Πονοκέφαλος και κροταφογναθική διάρθρωση

Μπορεί ένας έντονος πόνος στο αυτί να μην οφείλεται σε ωτίτιδα; Μπορεί εκείνο που φαντάζει ως ανυπόφορος οδοντόπονος να μην έχει βάση σε χαλασμένο δόντι και να οδηγήσει ακόμη και σε εξαγωγές γερών δοντιών; Μπορεί μορφές πονοκεφάλου να ξεκινούν έξω από το κεφάλι; Η απάντηση στα παραπάνω είναι ναι.

Καλωσήρθατε στο θαυμαστό, περίπλοκο και συνάμα φοβερό κόσμο των πόνων της περιοχής του στόματος και του προσώπου, των προσωπαλγιών.

Η περιοχή του κεφαλιού -και ιδιαίτερα το στόμα και το πρόσωπο- είναι γεμάτες αισθητικά νεύρα που αναστομώνονται εκτεταμένα μεταξύ τους, κάνοντας αυτό το μέρος του σώματος από τα πιο ευαίσθητα. Το κακό είναι ότι μερικές φορές τα νεύρα αυτά μεταφέρουν στον εγκέφαλο ερεθίσματα που εκείνος ερμηνεύει ως πόνο που έχει ή δεν έχει πραγματική αιτία.

Οι εκτεταμένες διασταυρώσεις των νεύρων μπορεί να κάνουν αρκετά δύσκολο να εντοπίσει κανείς την ακριβή πηγή του πόνου, ενώ και η αποτελεσματική αντιμετώπισή του μπορεί να είναι δύσκολη, οδηγώντας πολλές φορές τον ασθενή που αντιμετωπίζει μια τέτοια κατάσταση στην απελπισία.

Αν προσπαθήσει κάποιος να κατατάξει τον πόνο στην περιοχή ανάλογα με την πηγή του θα μπορούσε να μιλήσει για πόνο τοπικής αιτιολογίας (από δόντια, γνάθους, αρθρώσεις κ.λ.π),για πόνο που ξεκινά από τα ίδια τα νεύρα (είναι οι λεγόμενες νευραλγίες),πόνος που ξεκινά έξω από το πρόσωπο και αντανακλά στην περιοχή όταν είναι αδύνατο να εντοπιστεί συγκεκριμένη πηγή.

Ο πόνος που ξεκινά από τα δόντια, τα ούλα ή τα οστά των γνάθων και είναι γνωστός σχεδόν σε όλους τους ανθρώπους, συνήθως οφείλεται σε φλεγμονή της περιοχής και αποτελεί τη συχνότερη αιτία επίσκεψης στον οδοντίατρο. Συνήθως το αίτιό του εντοπίζεται σχετικά εύκολα και αντιμετωπίζεται, οδηγώντας τον ασθενή στην ανακούφιση.

Μερικές φορές μπορεί να παρουσιαστεί η άτυπη οδονταλγία στην οποία κατάσταση αυτή, που σήμερα θεωρείται μορφή νευραλγίας, έχει οδηγήσει ασθενείς στο να υποστούν μη απαραίτητες οδοντιατρικές εργασίες (σφραγίσματα, απονευρώσεις ) ή ακόμη και πολλαπλές εξαγωγές δοντιών σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστεί ο πόνος.

Πολύ πιο συχνό είναι το επώδυνο δυσλειτουργικό σύνδρομο της κροταφογναθικής διάρθρωσης, της άρθρωσης δηλαδή ανάμεσα στην κάτω γνάθο και το υπόλοιπο κρανίο. Από μελέτες έχει βρεθεί ότι πάνω από τους μισούς ανθρώπους παρουσιάζουν συμπτώματα του συνδρόμου αυτού, αλλά πολλοί ούτε καν συνειδητοποιούν, ενώ μόνο ένα 5% ως 25% θα αν ζητήσει θεραπεία.

Οι ασθενείς που παρουσιάζουν το σύνδρομο αυτό παραπονούνται για ήχους από την άρθρωση όταν ανοιγοκλείνουν το στόμα, πόνο όταν κινούν την κάτω γνάθο που πολλές φορές αντανακλά στο αυτί, στον κρόταφο, τον αυχένα ή το υπόλοιπο πρόσωπο, αίσθημα βάρους και κούρασης στην περιοχή και, σε πιο σοβαρές καταστάσεις, αδυναμία διάνοιξης του στόματος.

Σπάνια, ευτυχώς, παρουσιάζεται στην περιοχή του προσώπου η πρωτοπαθής νευραλγία του τρίδυμου νεύρου, του βασικού δηλαδή αισθητικού νεύρου της περιοχής. Η κατάσταση αυτή, της οποίας η αιτιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρη, εμφανίζεται ξαφνικά μ΄ έναν οξύτατο, διαπεραστικό πόνο που διαρκεί συνήθως δευτερόλεπτα και εκλύεται όταν ερεθιστεί μια συγκεκριμένη περιοχή του δέρματος του προσώπου ή του βλεννογόνου του στόματος.

Ο πόνος αυτός είναι τόσο δυνατός, ώστε ο πάσχων αποφεύγει ακόμα και να κινήσει τα χείλη του ή να αγγίξει τη συγκεκριμένη περιοχή, από φόβο μήπως προκαλέσει τη νευραλγία. Η αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής μπορεί να είναι δύσκολη και μακροχρόνια.

Μερικές φορές, τέτοιος νευραλγικού τύπου πόνος μπορεί να εκλυθεί όταν το νεύρο πιέζεται από κάποιο όγκο ή άλλη βλάβη μέσα ή έξω το αίτιο πίεσης του νεύρου. Και άλλα νεύρα στην περιοχή, όπως το γλωσσοφαρυγγικό, μπορούν να δώσουν παρόμοιας μορφής πόνο.

Πόνος στην περιοχή των γνάθων και του προσώπου μπορεί να προκληθεί και από βλάβες των οφθαλμών, της ρινικής κοιλότητας και των παραρρίνιων κόλπων (ιγμόρεια) καθώς και του αυχένα σε διάφορες παθολογικές καταστάσεις. Πρέπει να επισημάνουμε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, πόνος που οφείλεται σε στεφανιαία νόσο της καρδιάς μπορεί να αντανακλά στη γνάθο και ιδιαίτερα στην περιοχή της αριστερής γωνίας της.

Τέλος, θα πρέπει να επισημανθεί και η γλωσσοδυνία, μια κατάσταση στην οποία υπάρχει έντονο πολλές φορές αίσθημα καψίματος στη γλώσσα. Η κατάσταση παρουσιάζεται συνήθως σε ηλικιωμένα άτομα και μπορεί να οφείλεται σε διαβήτη, αβιταμινώσεις, σιδηροπενία ή και σε άγνωστα αίτια.

Σε όλες τις παραπάνω επώδυνες καταστάσεις ο ρόλος του οδοντιάτρου είναι κεντρικός. Εκείνος είναι που θα δεχτεί πολλές φορές τα πρώτα παράπονα του ασθενούς και σε πολλές περιπτώσεις θα βρει το αίτιο και θα λύσει το πρόβλημα.

Επειδή όμως αυτό μπορεί να είναι σύνθετο και απαιτεί τη συνεργασία διαφόρων ειδικών, ο οδοντίατρος παίρνοντας ένα λεπτομερές ιστορικό και κάνοντας μια συστηματική ενδοστοματική και εξωστοματική εξέταση του ασθενούς με προσωπαλγία, μπορεί να τον κατευθύνει προς την κατάλληλη ειδικότητα για περαιτέρω διερεύνηση και αντιμετώπιση.

Οι προσωπαλγίες αποτελούν καταστάσεις, των οποίων η διάγνωση και η αντιμετώπιση μπορεί να είναι δύσκολη ακόμη και για έμπειρους ειδικούς. Πολλές φορές χρειάζεται να εφαρμοστούν, συνδυασμένα ή διαδοχικά, διάφορα θεραπευτικά σχήματα προκειμένου να υπάρξει ανακούφιση του ασθενούς.

Σε κάθε περίπτωση όμως, η στενή συνεργασία θεραπευτή και πάσχοντος μπορεί να φέρει το επιθυμητό και από τους δύο αποτέλεσμα.