Φυσικοθεραπεία: Ο εξοπλισμός και η σημασία του

Οι περισσότεροι άνθρωποι επισκέπτονται τον φυσικοθεραπευτή είτε λόγω ενός δικού τους προβλήματος υγείας είτε ενός προβλήματος υγείας κάποιου συγγενή ή φίλου. Τα τελευταία χρόνια η πρόοδος της τεχνολογίας έχει οδηγήσει στον εξοπλισμό των Φυσικοθεραπευτηρίων με διάφορα εντυπωσιακά μηχανήματα με ψηφιακές οθόνες, πολύχρωμα λαμπάκια, περίεργους ήχους. 

Επίσης βλέπουμε μπάλες, λάστιχα, συσκευές εκπαίδευσης ισορροπίας, όργανα για ενδυνάμωση κλπ. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ολόκληρη η θεραπεία που συνήθως αποτελείται από 10 επισκέψεις κατά μέσο όρο, ήταν με τον ασθενή ξαπλωμένο σε ένα κρεβάτι με κάποια μηχανήματα ηλεκτροθεραπείας να εναλλάσσονται πάνω του! Το ερώτημα είναι, «πράγματι βοηθάει όλος αυτός ο εξοπλισμός; Με ποιον τρόπο ακριβώς; Ισχύει το ουκ εν τω πολλώ το ευ;»

Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι από την αρχή για να μην παρεξηγούμαστε. Δεν είμαστε κατά των μέσων ηλεκτροθεραπείας. Οι συσκευές ηλεκτροθεραπείας ανήκουν στην υποκατηγορία των μέσων αυτών που βοηθούν το σύμπτωμα που συνήθως είναι ο πόνος. Το σημαντικό όμως είναι ότι αφ’ ενός πρέπει να έχει προηγηθεί λήψη ιστορικού από τον Φυσικοθεραπευτή πριν αποφασίσει να χρησιμοποιήσει κάποιο μηχάνημα ή οτιδήποτε άλλο, αλλά ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι η χρήση τους πρέπει να έχει περιορισμένη χρονική διάρκεια.

Αυτό, διότι τα μηχανήματα είναι για εμάς τους Φυσικοθεραπευτές κάτι σαν τα φάρμακα για τους γιατρούς, δηλαδή στις περισσότερες των περιπτώσεων απλά ανακουφίζουν από κάποια είδη πόνου. Αυτό είναι κάτι πολύ χρήσιμο και στη συντριπτική πλειοψηφία δεν έχει ούτε παρενέργειες, ούτε ανεπιθύμητες ενέργειες.

Βέβαια, δε μπορεί η χρήση των μέσων ηλεκτροθεραπείας να υποκαταστήσει πάντα τα φάρμακα, ούτε είναι φρόνιμο να πει κανείς ότι δεν πρέπει να λαμβάνει κανείς φάρμακα όταν η κατάστασή του το απαιτεί, αλλά υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που είτε μπορεί να μειωθεί η χρήση τους, είτε ακόμη και να αποφευχθεί πλήρως.

Ίσως όμως υπάρχει μια παρανόηση του τι ακριβώς μπορεί πράγματι να περιμένει κανείς από κάποια μέσα που χρησιμοποιούνται στη Φυσικοθεραπεία και πάρα πολλές φορές δεχόμαστε ρωτήσεις από τους ασθενείς μας σχετικά με αυτά.

• Θερμό – ψυχρό: δεν υπάρχει μια μαγική συνταγή για όλους, ούτε κάτι που ισχύει για έναν άνθρωπο μπορεί και πρέπει να γενικεύεται για όλο τον πληθυσμό. Σε κάποιους ανθρώπους αρέσει η ζέστη όταν έχουν κάποιο πρόβλημα, σε άλλους πάλι το πιο κρύο. Ο κάθε ασθενής πρέπει να χρησιμοποιήσει αυτό που τον ανακουφίζει περισσότερο. Αυτό που πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι τίποτε- ούτε ένα θερμό ούτε ένα ψυχρό επίθεμα- θα επιταχύνει την επούλωση της όποιας βλάβης έχει ο ασθενής που κάνει Φυσικοθεραπεία. Ο πρόεδρος του Αμερικανικού συλλόγου Φυσικοθεραπευτών, είπε χαρακτηριστικά ότι μοιάζει με τον καφέ που μπορεί να έχουμε στο σαλόνι μας : «μπορεί να κάνει τον ασθενή μας να νιώσει καλά, αλλά δε βοηθά ιδιαίτερα». Σε μια έρευνα που έγινε, έκαναν 2 ομάδες ασθενών. Στη μια ομάδα έκαναν υπέρηχο και ασκήσεις και στην άλλη ψεύτικο υπέρηχο και ασκήσεις. Ο χρόνος αποκατάστασης και στις 2 ομάδες ήταν ο ίδιος! Οπότε για ποιο λόγο να χάνεται πολύτιμος χρόνος θεραπείας για κάτι που επί της ουσίας απλά μας κάνει να νιώθουμε λίγο καλύτερα; Ας το κάνει στο σπίτι του ο ασθενής αν θέλει.
• Συσκευές παθητικής κινητοποίησης αρθρώσεων μετά από επεμβάσεις όπως η ολική αρθροπλαστική γόνατος. Το γνωστό CPM (continuous passive movement). Η βασική ιδέα πάνω στην οποία προτείνεται η χρήση τέτοιων συσκευών είναι ότι μέσω της συνεχούς κίνησης της άρθρωσης παθητικά θα επιταχυνθεί η ανάρρωση και η πλήρης κινητικότητα του γόνατος. Εδώ υπάρχουν οι εξής ενστάσεις:

α. Μπορεί αντί για καλό να κάνει κακό εάν δεν τοποθετηθεί σωστά η συσκευή. Αυτό διότι οι άξονες κίνησης του γόνατος και οι αντίστοιχοι της συσκευής δε συμπίπτουν με αποτέλεσμα οι δυνάμεις που ασκούνται στο γόνατο αλλάζουν με συνέπεια είτε να πιέζεται είτε περισσότερο από το κανονικό, είτε να μην κινητοποιείται σωστά η άρθρωση.
β. Ειδικά τις πρώτες μέρες μετά την επέμβαση που υπάρχει πόνος και ευαισθησία, μια και η συσκευή δεν νιώθει την αντίσταση της άρθρωσης και το φυσιολογικό σφίξιμο που μπορεί να έχει ο ασθενής λόγω του πόνου ή/και του φόβου, μπορεί να προκληθεί μη επιθυμητή πίεση στην άρθρωση με αποτέλεσμα φλεγμονώδη αντίδραση, πόνο και πρήξιμο.
γ. Μπορεί να αποτελέσει την αφορμή για κάποιους ασθενείς ώστε να αποφύγουν την ενεργητική συμμετοχή τους στην αποκατάσταση.
δ. Και πάλι δεν υπάρχουν ενδείξεις ερευνητικές που να δείχνουν ότι με τη χρήση των συσκευών παθητικής κινητοποίησης επιταχύνεται η αποκατάσταση.

Υπάρχει και άλλη λύση λοιπόν; Τις περισσότερες φορές πλέον το πρόγραμμα αποκατάστασης ξεκινά πολύ σύντομα μετά την επέμβαση. Αν μπορεί να χρησιμοποιήσει CPM μπορεί και να κάνει κινησιοθεραπεία ο ασθενής. Θα πρέπει λοιπόν να ξεκινήσει άμεσα ένα πρόγραμμα ενεργητικής αποκατάστασης με τη συμμετοχή του ίδιου του ασθενούς κάτω από τις οδηγίες του θεράποντος γιατρού και την επίβλεψη και καθοδήγηση του φυσικοθεραπευτή.

Σύμφωνα πάντα με τα δεδομένα της έρευνας που έχει καταθέσει ο Αμερικανικός Σύλλογος Φυσικοθεραπευτών, όταν η κατάσταση του ασθενή το επιτρέπει, η έναρξη ενεργητικού προγράμματος αποκατάστασης ακόμη και τη δεύτερη μετεγχειρητική ημέρα εμποδίζει τη δημιουργία θρόμβωσης (μην ξεχνάμε ότι η φλεβική κυκλοφορία διευκολύνεται από τη σωστή μυϊκή λειτουργία των ποδιών), αποκαθιστά τη σωστή αντίληψη της κίνησης, προλαμβάνει τη δυσκαμψία και μειώνει την παραμονή στο νοσοκομείο. Επιπλέον, ο ασθενής αντιλαμβάνεται τα όρια του πόνου και μαθαίνει να τα βελτιώνει ο ίδιος με λειτουργικές ασκήσεις προσαρμοσμένες στις ικανότητές του κάθε στιγμή.

• Ασκήσεις και όχι «Ασκήσεις» :

Πολλές φορές συναντούμε ασθενείς οι οποίοι έρχονται για Φυσικοθεραπεία αρκετές μέρες μέχρι και εβδομάδες μετά από ένα τραυματισμό ή επέμβαση δείχνοντάς μας κάποιες ασκήσεις που τους έδειξαν κάποιοι πριν από εμάς σαν τις παρακάτω:

Κατά κανόνα οι ασκήσεις που κυκλοφορούν σε διάφορα φυλλάδια, ακόμη και αν είναι σωστές δεν είναι εξατομικευμένες στο πρόβλημα του κάθε ασθενούς. Αποτελούν ένα γενικό τυφλοσούρτη κοινό για όλους, ανεξάρτητα από το στάδιο ανάρρωσης του καθενός. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να τελειώνουν οι μέρες θεραπείας του ασθενή, να έχει περάσει ο πόνος αλλά μόλις ο ασθενής βρεθεί στα συνηθισμένα επίπεδα καθημερινών δραστηριοτήτων, επαγγελματικών, οικογενειακών και κοινωνικών υποχρεώσεών του, να κινδυνεύει να ξανατραυματιστεί και να υποτροπιάσει ο πόνος.

Τι χρειάζεται να γίνει; Το πρόγραμμα αποκατάστασης πρέπει να είναι περιεκτικό και να μη σπαταλιέται πολύτιμος χρόνος σε παθητικές θεραπείες (ηλεκτροθεραπεία κλπ), παρά μόνο ο απολύτως απαραίτητος. Ο ασθενής πρέπει να αντιληφθεί ότι αποτελεί ο ίδιος μέρος της θεραπείας, και ότι όταν μιλάμε για Φυσικοθεραπεία, μιλάμε για ένα πρόγραμμα ασκήσεων προσαρμοσμένο στην παθολογία και τις ικανότητές του. Άρα οι ασκήσεις πρέπει να έχουν έναν προσαρμοζόμενο βαθμό δυσκολίας ο οποίος θα αυξάνει όσο προχωρά η ανάρρωση – επούλωση.

• «Πονάω, πόσο να μείνω στο κρεβάτι;»

Η «μαγική» απάντηση είναι: «όσο λιγότερο γίνεται και όσο περισσότερο χρειάζεται». Υπάρχουν βέβαια περιπτώσεις που ο πόνος είναι τόσο έντονος που δεν επιτρέπει καμία απολύτως κίνηση, αλλά τις περισσότερες φορές ακόμη και να πονάει κάποιος μπορεί να κάνει κάποια βήματα μόνος του, ή υποστηριζόμενος σε κάποιο άτομο ή σε κάποιο βοήθημα (μπαστούνι ή κάτι παρόμοιο).

Είναι σημαντικό να ξέρουμε οτι κάθε κίνηση που κάνουμε εκτός από τα οφέλη που μας προσφέρει στους μύες και τις αρθρώσεις οι οποίες κινούνται, έχει και μια επίδραση στον εγκέφαλο, στον οποίο υπάρχει «αντιπροσώπευση» της κάθε κίνησης, με παρόμοιο τρόπο που εγκαθίσταται κάποιο πρόγραμμα στο σκληρό δίσκο του ηλεκτρονικού μας υπολογιστή.

Όταν έχουμε κάποιον τραυματισμό, πόνο και άλλες δυσλειτουργίες, η όποια δυσκολία ή ακόμη και απώλεια κίνησης κάποιου μέρους του σώματος οδηγεί σε βλάβη, διαταραχή ή ακόμη και πλήρη «διαταραχή» αυτού του «προγράμματος» στον εγκέφαλο που αφορά τη διαταραγμένη λειτουργία- κίνηση. Όσο πιο σύντομα συμμετέχει ενεργητικά ο ασθενής στο πρόγραμμα αποκατάστασης, εκτός από τα οφέλη που έχει για τις αρθρώσεις, τους μύες, τους τένοντες κλπ, παίζει τον πιο καθοριστικό ρόλο στον «επαναπρογραμματισμό» του εγκεφάλου και στην εγκατάσταση του σωστού «κινητικού προτύπου-προγράμματος».

• Δινόλουτρα, αλατόνερα και άλλα λουτρά

Και εδώ οι ερευνητικές ενδείξεις μας λένε ότι δεν επιταχύνεται η ανάρρωση / επούλωση. Μάλιστα υπάρχουν έρευνες που λένε ότι το νερό που πέφτει με πίεση μπορεί υπό προϋποθέσεις να κάνει ζημιά σε κάποιους ιστούς. Επίσης υπάρχουν πάντα οι κίνδυνοι μολύνσεων όταν δεν αλλάζεται το νερό μετά από κάθε χρήση (πράγμα συχνά αν όχι ανέφικτο, τουλάχιστον δύσκολο).

Τι μπορεί να γίνει; Εδώ και πάλι ο ασθενής μπορεί να κάνει ένα ζεστό μπάνιο στη θερμοκρασία που θέλει στο σπίτι του, μια και υπάρχουν πάρα πολλοί τρόποι και τεχνικές με τις οποίες μπορεί ο Φυσικοθεραπευτής να βελτιώσει την κίνηση μιας δύσκαμπτης άρθρωσης μετά από ένα κάταγμα ή επέμβαση με σκοπό την καλύτερη αξιοποίηση του χρόνου θεραπείας.

Συνοπτικά θα λέγαμε ότι η μοντέρνα Φυσικοθεραπεία χαρακτηρίζεται από την ενεργή συμμετοχή του ασθενή στο πρόγραμμα της αποκατάστασης που περιλαμβάνει τις κατάλληλες παθητικές τεχνικές από τον Φυσικοθεραπευτή όπως η «κινητοποίηση» δύσκαμπτων ή περιορισμένων κινητικά αρθρώσεων (mobilization ή manipulation) και ειδικά σχεδιασμένες ασκήσεις προσαρμοσμένες στην παθολογία, την κατάσταση της υγείας και την ικανότητα του ασθενή.

Επειδή λοιπόν η γνώση, ο τρόπος σκέψης, η εμπειρία του Φυσικοθεραπευτή δεν μπορεί να αξιολογηθεί από τον μέσο ασθενή διότι δεν είναι μετρήσιμα μεγέθη, ο πιο ασφαλής τρόπος για να ξέρει κανείς εάν έχει πέσει σε «καλά χέρια», είναι το αν ο Φυσικοθεραπευτής του πήρε λεπτομερές ιστορικό και έκανε κλινική εξέταση, δηλαδή κάποιες κινήσεις που είναι ειδικά τεστ αξιολόγησης της παθολογίας.

Να θυμάστε πάντα, ότι όσο λιγότερο μένετε ξαπλωμένοι και ακίνητοι στο Φυσικοθεραπευτήριο, καθώς επίσης και όσο πιο «ιδρωμένοι» φεύγετε, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες έχετε να αντιμετωπίσετε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το αίτιο του προβλήματός σας και όχι μόνο το σύμπτωμα και μάλιστα πρόσκαιρα!

Πηγές:
http://bit.ly/1tYM4Y3