Γενικές πληροφορίες για την τροφική αλλεργία

Κανείς δεν γνωρίζει πότε και που έλαβαν χώρα για πρώτη φορά ανθρώπινες αλλεργικές αντιδράσεις στα τρόφιμα. Οι πρώτες σχετικές αναφορές προέρχονται από τη "Συλλογή" του Ιπποκράτη (460-370 π.Χ) και αφορούν το τυρί και το κρασί.

Ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ) αναφέρει ότι υπάρχουν άνθρωποι που δεν μπορούν να ανεχθούν τα φρούτα ενώ ο Γαληνός (210-130 π.Χ) περιγράφει ένα παιδί που ανέπτυξε αλλεργική συμπτωματολογία μετά την κατανάλωση κατσικίσιου γάλακτος.

Κατά το πρώτο ήμισυ του τελευταίου αιώνα προ Χριστού, ο Ρωμαίος ποιητής και φιλόσοφος Tίτος Λουκρήτιος Κάρος (95-51 π.Χ.) στο μακροσκελές του ποίημα με τίτλο «Περί της φύσεως των πραγμάτων» (De Rerum Natura) επιβεβαιώνει την άποψη ότι οι ανεπιθύμητες αντιδράσεις στα τρόφιμα ήταν γνωστές στους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους και δηλώνει μεταξύ των άλλων ότι «....εκείνο που αποτελεί φαγητό για κάποιον, μπορεί να είναι το δηλητήριο κάποιου άλλου» («Quod aliis cibus est aliis fuat acre venerum»).

Επιδημιολογία

Η πραγματική συχνότητα της τροφικής αλλεργίας δεν είναι γνωστή ενώ οι εκτιμήσεις για την συχνότητα των αντιδράσεων υπερευαισθησίας στο αγελαδινό γάλα κυμαίνονται από 0.3% έως 7.5% και κατ' άλλους έως 27%. Η συχνότητα είναι μεγαλύτερη στα βρέφη παρά στους ενήλικες και είναι ιδιαίτερα υψηλή στα ατοπικά παιδιά στα οποία εγγίζει το 25% όταν συνυπάρχει βρεφικό έκζεμα και άσθμα.

Οι τροφικές αλλεργίες αφορούν το 8% των παιδιών και το 3-4% των ενηλίκων.

Ενοχοποιούνται για το 29-50% των περιπτώσεων αναφυλαξίας που προκαλούν ετησίως 150-200 θανάτους. Δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ των δύο φύλων ή μεταξύ φυλών. Η συχνότητα της τροφικής αλλεργίας βαίνει αυξανόμενη καθώς κατά την περίοδο 1997-2007 αυξήθηκε κατά 18% στα παιδιά ηλικίας κάτω των 18 ετών.

Η αλλεργία στα φιστίκια (peanuts) είναι η συχνότερη και πλέον επίφοβη τροφική αλλεργία. Αντίθετα η αλλεργία σε χρωστικές ή συντηρητικά είναι πλέον σπάνια μορφή τροφικής ευαισθητοποίησης.

Ορισμοί

Επειδή στην καθ' ημέρα πράξη τόσο οι ιατροί όσο και οι ασθενείς συχνά ερμηνεύουν διαφορετικά και ενίοτε λανθασμένα τον όρο «αλλεργία» κρίθηκε σκόπιμη η παράθεση της ερμηνείας των διαφόρων όρων που αφορούν τις ανεπιθύμητες αντιδράσεις στα τρόφιμα, όπως καθορίσθηκαν από την Adverse Reactions to Foods Committee of the American Academy of Allergy & Immunology και το National Institute of Allergy and Infectious Diseases τον Ιούλιο του 1984.

Aνεπιθύμητη αντίδραση (ευαισθησία) σε κάποιο τρόφιμο

Γενικός όρος που αφορά κάθε κλινική ανώμαλη αντίδραση μετά την κατανάλωση κάποιου τροφίμου ή πρόσθετου τροφών.

Τροφική υπερευαισθησία

Ανοσιακή αντίδραση μετά την κατανάλωση τροφίμου ή προσθέτου. Η αντίδραση εμφανίζεται σε ορισμένους μόνο ασθενείς, μπορεί να εκλυθεί μετά την κατανάλωση μικρής ποσότητας τροφής και είναι ανεξάρτητη από την οποιαδήποτε ψυχολογική επίδραση του τροφίμου ή των προσθέτων που περιέχει.

Τροφική αναφυλαξία

Η κλασική αντίδραση υπερευαισθησίας σε τρόφιμα ή πρόσθετα που λαμβάνει χώρα με την μεσολάβηση της ανοσοσφαιρίνης Ε και των χημικών μεσολαβητών που απελευθερώνονται.

Τροφική δυσανεξία

Γενικός όρος που περιγράφει την διαταραχή της φυσιολογίας του οργανισμού μετά την κατανάλωση κάποιας τροφής ή προσθέτου. Η εν λόγω αντίδραση δεν έχει αποδειχθεί ότι είναι ανοσολογική και μπορεί να οφείλεται σε ιδιοσυγκρασιακές, μεταβολικές, φαρμακολογικές ή τοξικές επιδράσεις των τροφών ή των προσθέτων.

Τοξικότητα τροφών (δηλητηρίαση)

Όρος που χρησιμοποιείται για να αποδοθεί η ανεπιθύμητη αντίδραση που προκαλείται από την άμεση δράση του τροφίμου ή του πρόσθετου στον ξενιστή χωρίς την συμμετοχή ανοσολογικού μηχανισμού. Ο τύπος αυτός αντιδράσεως μπορεί να περιλαμβάνει και μη ανοσολογική απελευθέρωση μεσολαβητών.

Οι τοξίνες είτε περιέχονται στο τρόφιμο, είτε απελευθερώνονται από μικροοργανισμούς ή παράσιτα που επιμολύνουν τα διάφορα προϊόντα.

Τροφική ιδιοσυγκρασία

Μια ποσοτική ανώμαλη αντίδραση σε κάποια τροφή ή πρόσθετο χωρίς την μεσολάβηση ανοσιακού μηχανισμού.

Αναφυλακτοειδής αντίδραση σε τρόφιμα

Αντίδραση που προσομοιάζει με αναφυλακτική, και που οφείλεται στην μη ανοσολογική απελευθέρωση χημικών μεσολαβητών. Η αντίδραση αυτή συχνά μιμείται την συμπτωματολογία της τροφικής υπερευαισθησίας (αλλεργίας).

Φαρμακολογική τροφική αντίδραση

Ανεπιθύμητη αντίδραση σε κάποιο τρόφιμο ή πρόσθετο σαν αποτέλεσμα της φυσικής ύπαρξης ή της μετέπειτα προσθήκης κάποιας χημικής ουσίας που προκαλεί φαρμακολογικού τύπου επιδράσεις στον ξενιστή.

Μεταβολική τροφική αντίδραση

Ανεπιθύμητη αντίδραση σε κάποιο τρόφιμο ή πρόσθετο σαν αποτέλεσμα της επίδρασης της ουσίας στον μεταβολισμό του ξενιστή.

Πως προκαλείται η τροφική αλλεργία;

Η γαστρεντερική οδός που είναι σε στενή συνάφεια με το εξωτερικό περιβάλλον, έρχεται σε καθημερινή επαφή με ποικιλία ξένων αντιγόνων με την μορφή μικροοργανισμών, τοξικών προϊόντων βακτηριδιακής και ιογενούς προέλευσης και συστατικών των τροφών.

Έναντι όλων αυτών η γαστρεντερική οδός έχει αναπτύξει ειδικούς και μη ειδικούς μηχανισμούς που έχουν ως στόχο την αποτροπή της διόδου των αντιγόνων του αυλού δια μέσου του επιθηλιακού φραγμού και τον έλεγχο της συστηματικής αυτής ανοσιακής απάντησης στα εν λόγω ξένα αντιγόνα.

Η παραβίαση αυτής της πολύπλοκης φυσιολογικής λειτουργίας έχει σαν αποτέλεσμα την κλινική εκδήλωση της τροφικής αλλεργίας.