Καρκίνος του θυρεοειδούς: Συμπτώματα και παράγοντες κινδύνου

Γράφει ο Δρ.Φίλιππος Καλδρυμίδης, Παθολόγος-Ενδοκρινολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Ο καρκίνος του θυρεοειδούς είναι ο ταχύτερα αυξανόμενος καρκίνος στον κόσμο και ο πιο συχνός ενδοκρινικός όγκος.

Η συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου του θυρεοειδούς έχει αυξηθεί σημαντικά από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, και είναι η ταχύτερα αυξανόμενη νεοπλασία τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες.

Από το 2004, τα ποσοστά εμφάνισης έχουν αυξηθεί κατά 5,5% ανά έτος στους άνδρες και 6,6%/έτος στις γυναίκες. Το έτος 2012 κατεγράφησαν 56.460 νέες περιπτώσεις στις ΗΠΑ, καρκίνου του θυρεοειδούς και αναμένεται το 2013 να διαγνωσθούν 60.220 νέα περιστατικά με 3-4 περιπτώσεις να αφορούν τις γυναίκες.

Υπολογίζεται ότι το 2013 αναμένονται 1.850 θάνατοι από καρκίνο του θυρεοειδούς στις ΗΠΑ. Από το 2004 ως το 2008, το ποσοστό θανάτων από καρκίνο του θυρεοειδούς αυξήθηκε ελαφρά από το 0,47 (ανά 100.000) ως 0,50 στους άνδρες και 0,47 ως 0,52 στις γυναίκες.

Το πιο κοινό σύμπτωμα του καρκίνου του θυρεοειδούς είναι διόγκωση στο λαιμό που γίνεται αντιληπτή από τον ασθενή ή κατά τη διάρκεια κλινικής εξέτασης από τον ιατρό. Άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι σφίξιμο, το αίσθημα πληρότητας στο λαιμό ή δυσκολία στην αναπνοή ή στην κατάποση ή βραχνάδα ή διόγκωση των λεμφαδένων και ο πόνος στο λαιμό ή τον αυχένα που δεν υποχωρεί. Αν και οι περισσότεροι όζοι του θυρεοειδούς αδένα δεν είναι καρκίνοι, τα άτομα στα οποία παρουσιάζουν τα παραπάνω συμπτώματα θα πρέπει να αναζητήσουν έγκαιρα ιατρική φροντίδα.

Παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του θυρεοειδούς είναι:

• Το γυναικείο φύλο.
• Το ιστορικό βρογχοκήλης (διόγκωση του θυρεοειδούς) ή όζοι του θυρεοειδούς.
• Το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του θυρεοειδούς.
• Η έκθεση σε ακτινοβολία (θεραπεία για διάφορα νοσήματα) κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας.
• Η έκθεση σε ακτινοβολία, ως αποτέλεσμα ραδιενεργού νέφους από δοκιμές ατομικών όπλων και πυρηνικών ατυχημάτων, όπως το Τσερνομπίλ, καθώς έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του θυρεοειδούς, ιδιαίτερα στα παιδιά και ορισμένα σπάνια γενετικά νοσήματα.

Η κληρονομική μορφή καρκίνου του θυρεοειδούς αφορά ένα μικρό ποσοστό του μυελοειδούς καρκίνου του θυρεοειδή, οι πάσχοντες φέρνουν μια μετάλλαξη στο γονίδιο RET η οποία κληρονομείται κατά 50% στους απογόνους.

Σε αυτούς η πιθανότητα ανάπτυξης της νόσου μειώνεται μετά από θυρεοειδεκτομή. Σε αντίθεση με άλλες μορφές καρκίνου των ενηλίκων, για τις οποίες η μεγαλύτερη ηλικία αποτελεί παράγοντα κινδύνου, το 80% των νεοδιαγνωσθέντων ασθενών με καρκίνο του θυρεοειδούς είναι κάτω των 65 ετών.

Προς το παρόν, δεν υπάρχει καμία διαγνωστική εξέταση για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του θυρεοειδούς σε ασθενείς χωρίς συμπτώματα. Ωστόσο, επειδή τα συμπτώματα συνήθως αναπτύσσονται νωρίς, οι περισσότεροι καρκίνοι του θυρεοειδούς (68%) διαγιγνώσκονται σε πρώιμο στάδιο.

Δοκιμασίες που χρησιμοποιούνται στην αξιολόγηση των όζων θυρεοειδούς περιλαμβάνουν: εξετάσεις αίματος για τον προσδιορισμό των επιπέδων των ορμονών που σχετίζονται με τη φυσιολογική λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα, τεχνικές απεικόνισης για τον καθορισμό του μεγέθους και των χαρακτηριστικών των όζων και τραχηλικών λεμφαδένων, και βιοψία με λεπτή βελόνα για τον καθορισμό καλοήθειας ή κακοήθειας των όζων.

Οι περισσότεροι καρκίνοι του θυρεοειδούς είναι ιάσιμοι, αν και περίπου το 5% των περιπτώσεων (μυελοειδές και αμετάπλαστο) είναι πιο επιθετικές μορφές και έχουν την τάση να μεθίστανται σε άλλα όργανα.

Θεραπεία

Η θεραπεία εξαρτάται 1) από τον τύπο του καρκίνου, 2) το μέγεθος του όγκου και 3) την έκταση της νόσου. Η πρώτη επιλογή θεραπείας είναι η χειρουργική επέμβαση σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις. Η ολική αφαίρεση του θυρεοειδούς αδένα (θυρεοειδεκτομή), με ή χωρίς την αφαίρεση των λεμφαδένων, συνιστάται για τους περισσότερους ασθενείς.

Η θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο (Ι-131) μετά από χειρουργική επέμβαση για την καταστροφή υπολειμματικού θυρεοειδικού ιστού συνιστάται για πιο προχωρημένη νόσο. Ακολουθεί η χορήγηση ορμονικής θεραπείας για την υποκατάσταση των ορμονών που παράγονται φυσιολογικά από τον θυρεοειδή αδένα και να αποτραπεί η παραγωγή TSH, μειώνοντας την πιθανότητα υποτροπής.

Ο ρυθμός επιβίωσης 5ετίας για όλους τους ασθενείς με καρκίνο του θυρεοειδούς είναι 97%. Ωστόσο, η επιβίωση εξαρτάται από το στάδιο, την ηλικία κατά τη διάγνωση, και τον ιστολογικό υπότυπο της νόσου. Η επιβίωση 5ετίας προσεγγίζει το 100% για εντοπισμένη νόσο στον αδένα, είναι 97% για τοπική νόσο στον τράχηλο και 56% για απομακρυσμένη μεταστατική νόσο. Για όλα τα στάδια η επιβίωση είναι υψηλότερη για τους ασθενείς κάτω των 45 ετών (σχεδόν 100%), και σταδιακά μειώνεται σε 82% για τα άτομα ηλικίας ≥75 ετών.

Τα τελευταία δέκα χρόνια καταγράφηκαν σημαντικές εξελίξεις στη διάγνωση και την θεραπεία του καρκίνου του θυρεοειδούς.

Η δημοσίευση κατευθυντήριων οδηγιών για το χειρισμό ασθενών με όζους ή και καρκίνο του θυρεοειδούς από την Αμερικανική (ΑΤΑ) και την Ευρωπαϊκή Θυρεοειδική Εταιρεία (ΕΤΑ), είναι ένα σπουδαίο επίτευγμα, καθώς προσφέρει τη δυνατότητα στους επαγγελματίες υγείας να προσεγγίζουν τους ασθενείς αυτούς σύμφωνα με οδηγίες βασισμένες σε τεκμηριωμένα αποτελέσματα από καλά σχεδιασμένες μελέτες.

Η θεαματική βιοτεχνολογική παραγωγή και εισαγωγή στην κλινική πράξη της ανασυνδυασμένης ανθρώπινης ΤSH (rhTSH) είναι ένα ακόμη μεγάλο επίτευγμα για την κλινική θυρεοειδολογία. Η χρήση της rhTSH αναβάθμισε την αποτελεσματικότητα και ασφάλεια της διαγνωστικής και θεραπευτικής πρακτικής αλλά και την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Ο ασθενής μπορεί πλέον να προετοιμασθεί για τη διαγνωστική ή θεραπευτική διαδικασία με δύο ενέσεις rhTSH, ενώ συνεχίζει απρόσκοπτα την καθημερινή λήψη της θυροξίνης, αποφεύγοντας έτσι την ταλαιπωρία της διακοπής της θυροξίνης και του εξαντλητικού συνδρόμου του υποθυρεοειδισμού που την ακολουθεί.