Καταρράκτης και γλαύκωμα: Τι σημαίνει η διπλή πάθηση;

Γράφει ο Δρ Κων/νος Καραμπάτσα MD,FRCSOphth,
Επ. Καθηγητού Οφθαλμολογίας – ειδικού χειρουργού γλαυκώματος

Ο καταρράκτης και το γλαύκωμα ειναι οι δυο πιό συχνές αιτίες τύφλωσης παγκοσμίως. Επιπλέον οι δύο αυτές παθήσεις μπορεί να συνυπάρχουν στον ίδιο ασθενή αρκετά συχνά. Η θεραπεία και των δυο μπορεί να απαιτεί χειρουργική παρέμβαση. Γενικά, ο καταρράκτης χειρουργείται όταν υπάρχουν θολερότητες στο φακό του οφθαλμού που περιορίζουν σημαντικά την όραση, ενώ το γλαύκωμα χειρουργείται όταν αποτύχει η συντηρητική θεραπεία με φάρμακα ή laser ή όταν ο ασθενής δεν είναι σε θέση να συμμορφωθεί στη απαιτούμενη θεραπεία με κολλύρια, για τη ρύθμιση της πίεσης των οφθαλμών.

Η χειρουργική θεραπεία των δυο παθήσεων μπορεί να γίνει ταυτόχρονα σε ένα χρόνο και ένα συνδυασμό χειρουργικών τεχνικών που περιγράφονται πιό κάτω. Τελευταία, υπάρχουν στη διάθεσή μας καινούργιες καινοτόμες, ελάχιστα παρεμβατικές μέθοδοι με χρήση ειδικών συσκευών για τη ρύθμιση του γλαυκώματος.

Επίδραση της επέμβασης καταρράκτη στο γλαύκωμα

Οταν συνυπάρχουν καταρράκτης και γλαύκωμα, σε κάποιες περιπτώσεις και μόνο η αφαίρεση του καταρράκτη μπορεί να βοηθήσει στη ρύθμιση της ενδοφθάλμιας πίεσης η οποία είναι αυξημένη στο γλαύκωμα. Ωστόσο το όφελος αυτό συνήθως είναι περιορισμένο και προσωρινό, συνήθως της τάξεως των 2 μονάδων (mmHg) μέτρησης πίεσης.

Το όφελος φαίνεται να είναι μεγαλύτερο σε οφθαλμούς με αποφολίδωση, μια κατάσταση πολύ συχνή στον ελληνικό πληθυσμό. Σε κάθε περίπτωση η απόφαση είναι εξατομικευμένη, ο εξειδικευμένος οφθαλμίατρος, εκτιμώντας τα υπέρ και τα κατά της κάθε θεραπευτικής προσέγγισης, είναι αυτός που θα αποφασίσει εαν στη συγκεκριμένη περίπτωση χρειάζεται μόνο επέμβαση καταρράκτη (συνήθως σε ήπια γλαυκώματα) ή και ταυτόχρονη χειρουργική επέμβαση για το γλαύκωμα.

Συνδυασμένη επέμβαση καταρράκτη και αντιγλαυκωματική επέμβαση (τραμπεκουλεκτομή) 

Διαφορετικές εκτιμήσεις μπορούν να γίνουν σε περιπτώσεις σοβαρού γλαυκώματος με αρρύθμιστη πίεση οφθαλμών, παρά τη θεραπεία με κολλύρια. Στην περίπτωση αυτή επιβάλλεται η αντιγλαυκωματική επέμβαση από ειδικό χειρουργό γλαυκώματος. Η κλασική επέμβαση ονομάζεται τραμπεκουλεκτομή και σε έμπειρα χειρουργικά χέρια, παρουσιάζει εξαιρετικά αποτελέσματα ρύθμισης της ενδοφθάλμιας πίεσης.

Επειδή όμως η ίδια η επέμβαση για το γλαύκωμα μπορεί να επιταχύνει την ανάπτυξη καταρράκτη, είναι ίσως προτιμότερο να γίνονται οι δύο επεμβάσεις (γλαυκώματος και καταρράκτη) συγχρόνως. Επιπρόσθετος λόγος γι΄αυτό είναι ότι, αν προηγηθεί η επέμβαση γλαυκώματος και χρειαστεί να ακολουθήσει επέμβαση καταρράκτη, αυτή η δεύτερη επέμβαση μπορεί να επιρεάσει την καλή ρύθμιση της ενδοφθάλμιας πίεσης.

Σε κάθε περίπτωση συνιστάται η χρήση ειδικών φαρμάκων κατά τη διάρκεια της αντιγλαυκωματικής επέμβασης. Τα φάρμακα αυτά ονομάζονται αντιμεταβολίτες (πιό συχνα χρησιμοποιείται η μιτομυκίνη C), και σκοπό έχουν να εμποδίσουν την επουλωτική διεργασία του οργανισμού, ώστε να διατηρηθεί μόνιμα καλό μετεγχειρητικό αποτέλεσμα ρύθμισης της ενδοφθάλμιας πίεσης.

Συνδυασμένη επέμβαση καταρράκτη και γλαυκώματος με ειδικές βαλβίδες αποχέτευσης 

Ειδικές βαλβίδες γλαυκώματος για αποχέτευση του υδατοειδούς υγρού απο τον οφθαλμό μπορούν να χρησιμοποιηθούν όταν η συμβατικη επέμβαση γλαυκώματος (τραμπεκουλεκτομη) αποτύχει στη ρύθμιση της πίεσης ή όταν σε ειδικές περιπτώσεις κρίνεται εξ αρχής οτι η συμβατική επέμβαση έχει χαμηλά ποσοστά επιτυχίας. Αυτές οι ειδικές βαλβίδες γλαυκώματος είναι διαφόρων τύπων (Ahmed, Molteno, Baerveldt). Η χρήση τους τα τελευταία χρόνια αυξάνεται, καθώς έχει αποδειχτεί η αποτελεσματικότητά τους. Οι επεμβάσεις χρήσης βαλβίδων μπορούν να συνδιαστούν με επέμβαση καταρράκτη με επίσης πολύ καλά αποτελέσματα.

Καινοτόμες αντιγλαυκωματικές χειρουργικές επεμβάσεις 

Νεότερες, ελάχιστα παρεμβατικές μέθοδοι χειρουργικής θεραπείας του γλαυκώματος έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια, και έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται στην κλινική πράξη. Μεταξύ αυτων, η mini-βαλβίδα Ex-Press με την οποία έχουμε προσωπική εμπειρία για πάνω από 12 χρόνια, η καναλοπλαστική, η εκ των έσω τραμπεκουλοτομή, η χρήση ειδικών stent (Solx, iStent) παράκαμψης της αποχέτευσης, η ενδοκυκλοφωτοπηξία, ενώ τελευταία δοκιμάζεται και η χρήση excimer laser τραμπεκουλοτομής.

Ολες αυτές οι μέθοδοι προσδίδουν καινούργια θεραπευτικά όπλα στον χειρουργό του γλαυκώματος, ενώ σκοπός είναι να μπορούν να συνδυαστουν και με ταυτόχρονη επέμβαση καταρράκτη με εσωτερική προσέγγιση, αφήνοντας δηλαδή ανέγγιχτο τον επιπεφυκότα του οφθαλμού.

Συμπεράσματα 

Συμπερασματικά, ο εξειδικευμένος χειρουργός γλαυκώματος και καταρράκτη είναι αυτός που σε κάθε περίπτωση θα πάρει την κατάλληλη απόφαση αναφορικά με την αντιμετώπιση περιστατικών στα οποία συνυπάρχουν καταρράκτης και γλαύκωμα. Η απόφαση θα βασιστεί στα κλινικά και δημογραφικά στοιχεία του κάθε ασθενούς ξεχωριστά, όπως η ηλικία του και το προσδόκιμο επιβίωσής του, η σοβαρότητα της πάθησης του γλαυκώματος, η ανοχή του ασθενούς στη χρήση κολλυρίων, καθώς επίσης και το επιθυμητό επίπεδο ενδοφθάλμιας πίεσης.

Στα μάτια με γλαύκωμα ανοικτής γωνίας, η χειρουργική επέμβαση καταρράκτη και μόνο μπορεί να προσδώσει ένα περιορισμένο κλινικό όφελος στη μείωση της ενδοφθάλμιας πίεσης. Σε περίπτωση συνυπάρχοντος σημαντικού καταρράκτη και μη ρυθμιζόμου γλαυκώματος, η συνδυασμένη χειρουργική επέμβαση καταρράκτη και ταυτόχρονα του γλαυκώματος είναι ενδεχομένως η πιό ενδεδειγμένη λύση. Νέες και ελάχιστα επεμβατικές χειρουργικές τεχνικές για το γλαύκωμα έχουν τη προοπτική εξασφάλισης χαμηλότερης ενδοφθάλμιας πίεσης όταν συνδυάζονται με επέμβαση καταρράκτη (φακοθρυψία), όπως προκύπτει από πρόσφατες μελέτες.