Σύνδρομο υπερλειτουργικής κύστης

Γράφει ο Αθανασόπουλος Τάσος, Χειρουργός Ουρολόγος,Επίκουρος Καθηγητής
Νευροουρολογίας & Ουροδυναμικής Πανεπιστημίου Πατρών

Ως Σύνδρομο Υπερλειτουργικής Κύστης (ΣΥΛΚ) ορίζεται η επιτακτική ανάγκη για ούρηση, με ή χωρίς επιτακτική ακράτεια, που συνήθως συνοδεύεται από συχνουρία και νυκτουρία.
Φυσιολογικά, η ουροδόχος κύστη λειτουργεί σαν μια αποθήκη για τα ούρα.

Όταν η ποσότητα των ούρων που αποθηκεύεται στην ουροδόχο κύστη αυξηθεί αρκετά τότε η κύστη αρχίζει να δίνει σήματα για την κένωσή της. Αυτή η επιθυμία κένωσης όμως υπόκειται στον έλεγχο της βούλησής μας, με αποτέλεσμα να μπορούμε να την αναστείλουμε για κάποιο χρονικό διάστημα.

Στο ΣΥΛΚ η επιθυμία για ούρηση είναι έντονη και ξαφνική. Αυτό οφείλεται είτε σε ανεξέλεγκτες συσπάσεις του μυ που περιβάλει την ουροδόχο κύστη και ονομάζεται εξωστήρας μυς είτε σε αυξημένη αισθητικότητα της ουροδόχου κύστης.

Αυτή η επιθυμία για ούρηση είναι ανεξάρτητη από το αν η ποσότητα των ούρων που έχουν αποθηκευτεί είναι ικανή ώστε να προκαλέσει (όπως συμβαίνει σε φυσιολογικές συνθήκες) επιθυμία κένωσης. Αποτέλεσμα αυτής της παθολογικής συμπεριφοράς της κύστης είναι το έντονο αίσθημα για ούρηση παρά την θέληση του ασθενή, το οποίο μερικές φορές μάλιστα καταλήγει και σε ακράτεια που ονομάζεται επιτακτική ακράτεια.

Είναι αξιοσημείωτο ότι περίπου 1 στους 6 ενήλικες άνδρες και γυναίκες, έχει κακή ποιότητα ζωής λόγω του ότι βιώνει καθημερινά διαταραχές στην ούρησή του, που οφείλονται στο ΣΥΛΚ.

Συμπτώματα – Αιτία

Τα συμπτώματα που παρουσιάζονται λόγω του συνδρόμου της υπερλειτουργικής κύστης είναι τα εξής:

• Επιτακτική ούρηση : ξαφνική αναγκαστική επιθυμία για ούρηση, που δύσκολα αναστέλλεται. Αποτελεί το πρωταρχικό σύμπτωμα, σαν συνέπεια του οποίου εμφανίζονται τα υπόλοιπα.
• Συχνουρία : το ενόχλημα κατά το οποίο ο ασθενής θεωρεί ότι ουρεί πολύ συχνά κατά τη διάρκεια της ημέρας (συνήθως περισσότερες από 8 φορές ).
• Επιτακτική ακράτεια : ακούσια απώλεια ούρων που συνοδεύει την επιτακτική ούρηση.
• Νυκτουρία : 1 ή περισσότερες φορές έγερση για ούρηση κατά τη διάρκεια του νυχτερινού ύπνου.

Η απώλεια ούρων που συνοδεύει την έντονη επιθυμία για ούρηση (επιτακτική ακράτεια),αν και είναι ένα από τα πιο ενοχλητικά συμπτώματα και ταλαιπωρεί το 50 με 65% των ασθενών, πρέπει να τονισθεί ότι δεν είναι το μόνο σύμπτωμα του συνδρόμου αλλά σίγουρα το πιο θορυβώδες.

Πρέπει να τονισθεί επίσης ότι η επιτακτική ακράτεια, δεν πρέπει να συγχέεται με την ακράτεια από προσπάθεια η οποία προκαλείται όταν ο ασθενής καταβάλλει κάποιου είδους άσκηση όπως προσπάθεια, πτέρνισμα, γέλιο ή βήχα .
Οι δύο αυτές μορφές ακράτειας, όμως πολλές φορές συνυπάρχουν και τότε πρόκειται για μικτού τύπου ακράτεια.

Αυτό που πρέπει να διευκρινιστεί είναι ότι η υπερλειτουργικότητα της κύστης δεν είναι κάτι που συμβαίνει μόνο λόγω της φυσιολογικής φθοράς με την αύξηση της ηλικίας αλλά και για πολλούς άλλους λόγους. Ο ειδικός γιατρός που ασχολείται με την Υπερλειτουργική Κύστη είναι ο Ουρολόγος και αυτός θα μπορέσει να διερευνήσει το πρόβλημα.

Η αιτία του συνδρόμου συνήθως δεν είναι γνωστή, ενώ ασθένειες που μπορεί να προκαλέσουν παρόμοια συμπτώματα και πρέπει να διερευνηθούν κατά περίπτωση, ανάλογα βέβαια και με την συνυπάρχουσα συμπτωματολογία και να αποκλειστούν είναι, η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη στους άνδρες, οι ουρολοιμώξεις, νευρολογικές νόσοι, λίθοι στο ουροποιητικό σύστημα, κ.α.

Ασθενείς και Ποιότητα Ζωής

Η Υπερλειτουργική Κύστη είναι μία διαταραχή που αφορά το 16% - 17% του ενήλικα πληθυσμού των ΗΠΑ και της Ευρώπης, που αντιπροσωπεύει 33 περίπου εκατομμύρια πάσχοντες στις ΗΠΑ και 22 εκατομμύρια σε 6 Ευρωπαϊκές χώρες. Συναντάται σε παρόμοια ποσοστά τόσο στους άνδρες, 15,6%, όσο και στις γυναίκες 17,4%.
Έχει σοβαρότατο αντίκτυπο στην Ποιότητα Ζωής των ασθενών, ακόμα και σε σύγκριση με πολλές άλλες χρόνιες παθήσεις, όπως για παράδειγμα ο διαβήτης, η υπέρταση και η ρευματοειδής αρθρίτιδα.

Ο ασθενής αναγκάζεται να τροποποιεί ή να αναβάλλει τις καθημερινές δραστηριότητές του και να προσαρμόζει τον τρόπο ζωής του έτσι ώστε, να μπορεί να συμβιώνει με το είδος και την ένταση των συμπτωμάτων που έχει λόγω του συνδρόμου.

Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία προβλημάτων στην οικογενειακή, επαγγελματική, προσωπική και κοινωνική του δραστηριότητα. Τα 2/3 των ασθενών με Υπερλειτουργική Κύστη δηλώνουν ό,τι τα συμπτώματα επηρεάζουν σημαντικά την καθημερινότητά τους.

Άλλη μία σημαντική παράμετρος είναι η νοσηρότητα που συνοδεύει το σύνδρομο της Υπερλειτουργικής Κύστης, (πτώσεις, κατάγματα, ουρολοιμώξεις, δερματικές λοιμώξεις, διαταραχές του ύπνου και κατάθλιψη). Αυτό συμβάλλει ασφαλώς στην επιδείνωση της Ποιότητας Ζωής των ασθενών.

Εξάλλου, ένα άλλο στοιχείο είναι το σημαντικό οικονομικό κόστος που αυτή η διαταραχή προκαλεί στην κοινωνία .

Θεραπευτική Αντιμετώπιση

Παρά την υψηλή συχνότητα της Υπερλειτουργικής Κύστης και τα προβλήματα που δημιουργεί, είναι μικρό το ποσοστό των ασθενών που απευθύνονται σε γιατρό και ακόμα μικρότερο το ποσοστό που παίρνει κάποια θεραπεία. Υπολογίζεται ότι στην Ευρώπη, 49 εκατομμύρια άτομα (άνδρες και γυναίκες) υποφέρουν από Υπερλειτουργική Κύστη.

Τα 44 εκατομμύρια από αυτά δεν αναζητούν βοήθεια και υποφέρουν σιωπηλά, ενώ από τα 5 εκατομμύρια που επισκέπτονται τον γιατρό τους, μόνο το 1,5 εκατομμύρια θα λάβει οποιαδήποτε φαρμακευτική αγωγή.

Οι λόγοι της απροθυμίας των ασθενών να ζητήσουν ιατρική συμβουλή ή να λάβουν κάποια θεραπεία και να παραμείνουν σε αυτή, φαίνεται να είναι πολυποίκιλοι όπως, η ντροπή να μιλήσουν για το πρόβλημά τους, η άγνοια ότι υπάρχει θεραπευτική αντιμετώπιση, η πίστη ότι ευθύνεται η ηλικία, ακόμα και η δυσπιστία ότι μπορούν να βρουν λύση μέσα από κάποια θεραπευτική προσέγγιση.

Σήμερα όμως υπάρχουν απλά ερωτηματολόγια έτσι ώστε αυτός που έχει κάποια συμπτώματα να τα αναγνωρίσει και να ζητήσει ιατρική βοήθεια. Ένα τέτοιο ερωτηματολόγιο είναι το Ερωτηματολόγιο Αυτοαξιολόγησης για τον Έλεγχο της Ουροδόχου Κύστης (βλέπε στο τέλος του άρθρου).

Η θεραπευτική αντιμετώπιση της Υπερλειτουργικής Κύστης περιλαμβάνει συντηρητικές θεραπείες, χειρουργικές τεχνικές και κυρίως τη φαρμακοθεραπεία που αποτελεί ουσιαστικά το χρυσό κανόνα της θεραπείας.Λόγω της επίπτωσης που έχει το ΣΥΛΚ στην ποιότητα ζωής, η τελική επιδίωξη της θεραπευτικής προσέγγισης είναι η ικανοποίηση αλλά και η βελτίωση την οποία αντιλαμβάνεται ο ίδιος ο ασθενής ότι του προσέφερε η θεραπεία.

Το ΣΥΛΚ είναι μία χρόνια κατάσταση που χρειάζεται χρόνια αντιμετώπιση και η θεραπευτική προσέγγισή της βασίζεται κυρίως στη φαρμακευτική θεραπεία.

Είναι γνωστό ότι στις συσπάσεις του εξωστήρα μυ, μεσολαβεί η διέγερση των χολινεργικών μουσκαρινικών υποδοχέων, μέσω μιας ουσίας (νευροδιαβιβαστής) που λέγεται ακετυλοχολίνη. Για τον λόγο αυτό, τα φάρμακα που μπλοκάρουν τη δράση της ουσίας αυτής στους υποδοχείς του εξωστήρα μυ (αντιμουσκαρινικά) είναι θεραπεία εκλογής της υπερλειτουργικής κύστης.

Φαρμακευτική θεραπεία

Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή κυκλοφορούν τέσσερις φαρμακευτικές ουσίες που προσφέρουν πολύ καλή αντιμετώπιση στο Σύνδρομο της Υπερλειτουργικής Κύστης. Τα φάρμακα αυτά είναι η oxybutynin, η tolterodine, η darifenacin και η solifenacin.

Η solifenacin είναι ένα νέο αντιμουσκαρινικό φάρμακο που παρουσιάζει εκλεκτικότητα για τους υποδοχείς της ουροδόχου κύστης, είναι πολύ αποτελεσματικό σε όλα τα συμπτώματα της ΣΥΛΚ και επίσης πολύ καλά ανεκτό.
Σύμφωνα με τα στοιχεία μεγάλης πολυκεντρικής μελέτης (STAR) η ‘σολιφενακίνη’ προσφέρει μεγαλύτερη μείωση στα επεισόδια επιτακτικότητας όσο και στα επεισόδια επιτακτικής ακράτειας, σε σύγκριση με την έως τώρα δραστική ουσία αναφοράς (tolterodine).

Ιδιαίτερα σημαντικό σύμφωνα πάντα με την ίδια μελέτη είναι ό,τι το 50% των ασθενών δεν παρουσίαζε ακράτεια στους τρεις μήνες χορήγησης σολιφενακίνης.

Εφόσον πρόκειται για μία διαταραχή που χρειάζεται χρόνια αντιμετώπιση, έχει αξία να σημειωθεί ότι η σολιφενακίνη εκτός από αποτελεσματική είναι και πολύ καλά ανεκτή, και αυτό φαίνεται από μελέτη χορήγησης του φαρμάκου διάρκειας 12 μηνών στην οποία παρέμεινε τελικά στη θεραπεία το 81% των ασθενών.

Το ποσοστό των ασθενών που αποσύρθηκαν από τη μελέτη ήταν παρόμοιο με το ποσοστό των ασθενών που έπαιρναν εικονικό φάρμακο.

Πολύ σημαντικό επίσης είναι, ότι οι ασθενείς, σε όλες τις μελέτες με αυτό το νέο φάρμακο, δηλώνουν σημαντική βελτίωση της Ποιότητας Ζωής τους. Στο οπλοστάσιο των γιατρών προστίθεται πλέον ένα ακόμη ισχυρό φάρμακο για την αντιμετώπιση αυτού του βασανιστικού για τους πάσχοντες συνδρόμου.