Στένωση σπονδυλικού σωλήνα: Συμπτώματα και αντιμετώπιση

Με τον όρο στένωση σπονδυλικού σωλήνα ή αλλιώς σπονδυλική στένωση εννοούμε την ελάττωση της χωρητικότητας του νωτιαίου σωλήνα και κατά συνέπεια του χώρου που είναι διαθέσιμος για τις νωτιαίες ρίζες.

Η σπονδυλική στένωση συναντάται συχνότερα στην οσφυϊκή και έπειτα στην αυχενική μοίρα και σπανιότερα στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Τα αίτια είναι συνήθως εκφυλιστικά και πιο συγκεκριμένα οφείλεται σε υπετροφία του μεσοσπονδύλιου δίσκου, των συνδέσμων (ωχροί), και των αρθρικών αποφύσεων. Εάν συνυπάρχει και εκφυλιστική σπονδυλολίσθηση τότε αυτή με τη σειρά της συμβάλλει σε περαιτέρω στένωση του σπονδυλικού σωλήνα. Στένωση μπορεί να προκληθεί και από άλλα αίτια όπως συγγενή, κατάγματα, όγκους. Τοπογραφικά, η στένωση της οσφυϊκής μοίρας διακρίνεται σε κεντρική (συχνότερη) και πλάγια. Η τελευταία χωρίζεται με τη σειρά της σε στένωση πλάγιου κολπώματος, στένωση τρήματος και έξω πλάγια. Το πιο συνηθισμένο επίπεδο κεντρικής στένωσης στην οσφυϊκή μοίρα είναι μεταξύ 4ου και 5ου οσφυϊκού σπονδύλου (Ο4-Ο5) και κατόπιν Ο3-Ο4. Στην αυχενική μοίρα η στένωση διακρίνεται σε κεντρική και σε στένωση νωτιαίου τρήματος ενώ στη θωρακική μοίρα απαντάται μόνο κεντρική (σπάνια).

 Εικόνα 1. Στένωση-Φυσιολογικό

Εικόνα 2. Κεντρική στένωση

Στην κλινική εικόνα ασθενών με κεντρική στένωση συναντάμε νευρογενή διαλείπουσα χωλότητα (πόνο και κούραση στα κάτω άκρο) με ή χωρίς οσφυαλγία. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα συμπτώματα ελαττώνονται/απαλύνονται με πρόσθια κάμψη της σπονδυλικής στήλης. Αυτό συμβαίνει διότι κατά την κάμψη αυξάνεται η χωρητικότητα του σπονδυλικού σωλήνα. Έτσι, ασθενείς με κεντρική στένωση οσφυϊκής μοίρας «κουράζονται» σύντομα μετά από περπάτημα αλλά αντιθέτως μπορούν με ευκολία να κάνουν ποδήλατο (π.χ στατικό) ή αναφέρουν πως τους ανακουφίζει να γέρνουν πάνω από το καρότσι στο σούπερ μάρκετ. Εάν υπάρχει και πλάγια στένωση με συμπίεση νωτιαίας ρίζας τότε μπορεί να παρουσιαστεί και ισχιαλγία. Στην περίπτωση της στένωσης της αυχενικής μοίρας η κλινική εικόνα διαφοροποιείται και ποικίλλει, μιας και στα επίπεδα αυτά υπάρχει ο νωτιαίος μυελός και άρα οι ασθενείς μπορεί να παρουσιασθούν με εικόνα μυελοπάθειας και προσβολή του άνω κινητικού νευρώνα.

Στη διάγνωση της σπονδυλικής στένωσης συμβάλλει το ιστορικό, η ενδελεχής κλινική εξέταση, καθώς και η μαγνητική τομογραφία. Στις περιπτώσεις που η τελευταία εξέταση δεν είναι δυνατή (π.χ βηματοδότης παλαιού τύπου) τότε μπορεί να αντικατασταθεί με σχεδόν εξίσουν ικανοποιητικά αποτελέσματα από αξονική μυελογραφία. Εγκάρσιο εμβαδό σπονδυλικού σωλήνα μικρότερο των 75 mm2 είναι παθογνωμικό της στένωσης στην οσφυϊκή μοίρα.

Η θεραπεία χωρίζεται σε συντηρητική και εγχειρητική. Η πρώτη αποτελείται από φυσιοθεραπεία, αναλγητικά και τροποποίηση των δραστηριοτήτων και του τρόπου ζωής του ασθενή. Σε περίπτωση ισχιαλγίας, αναλγητικά τα οποία βοηθούν σε νευροπαθητικό πόνο μπορούν να χρησιμοποιηθούν με θετικά αποτελέσματα. Επισκληρίδιες ενέσεις στεροειδών χρησιμοποιούνται συχνά για θεραπευτικούς αλλά και διαφοροδιαγνωστικούς λόγους.

Όταν τα συντηρητικά μέσα πάψουν να βοηθούν και η ποιότητα ζωής του ασθενή επηρεάζεται ιδιαίτερα αρνητικά, τότε η χειρουργική επέμβαση βγαίνει από τη φαρέτρα μας. Η επέμβαση που αποτελεί το χρυσό κανόνα στη σπονδυλική στένωση είναι η ανοιχτή οπίσθια αποσυμπιεστική πεταλεκτομή, με ή χωρίς σπονδυλοδεσία. Ο χειρουργός με απλά λόγια μέσω μίας οπίσθιας τομής και προσπέλασης αφαιρεί ένα μέρος του οπίσθιου τμήματος του νωτιαίου σωλήνα δίνοντας έτσι ξανά στις νευρικές δομές το χώρο που χρειάζονται. Το αν παράλληλα θα γίνει και σπονδυλοδεσία εξαρτάται από πληθώρα παραγόντων. Στην κλινική μας, το τμήμα Χειρουργικής Σπονδυλικής Στήλης στο Karolinska Institutet Södersjukhuset της Στοκχόλμης, οι ενδείξεις που ακολουθούμε είναι: αποσυμπίεση > 3 επιπέδων, χρόνια οσφυαλγία με επίπεδα πόνου τουλάχιστον ίσα με αυτά των κάτω άκρων, ακτινογραφικά αλλά και ενδοεγχειρητικά ευρήματα αστάθειας. Άλλες τεχνικές χειρουργικής αντιμετώπισης χρησιμοποιούν εμφυτεύματα τα οποία αποσκοπούν στην αύξηση του χώρου του σπονδυλικού σωλήνα μέσω πρόκλησης πρόσθιας κάμψης. Τέλος, τα τελευταία χρόνια επεμβάσεις ελάχιστα επεμβατικού τύπου κερδίζουν συνεχώς έδαφος στη χειρουργική αντιμετώπιση της σπονδυλικής στένωσης.

Εικόνα 3. Πριν και μετά από οπίσθια αποσυμπίεση με πεταλεκτομία

Τα αποτελέσματα της χειρουργικής θεραπείας είναι πολύ θετικά. Πάνω από το 75% των ασθενών που υποβάλλονται σε επέμβαση για σπονδυλική στένωση έχουν σημαντική βελτίωση έως και πλήρη εξαφάνιση των συμπτωμάτων τους, καθώς και βελτίωση της ποιότητας ζωής. Τα αποτελέσματα αυτά παραμένουν το ίδιο θετικά κατά την παρακολούθηση των ασθενών 1-5 χρόνια μετά την επέμβαση. Τα στοιχεία αυτά είναι ιδιαίτερα αξιόπιστα μιας και είναι σύμφωνα με τη Σουηδική Εταιρία Σπονδυλικής Στήλης (Swedish Society of Spinal Surgeons – 4S) της οποίας τακτικό και ενεργό μέλος αποτελώ και εγώ καθώς και το Σουηδικό Μητρώο Σπονδυλικής Στήλης (Swespine), το πιο εμπεριστατωμένο παγκοσμίως.

Ανακεφαλαιώνοντας, η σπονδυλική στένωση αποτελεί μία από τις πιο συνηθισμένες εκφυλιστικές παθήσεις της σπονδυλικής στήλης. Τα συμπτώματα οφείλονται σε ελάττωση του διαθέσιμου για τις νευρικές δομές χώρου. Η συντηρητική αγωγή βοηθά αποτελεσματικά σε αρκετές περιπτώσεις. Όταν όμως τα συμπτώματα δεν απαλύνονται πια εύκολα τότε έρχεται η χειρουργική αποσυμπίεση να συμβάλει με ιδιαίτερα θετικά αποτελέσματα.