Γιατί γερνάμε;

Του Μιχάλη Παπαχαραλάμπους, Ειδικού Παθολόγου

Από τη στιγμή της σύλληψής του, κάθε ανθρώπινος οργανισμός, ξεκινάει μια πορεία στο χρόνο που τον οδηγεί στη γήρανση και τελικά στο θάνατο.

Τα κύτταρά μας δεν παραμένουν τα ίδια κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Στην πλειοψηφία τους, διαιρούνται και αντικαθιστούν όσα έχουν φθαρεί. Η συχνότητα της διαίρεσης και της αντικατάστασης διαφέρει από όργανο σε όργανο. Οι διαιρέσεις όμως και αντικαταστάσεις δεν μπορούν να συμβαίνουν επ’ άπειρο. Υπάρχει ένα όριο.

Το 1961 ο Leonard Hayflick προσδιόρισε ότι τα κύτταρά μας έχουν ένα συγκεκριμένο όριο σχετικά με τις διαιρέσεις που μπορούν να πραγματοποιήσουν. Αυτός ο αριθμός ονομάζεται όριο του Hayflick και προσδιορίζει και τη διάρκεια ζωής μας.
Σε κάθε διαίρεση τα κύτταρά μας γερνούν και πλησιάζουν το όριό τους.

Τα δερματικά κύτταρα ενός βρέφους, για παράδειγμα, μπορούν να πολλαπλασιαστούν 80-90 φορές ακόμη, ενώ τα δερματικά κύτταρα ενός ενήλικα ηλικίας 70 ετών, μπορούν να πολλαπλασιαστούν 20- 30 φορές.

Γιατί όμως μετά από κάθε κυτταρική διαίρεση τα κύτταρά μας δεν είναι ίδια με το κύτταρο από το οποίο προήλθαν, είναι όμως πιο γερασμένα και έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αρρωστήσουν και να πεθάνουν;

Ο λόγος για τον οποίο γίνεται αυτό είναι η φυσική επιλογή. Ανά είδος είναι τόση η διάρκεια ζωής, όση χρειάζεται για να μπορέσει το συγκεκριμένο είδος να προσαρμοστεί στις αλλαγές και να βελτιώσει τις πιθανότητες επιβίωσής του. Σε κάθε γενιά επιβιώνουν περισσότερο εκείνοι οι οργανισμοί που προσαρμόζονται καλύτερα στις συγκεκριμένες συνθήκες.

Τελομερή

Ο μηχανισμός που ρυθμίζει τη σταδιακή γήρανση των κυττάρων μας βρίσκεται στην άκρη των χρωμοσωμάτων. Ονομάζεται τελομερές- από τις λέξεις τέλος και μέρος.

Το κάθε τελομερές, κατά τη σύλληψη, έχει μήκος 15.000 μονάδες (βάσεις). Σε κάθε διαίρεση ένα μέρος από αυτές τις βάσεις δεν αντιγράφεται και έτσι σταδιακά το μήκος των τελομερών μειώνεται. Σε κάθε διαίρεση του κυττάρου, τα τελομερή μικραίνουν, μέχρι τελικά να χάσει το κύτταρο τη δυνατότητα να πολλαπλασιάζεται και πεθαίνει. Τα χρωμοσώματα μας σε κάθε αντιγραφή χάνουν ένα κομμάτι, όπως συμβαίνει και στο παράδειγμα με τον εργάτη που πατά πάνω στο τοίχο που χτίζει.

Ένα μεγάλο μέρος χάνεται κατά τη διάρκεια της εμβρυικής περιόδου. Στη γέννηση, το μήκος των τελομερών των χρωμοσωμάτων μας έχει ήδη μειωθεί στις 10.000. Κατά τη διάρκεια της ζωής μας, καθώς τα κύτταρα διαιρούνται, το μήκος των τελομερών συνεχίζει να μειώνεται και όταν φτάσει στις 5.000 τότε πεθαίνουμε.

Τα τελομερή είναι ένας προστατευτικός μηχανισμός και προωθούν τη σταθερότητα του DNA μας. Η φθορά τους είναι ένας κεντρικός παράγοντας στην πρόκληση του γήρατος.

Η μείωση του μήκους των τελομερών αναδεικνύεται ως προγνωστικός δείκτης για την ανάπτυξη νόσου και την πορεία νοσημάτων συμπεριλαμβανομένων διαφόρων μορφών καρκίνου.

Το ένζυμο της Αθανασίας

Στο σώμα μας όμως υπάρχει και ένα ένζυμο που αναστέλλει τη συρρίκνωση των τελομερών, η τελομεράση.
Τα τελομερή δημιουργούνται και διατηρούνται από το ένζυμο της τελομεράσης, το οποίο έχει βαπτιστεί και «ένζυμο της αθανασίας» λόγω του ρόλου του στην κυτταρική γήρανση και στον καρκίνο.

Η τελομεράση επιμηκύνει τα τελομερή, επιβραδύνει και είναι πιθανό να αναστέλλει τη γήρανση των κυττάρων.
Επιστήμονες στο χώρο της μοριακής βιολογίας ερευνούν για την ανεύρεση ουσιών που ενεργοποιούν την τελομεράση με σκοπό να αναστείλουν το γήρας. Ήδη βρισκόμαστε στο σημείο που η Τελομάραση να μπορεί να μετρηθεί στο αίμα σε ανθρώπους, της πρώτης ουσίας που ενισχύει τη δράση της τελομεράσης.

Πρόσφατες έρευνες, μας δείχνουν ότι παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής μας επηρεάζουν αρνητικά τη δράση της τελομεράσης. Αλλαγές στο τρόπο ζωής μας αυξάνουν σημαντικά τη δράση της τελομεράσης και ενισχύουν τους διορθωτικούς μηχανισμούς στα ανθρώπινα κύτταρα.

Παράγοντες που ενεργοποιούν τη δράση της τελομεράσης

• Η διατήρηση χαμηλών επιπέδων Ομοκυστεΐνης (εξέταση που μας
  δείχνει το βαθμό οξειδωτικού στρες).
• H Υπεροξειδική Δισμουτάση (SOD), ένα πολύ ισχυρό φυσικό
  αντιοξειδωτικό ένζυμο που παράγεται στο εσωτερικό των κυτττάρων μας.

Αυτοί που γνωρίζουν θα ξέρουν ότι πλέον είναι ευρεία η εφαρμογή των ουσιών που ενισχύουν τη δράση της τελομεράσης οι παραπάνω παράγοντες και ένας φυσικός τρόπος ζωής είναι σημαντικά βήματα για την επίτευξη βέλτιστης υγείας.