2. Πώς μετράμε την αρτηριακή πίεση

Η αρτηριακή πίεση μετράται πολύ εύκολα με ένα όργανο που λέγεται σφυγμομανόμετρο (πιεσόμετρο) το οποίο εφαρμόσθηκε εδώ και περισσότερα από 100 χρόνια από τον Riva Roci. Υπάρχουν πολλών ειδών πιεσόμετρα.

Τα υδραργυρικά σφυγμομανόμετρα είναι τα πιο ακριβή στις μετρήσεις τους, αλλά είναι πιο δύσκολο να χρησιμοποιηθούν από τον μη ειδικό διότι απαιτούν μια κάποια μικρή εκπαίδευση στη χρήση τους και επιπλέον περιέχουν υδράργυρο που είναι τοξική ουσία και με την οποία πρέπει να αποφεύγετε η άμεση επαφή.

Αντίθετα , τα ημιαυτόματα ή τα αυτόματα ηλεκτρονικά πιεσόμετρα είναι εύκολα στη χρήση τους και γι αυτό είναι ευρέως διαδεδομένα αφού έχουν ικανοποιητική ακρίβεια στις μετρήσεις τους.

Ενδείκνυνται ιδιαίτερα εάν έχετε προβλήματα ακοής ή οράσεως και δεν υπάρχει κάποιος στο σπίτι να σας βοηθήσει στη μέτρηση της πίεσης. Να θυμάστε ότι αν έχετε αρρυθμία τότε οι ενδείξεις τους μπορεί να είναι λανθασμένες.

Επίσης, οι συσκευές που μετρούν την πίεση από τον καρπό ή τα δάχτυλα δεν είναι τόσο ακριβείς όσο αυτές που μετρούν την πίεση από τον βραχίονα, ως εκ τούτου συνιστάται η αποφυγή της χρήσης τους. Αποδεκτά είναι, επίσης, και τα aneroid πιεσόμετρα, τα πιεσόμετρα σαν ρολόγια.

Να έχετε υπόψιν σας όμως, ότι τόσο τα πιεσόμετρα σαν ρολόγια όσο και τα αυτόματα (‘ηλεκτρονικά’) χρειάζονται ανά περιοδικά διαστήματα έλεγχο, συγκρίνοντας τα με τα υδραργυρικά πιεσόμετρα.

Πως θα μετρήσετε σωστά την πίεσή σας

Για να μετρήσετε σωστά την πίεσή σας, θα πρέπει να τοποθετήσετε την περιχειρίδα (αεροθάλαμο) του πιεσόμετρου στον αριστερό ή στο δεξιό βραχίονα, περίπου στο ύψος της καρδιάς, λίγο πιο πάνω από τον αγκώνα, και το ακουστικό πάνω από την αρτηρία που βρίσκεται στη εσωτερική πλευρά της άρθρωσης του χεριού.

Φουσκώνετε την περιχειρίδα ώσπου να εξαφανιστεί ο σφυγμός που ψηλαφάτε στον καρπό, πράγμα που σημαίνει ότι ή πίεση μέσα στην περιχειρίδα ξεπερνά την πίεση της αρτηρίας και η κυκλοφορία του αίματος έχει σταματήσει. Αφήνετε κατόπιν τον αέρα να φεύγει σιγά–σιγά.

Το σημείο στο οποίο ακούγεται ο πρώτος ήχος, αντιστοιχεί στη συστολική πίεση. Συνεχίζετε να αφήνετε τον αέρα να διαφεύγει. Το επίπεδο της πίεσης στο οποίο τελικά εξαφανίζονται οι ήχοι αντιστοιχεί στη διαστολική πίεση.

Η νοσηλεύτρια ή ο ιατρός είναι αυτοί που θα σας εκπαιδεύσουν να μετράτε σωστά την αρτηριακή πίεση.

Οι παρακάτω συμβουλές θα σας βοηθήσουν να μην κάνετε λάθη κατά την μέτρηση:

• Η πίεση θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από τουλάχιστον 5-10 λεπτά ξεκούρασης και ηρεμίας. Επίσης την προηγούμενη μία ώρα να μην έχετε φάει, καπνίσει ή κουραστεί πολύ. Αφήστε να περάσει μία με δύο ώρες μετά την γυμναστική σας μέχρι να μετρήσετε την πίεσή σας. Το περιβάλλον να είναι ήσυχο και ευχάριστο από πλευράς θερμοκρασίας. Μπορείτε να είστε καθισμένοι αλλά με στηριγμένη την πλάτη σας
• Να μη φοράτε στενά ρούχα στο χέρι που θα μετρήσετε την πίεσή σας
• Το άνω άκρο πρέπει να είναι χαλαρό και να στηρίζεται σε μια επιφάνεια π.χ. τραπέζι, γραφείο, έτσι ώστε η περιχειρίδα να είναι στο ύψος της καρδιάς. Εάν δεν στηρίζεται και απλά ‘κρέμεται’ ή είναι χαμηλότερα από το ύψος της καρδιάς, τότε η πίεση μπορεί να βρεθεί αυξημένη κατά 7-10 mmHg. Τα κάτω άκρα δεν πρέπει να είναι σταυρωμένα και δεν πρέπει να μιλάτε κατά την στιγμή της μέτρησης γιατί η πίεση θα βρεθεί αυξημένη
• Το μέγεθος του αεροθαλάμου της περιχειρίδος παίζει ρόλο στην ακρίβεια των μετρήσεών σας. Αν είναι μικρότερο από ότι χρειάζεται, η πίεση θα βρεθεί υψηλότερη από ότι πραγματικά είναι. Αν είναι μεγαλύτερο από το κανονικό, η πίεση θα βρεθεί χαμηλότερη. Κανονικά, ο αεροθάλαμος πρέπει να είναι τουλάχιστον το 40% της περιφέρειας του μπράτσου σας. Υπάρχουν στο εμπόριο τουλάχιστον τρία μεγέθη αεροθαλάμων για να επιλέξετε το καταλληλότερο για εσάς
• Το κάτω άκρο της περιχειρίδος να είναι περίπου 3 εκατοστά πάνω από τον αγκώνα
• Το στηθοσκόπιο θα πρέπει να τοποθετηθεί ελαφριά αλλά σταθερά πάνω από την βραχιόνιο αρτηρία
• Η πρώτη μέτρηση συνοδεύεται με ψηλάφηση του σφυγμού στον καρπό για να έχετε μία πρώτη εκτίμηση για την συστολική πίεση. Ακολούθως, φουσκώνετε γρήγορα τον αεροθάλαμο 20-30 mmHg πάνω από εκείνο το επίπεδο της πίεσης στο οποίο εξαφανίζεται ο σφυγμός στον καρπό. Στη συνέχεια, ανοίγετε τη βαλβίδα και ξεφουσκώνετε με σταθερό ρυθμό 2-3 mmHg ανά κάθε κτύπο της καρδιάς. Αυτό σημαίνει ότι αν έχετε περίπου 60-70 σφυγμούς ανά λεπτό χρειάζονται περίπου 20 δευτερόλεπτα για να ξεφουσκώσει ο αεροθάλαμος ώστε να εξαφανιστούν οι ήχοι. Αν ξεφουσκώνετε γρηγορότερα, οι μετρήσεις θα είναι ανακριβείς
• Ο πρώτος ήχος που ακούτε, καθώς ξεφουσκώνετε τον αεροθάλαμο είναι η συστολική πίεση, ενώ το σημείο στο οποίο οι ήχοι εξαφανίζονται είναι η διαστολική πίεση. Σε σπάνιες περιπτώσεις που οι ήχοι επιμένουν να ακούγονται παρόλο που πλησιάζετε στο επίπεδο των 0 mmHg στο πιεσόμετρο, τότε σαν διαστολική πίεση θα θεωρήσετε εκείνη την τιμή στην οποία οι ήχοι αρχίζουν να εξασθενούν σε ένταση
• Αν οι ήχοι είναι ασθενείς και δεν ακούγονται καλά, μπορείτε να σηκώσετε το χέρι ψηλά, να ανοιγοκλείσετε την παλάμη σας 5-10 φορές και να ξαναμετρήσετε με γρήγορο φούσκωμα του αεροθαλάμου
• Η μέτρηση θα πρέπει να γίνεται αρχικά και στα δύο άνω άκρα. Αν βρείτε διαφορά μέχρι 15 χιλιοστών υδραργύρου μεταξύ των δύο χεριών, μην ανησυχήσετε. Είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Αν υπάρχει μεγαλύτερη διαφορά, ο γιατρός θα σας κατευθύνει για τα περαιτέρω.
• Για τις επόμενες μετρήσεις να χρησιμοποιείτε το άκρο που θα δείξει την μεγαλύτερη πίεση. Να κάνετε δύο μετρήσεις με μεσοδιάστημα τουλάχιστον 3 λεπτών και να υπολογίσετε το μέσο όρο. Αν βρείτε διαφορά πάνω από 5 mmHg, συνεχίστε τις μετρήσεις, ώσπου να βρεθεί περίπου η ίδια τιμή πίεσης σε δύο διαδοχικές μετρήσεις.

Περιπατητική μέτρηση της πίεσης (Holter)

Σε ειδικές περιπτώσεις, ο γιατρός θα σας συστήσει να παρακολουθήσετε τις διακυμάνσεις της πίεσης σας σε όλη τη διάρκεια του ημερονυχτίου με ένα ειδικό μηχάνημα αυτόματης μέτρησης, το οποίο θα φορέσετε για 24 ώρες (Holter).

Εδώ με κατάλληλη ρύθμιση γίνεται μέτρηση της πίεσης κάθε 15–20 λεπτά την ημέρα και κάθε 20–30 λεπτά τη νύχτα. Έτσι, θα έχετε πολλές μετρήσεις της πίεσής σας και μάλιστα στο δικό σας γνώριμο σπιτικό ή επαγγελματικό περιβάλλον.

Αν και τιμή αναφοράς αποτελεί η αρτηριακή πίεση ιατρείου, η περιπατητική αρτηριακή πίεση είναι καλύτερος προγνωστικός δείκτης καρδιαγγειακού κινδύνου. Οι φυσιολογικές τιμές είναι διαφορετικές σε σχέση με την πίεση ιατρείου.

Η 24ωρη καταγραφή αρτηριακής πίεσης θεωρείται σημαντική στις περιπτώσεις όπου:

• ­ Υπάρχει μεγάλη μεταβλητότητα της αρτηριακής πίεσης ιατρείου
• ­ Μετρείται υψηλή πίεση ιατρείου σε ασθενείς χαμηλού συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου
• ­ Υπάρχει μεγάλη απόκλιση τιμών αρτηριακής πίεσης ιατρείου και τιμών αρτηριακής πίεσης στο σπίτι
• ­ Θεωρείται πιθανή η αντίσταση στην φαρμακευτική αγωγή
• ­ Είναι πιθανά τα υποτασικά επεισόδια όπως σε ηλικιωμένους ή διαβητικούς ασθενείς
• ­ Σε έγκυες γυναίκες οι οποίες εμφανίζουν συχνά υψηλή αρτηριακή πίεση ιατρείου

Χρειάζεται να ξέρετε να μετράτε μόνοι σας την πίεσή σας;

Η κλινική και προγνωστική αξία των μετρήσεων στο σπίτι αναδεικνύεται συνεχώς και ενδείκνυται επειδή παρέχει πληροφορίες για τη μείωση της πίεσης κατά τη διάρκεια της μικρότερης δράσης της αγωγής, βελτιώνει τη συμμόρφωση του ασθενούς στα θεραπευτικά σχήματα και δεν επηρεάζεται από τις περιβαλλοντικές συνθήκες όπως συμβαίνει κατά τη διάρκεια της περιπατητικής καταγραφής αρτηριακής πίεσης.

Οι μετρήσεις κατ’οίκον πρέπει να αποφεύγονται όταν προκαλούν άγχος στον ασθενή και ωθούν στην αυτόβουλη αλλαγή των θεραπευτικών σχημάτων. Οι φυσιολογικές τιμές είναι διαφορετικές από την αρτηριακή πίεση ιατρείου και τις τιμές της περιπατητικής καταγραφής αρτηριακής πίεσης.

Πόσο συχνά πρέπει να μετράτε την πίεσή σας;

Κάθε υγιής ενήλικας θα πρέπει να μετρά την πίεσή του τουλάχιστον μία φορά στα δύο με τρία χρόνια. Αν βρεθεί αυξημένη, θα επισκεφθεί τον γιατρό του για όλες τις περαιτέρω οδηγίες.

Ο υπερτασικός που μόλις αρχίζει να λαμβάνει αντιυπερτασικά φάρμακα, θα πρέπει τις πρώτες 3-4 εβδομάδες, να μετρά την πίεσή του τακτικά, ίσως και δύο φορές την ημέρα (πρωί και βράδυ πριν την λήψη των φαρμάκων). Μετά το διάστημα αυτό, που η πίεσή του αναμένεται να έχει ρυθμισθεί, θα πρέπει να την παρακολουθεί μία ή δύο φορές την εβδομάδα, εκτός και αν παρουσιάσει κάποιο άλλο σύμπτωμα ή έχει διαφορετικές οδηγίες από τον γιατρό του.

Πίνακας. Φυσιολογικά όρια τιμών αρτηριακής πίεσης (mmHg) με βάση διαφορετικούς τρόπους μέτρησης

Υπέρταση ‘λευκής μπλούζας’

Πρόκειται για άτομα με αυξημένη πίεση στο ιατρείο σε τουλάχιστον 3 επισκέψεις, ενώ οι μετρήσεις της πίεσης στο σπίτι ή της 24ώρης καταγραφής βρίσκονται σε φυσιολογικά όρια. Προτιμότερη είναι η χρήση του όρου ‘μεμονωμένη υπέρταση ιατρείο’ επειδή η διαφορά της πίεσης που μετράται από το καταγραφικό μηχάνημα εντός του ιατρείου δεν συσχετίζεται απόλυτα με την αύξηση της πίεσης που παρατηρείται κατά τη μέτρηση της πίεσης από τον ιατρό, και η οποία αποτελεί το πραγματικό φαινόμενο ‘λευκής μπλούζας’.

Η μεμονωμένη υπέρταση ιατρείου παρατηρείται στο 15% του γενικού πληθυσμού και στο ένα τρίτο των διαγνωσμένων υπερτασικών ασθενών. Τα άτομα με μεμονωμένη υπέρταση ιατρείου δεν χρειάζονται θεραπεία υπό την προϋπόθεση ότι δεν έχουν ενδείξεις προσβολής οργάνων στόχων και διατρέχουν μικρό καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Συγκαλυμμένη υπέρταση

Πρόκειται για το αντίστροφο φαινόμενο της υπέρτασης λευκής μπλούζας, δηλαδή φυσιολογική πίεση στο ιατρείο αλλά αυξημένη εκτός ιατρείου, το οποίο συναντάται σε 1 στους 7 υπερτασικούς. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η συγκαλυμμένη υπέρταση συνδέεται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο, περίπου όσο και η συνήθης υπέρταση.

Η διάγνωση βασίζεται σε δύο 24ώρες καταγραφές πίεσης σε διάστημα μερικών εβδομάδων και η αποκάλυψη της αποτελεί ένδειξη για θεραπεία.

Αρτηριακή πίεση κατά την άσκηση

Αύξηση της συστολικής πίεσης κατά τη μέγιστη κόπωση σε κυλιόμενο τάπητα, άνω των 210 mmHg στους άνδρες και άνω των 190 mmHg στις γυναίκες, συνιστά υπερτασική απάντηση στην άσκηση και σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο επιδεινούμενης αρτηριακής υπέρτασης σε νορμοτασικούς, καθώς και σε άτομα με υψηλή φυσιολογική αρτηριακή πίεση.

Επίσης συνδέεται με ανεπιθύμητα καρδιαγγειακά συμβάντα εξαιτίας της συσχέτισής του με δείκτες βλάβης των οργάνων στόχων. Γι αυτούς ακριβώς τους λόγους η υποβολή σε δοκιμασία κόπωσης ενός ατόμου που διερευνάται για υπέρταση προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες πέρα από την πιθανή διάγνωση στεφανιαίας νόσου.