γ. Βασικοί καρκινικοί προγνωστικοί δείκτες

Είναι πλέον σε όλους μας κατανοητό ότι ο καρκίνος αποτελεί μια νόσο με μεγάλη ετερογένεια και ποικιλία, στενά συνυφασμένη με την πρόγνωση και την έκβασή της.

Σημαντικοί προγνωστικοί παράγοντες για ένα νεόπλασμα αποτελούν : ο κύκλος του κυττάρου, ο βαθμός πολλαπλασιασμού του, η απόπτωση ( o προγραμματισμένος θάνατος των κυττάρων που αντιστοιχεί σε μια φυσιολογική διαδικασία ) και η λεμφαδενική διήθηση.

Σήμερα έχουν ερευνηθεί αρκετοί προγνωστικοί δείκτες που μπορούν να βοηθήσουν τόσο στην ανάπτυξη νέων φαρμακευτικών θεραπειών όσο και στην πρόβλεψη της ανταπόκρισης στην θεραπεία. Οι κυριότεροι αναφέρονται παρακάτω :

1. Υποδοχείς οιστρογόνων. Πρόκειται για πρωτεΐνες – υποδοχείς στον πυρήνα του κυττάρου που ενεργοποιούνται από τις στεροειδείς ορμόνες. Ο μαστός, οι ωοθήκες και το ενδομήτριο περιέχουν υποδοχείς οιστρογόνων. Υπάρχουν δύο τύποι υποδοχέων, οι ER-α και οι ER-β. Τα επίπεδα των υποδοχέων αυτών προσδιορίζονται με τη μέθοδο της ανοσοϊστοχημείας και φαίνεται ότι ο προσδιορισμός αυτός έχει αυξημένη προγνωστική αξία. Από μελέτες προκύπτει ότι το 80 % των γυναικών με καρκίνο του μαστού, μετά την εμμηνόπαυση, έχουν θετικούς υποδοχείς, το ποσοστό αυτό ελαττώνεται στο 50 % σε προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Η συγκέντρωση ενός όγκου στους παραπάνω υποδοχείς σχετίζεται συνήθως θετικά με την ανταπόκριση του ασθενή στη θεραπεία.
2. EGFR. Πρόκειται για τον υποδοχέα του επιδερμικού παράγοντα. Αυξημένα επίπεδα του EGFR έχουν παρατηρηθεί σε νεοπλάσματα του πνεύμονα, σε καρκίνο του πλακώδους επιθηλίου, σε καρκίνωμα ενδομητρίου.
3. p 53. Η P53 είναι μια πυρηνική φωσφοπρωτεΐνη, που κωδικοποιείται από το ογκοκατασταλτικό γονίδιο p53 και λειτουργεί ως ρυθμιστικός παράγοντας στην ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό του κυττάρου. Το γονίδιο p53 χαρακτηρίζεται «μοριακός φύλακας του γονιδιώματος» αφού συμμετέχει ενεργά τόσο στη διαδικασία επιδιόρθωσης του DNA, όσο και στην απόπτωση των κυττάρων με αλλοιωμένο DNA. Ανιχνεύεται μεταλλαγμένο στο 30 % των καρκινωμάτων του μαστού, ενώ όταν χάσει τη φυσιολογική της λειτουργία σχετίζεται με επιδείνωση της πορείας της νόσου.
4. HER-2. Πρόκειται για ογκογονίδιο ( ανήκει στην οικογένεια του υποδοχέα του επιδερμικού παράγοντα ) και μπορεί να αποτελεί προγνωστικό δείκτη για τον καρκίνο του μαστού. Παρουσία 6 ή περισσότερων αντιγράφων στον πυρήνα του κυττάρου αποδεικνύουν αυξημένη έκφρασή του.
5. COX-2. Πρόκειται για τη μια μορφή του ενζύμου κυκλοοξυγονάση, που εμπλέκεται στη μετατροπή του αραχιδονικού οξέος σε προσταγλανδίνη Η2. Αυξημένα επίπεδα του ενζύμου ανιχνεύονται σε όγκους του εντέρου, μαστού, δέρματος, πνεύμονα, ουροδόχου κύστεως.

Πρέπει να γίνεται προσεκτική χρήση όλων των παραπάνω προγνωστικών δεικτών που μπορεί να ανιχνευθούν σε ασθενείς, ώστε να επωφεληθούν τόσο από την πρόγνωση όσο και από το σχεδιασμό της κατάλληλης θεραπείας.

Η προσπάθεια όλων των ερευνητών που ασχολούνται με τη μελέτη των νεοπλασμάτων είναι πλέον στενά συνυφασμένη τόσο με την ανακάλυψη καινούριων δεικτών όσο με την πρόγνωση της νόσου και με τον σωστό σχεδιασμό της θεραπευτικής αντιμετώπισης.