Χρήσιμες πληροφορίες για την Ελονοσία και τα απαραίτητα εμβόλια

Όσοι προτίθενται να πραγματοποιήσουν οποιοδήποτε ταξίδι εκτός Ελλάδας, θα πρέπει προηγουμένως να γνωρίζουν όσο γίνεται περισσότερα για την υγειονομική κατάσταση της χώρας που θα επισκεφθούν. Σε όλους γενικά τους ταξιδιώτες παρουσιάζεται, σε άλλοτε άλλο βαθμό, πτώση της δυναμικότητας του ανοσοποιητικού τους συστήματος, πράγμα που επιβαρύνει όσους έχουν ήδη κάποιο βαθμό ανοσοκαταστολής από διάφορες αιτίες (εγκυμοσύνη, μεγάλη ηλικία, χρόνια νοσήματα, σακχαρώδη διαβήτη κλπ.).

Προφύλαξη από την Ελονοσία
Οι ταξιδιώτες πρέπει να θυμούνται ότι η καλύτερη προστασία για την ελονοσία είναι να αποφύγουν το τσίμπημα του κουνουπιού. Κανένα ανθελονοσιακό φάρμακο δεν παρέχει πλήρη προστασία. Έτσι όταν βρεθούν σε περιοχές υψηλού κινδύνου για την ελονοσία πρέπει να λαμβάνονται ορισμένα μέτρα μέσα και έξω από τα οικήματα διαβίωσης.

Συνίσταται να χρησιμοποιούν εντομοαπωθητικά διαλύματα ή κρέμες (τα πιο αποτελεσματικά εντομοαπωθητικά περιέχουν DEET), μακριά παντελόνια, πουκάμισα με μακριά μανίκια, κουνουπιέρες (ειδικά για τα παιδιά) και να επιλέγουν οικήματα με συρμάτινα πλέγματα στα παράθυρα.

Τα ανθελονοσιακά φάρμακα για προφύλαξη παίρνονται ή σε εβδομαδιαία διαστήματα ή σε ημερήσια. Για τα ανθελονοσιακά που παίρνονται σε εβδομαδιαία διαστήματα (π.χ χλωροκίνη ή μεφλοκίνη) η λήψη πρέπει να αρχίσει μια εβδομάδα πριν από την αναχώρηση, ενώ για αυτά που παίρνονται σε ημερήσια βάση (π.χ.

Proquanit) η λήψη θα αρχίσει μια ημέρα πριν από την αναχώρηση.
Τα ανθελονοσιακά φάρμακα χορηγούνται δωρεάν από τις Διευθύνσεις Υγιεινής του Υπουργείου Υγείας Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και για τους ενήλικες χορηγούνται στις δόσεις που φαίνονται παρακάτω.

Για τα παιδιά οι δόσεις είναι μικρότερες και θα ενημερωθείτε όταν παραλάβετε τα φάρμακα.
Τα εντομοαπωθητικά κυκλοφορούν σε διάφορες περιεκτικότητες σε DEET (N, N-Diethyl-m, polyamide) από 6,65-33%. Σκευάσματα με μεγάλες συγκεντρώσεις σε DEET είναι πιο αποτελεσματικά και μπορούν να χρησιμοποιούνται από ενηλίκους.

Για τα παιδιά συνιστώνται οι μικρότερες περιεκτικότητες μόνο που θα χρειαστεί νέα επάλειψη μετά από 4-5 ώρες.

Ανθελονοσιακά φάρμακα για προφύλαξη και δόσεις ενηλίκων
Τα ανθελονοσιακά φάρμακα που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι: 

1. Μεφλοκίνη (Lariam Mephaquin): 1 δισκίο (250 mg) κάθε εβδομάδα την ίδια πάντα μέρα (π.χ. Σάββατο). Αρχίζουμε μια εβδομάδα πριν από το ταξίδι.
2. Χλωροκίνη (Arafen, Aviochlor, Nivaquine): 2 δισκία κάθε εβδομάδα την ίδια μέρα μετά από το φαγητό. Αρχίζουμε μια εβδομάδα πριν από το ταξίδι. 
3. Proguanil (Paludrine): 2 δισκία των 100 mg (συνολική δόση 200 mg) ημερησίως μετά από το ίδιο γεύμα. Αρχίζουμε μια μέρα πριν από το ταξίδι. 
4.  Δοξυκυκλίνη (Vibramycin): 1 δισκίο (100 mg) ημερησίως.

Για όλα τα ανθελονοσιακά συνεχίζεται η λήψη μέχρι και 4 εβδομάδες μετά από την επιστροφή (δηλ. την τελευταία πιθανή έκθεση σε λοίμωξη).

Το είδος του ανθελονοσιακού φαρμάκου που θα σας χορηγηθεί εξαρτάται από τη χώρα (και περιοχή) του ταξιδιού, τα προβλήματα αντοχής των πλασμωδίων της ελονοσίας και γενικά τις πληροφορίες που έχουμε από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας.

Στις περισσότερες τροπικές χώρες έχουν αναπτυχθεί ανθεκτικά στελέχη στην Χλωροκίνη και συνίσταται προφύλαξη με Μεφλοκίνη ή συνδυασμό Χλωροκίνης - proguanit ή τετρακυκλίνη.
Μη ξεχάσετε να ενημερώσετε τον αρμόδιο που θα σας δώσει τα ανθελονοσιακά αν μαζί σας θα ταξιδεύσουν εγκυμονούσα γυναίκα ή παιδιά.

Αν δεν μπορούν να αποφύγουν το ταξίδι θα πρέπει να προσέξουμε ότι σε εγκυμονούσες και παιδιά δίνουμε Χλωροκίνη και proguanil ενώ αποφεύγουμε να χορηγήσουμε Μεφλοκίνη και Δοξυκυκλίνη. Μετά από το πρώτο τρίμηνο της κύησης είναι δυνατόν να χορηγηθεί και μεφλοκίνη για προφύλαξη.

Λεπτομέρειες για το συνδυασμό φαρμάκων (αν χρειάζεται) και για τη δοσολογία θα σας δώσουν στο κέντρο ελονοσίας. Εάν μετά από την επιστροφή σας παρουσιάσετε πυρετό να ενημερώσετε το γιατρό σας για το ταξίδι ώστε να ζητήσει τον προβλεπόμενο έλεγχο.

Άλλα εμβόλια (Εκτός του κίτρινου Πυρετού)
Ο εμβολιασμός για τη Χολέρα δεν είναι υποχρεωτικός. Έχει διαπιστωθεί ότι δεν είναι αποτελεσματικός. Η προστασία που παρέχει είναι ελλιπής και μικρής διάρκειας. Για το εμβόλιο της Χολέρας όπως και για άλλα εμβόλια (μηνιγγίτιδας, ηπατίτιδας κ.α.) θα ληφθούν υπ' όψιν και άλλοι παράγοντες για να αποφασιστεί αν θα γίνουν π.χ.

το μέρος που θα επισκεφθείτε, οι συνθήκες υγιεινής που επικρατούν, οι οδηγίες από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας κ.α. Για όλα αυτά αλλά και για επί πλέον πληροφορίες που αφορούν σε ειδικές περιπτώσεις θα σας ενημερώσει το γραφείο εμβολίων της Διεύθυνσης των Νομαρχιών.

Τηλέφωνα για πληροφορίες 

1. Γραφείο Ελονοσίας (Διεύθυνση Υγιεινής Ν. Αττικής), τηλ: 210 6469793 
2. Γραφείο Εμβολίων, τηλ: 210 6460493 
3. Γραφείο Εκτάκτων περιστατικών Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας (μόνο για σχετικές με το θέμα πληροφορίες) πρωί - τηλ: 210 5233769, απόγευμα - τηλ: 210 5223245 
4.  Κέντρο Ελονοσίας Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας τηλ: 210 6462045.

Πηγές:
Για τη σύνταξη των οδηγιών συνεργάστηκαν το Κέντρο Ελονοσίας της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας,
η Ομάδα εργασίας καταπολέμησης Τροπικών νοσημάτων του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας
και τα Κέντρα Αγωγής Υγείας του Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας