική περιοχή νοσεί.

Σε αρκετές περιπτώσεις oι βλάβες θα επανεμφανιστούν σε γειτονικές ή πιο απομακρυσμένες περιοχές, προκαλώντας διαφορετικής συχνότητας υποτροπές.

Αν θα υπάρξει υποτροπή ή όχι εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως ο τύπος του ιού, η εξαίρεση της βλάβης επί υγιών ορίων, η άμυνα του οργανισμού, το κάπνισμα, ασθένειες που επηρεάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα κ.ά. Η συστηματική αντιμετώπιση των υποτροπών, εάν υπάρχουν, η ενδυνάμωση της φυσικής κατάστασης του ασθενούς σε συνδυασμό με το γεγονός ότι στη μεγαλύτερη πλειοψηφία των ανθρώπων ο ίδιος ο οργανισμός θα θέσει τον ιό υπό έλεγχο οδηγούν στην τελική ίαση.

Τέλος, σημαντική πρόοδο στην εκρίζωση της λοίμωξης από τα επικίνδυνα για καρκίνο στελέχη, αποτελεί η εφαρμογή των νέων εμβολίων σε νεαρά κορίτσια πριν την έναρξη της σεξουαλικής τους ζωής. Στόχος είναι η καταπολέμηση του καρκίνου του τραχήλου στις γυναίκες.

Ίσως στο μέλλον εφαρμοστούν εμβολιασμοί για το σύνολο των ιών HPV με πλήρη εκρίζωση της λοίμωξης.