Ναυτία: ένα βασανιστικό σύμπτωμα

Η ναυτία αποτελεί ένα από τα πιο ενοχλητικά συμπτώματα. Συνήθως συνοδεύει καλοήθεις παθήσεις αλλά σπανίως μπορεί να αποτελεί συνοδό σύμπτωμα και σοβαρής νόσου.

Αν και η ναυτία μπορεί να εμφανισθεί μόνη της σαν σύμπτωμα εν τούτης τις περισσότερες φορές αυτή συνοδεύεται ή ακολουθείται από εμέτους έτσι ώστε ναυτία και έμετος να θεωρούνται σαν ένα αδιαίτερο δίδυμο.

Παρά το ότι η κινητοποίηση του μηχανισμού της ναυτίας και του εμέτου είναι ευνόητη σε πολλές περιπτώσεις εν τούτοις παραμένει ακατανόητο γιατί ο μηχανισμός αυτός ενεργοποιείται σε καταστάσεις που κατά τα άλλα θεωρούνται φυσιολογικές.

Έτσι π.χ. επί λήψεως κάποιας τοξικής ουσίας ή επί καταναλώσεως αλλοιωμένων τροφών (τροφική δηλητηρίαση) η ενεργοποίηση του μηχανισμού της ναυτίας και του εμέτου θεωρείται αναγκαία και πολλές φορές σωτήρια αφού αποσκοπεί στην αποβολή του τοξικού περιεχομένου του στομάχου.

Αντίθετα αδικαιολόγητη και δυσεξήγητη θεωρείται η κινητοποίηση του μηχανισμού ναυτίας και εμέτου στην περίπτωση της εγκυμοσύνης. Ως γνωστό πολλές εγκυμονούσες παρουσιάζουν ναυτία και εμέτους κυρίως κατά το πρώτο τρίμηνο της κύησης χωρίς να υπάρχει εμφανής λόγος. Σε λίγες ευτυχώς περιπτώσεις εγκυμοσύνης η ναυτία και οι έμετοι είναι τόσο έντονοι και παρατεταμένοι που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή του εμβρύου όσο και της εγκυμονούσας και όχι σπάνια στις περιπτώσεις αυτές αναγκαζόμαστε να προχωρήσουμε ακόμη και στην διακοπή της εγκυμοσύνης.

Τα αίτια που μπορούν να προκαλέσουν ναυτία και έμετο είναι πολλά και ευτυχώς όπως είπαμε τις περισσότερες φορές αθώα. Μεταξύ των αιτίων αυτών ένα από τα πιο συχνά είναι η ναυτία και οι έμετοι από κίνηση (motion sickeness). Στην περίπτωση αυτή υπάγονται η ναυτία και οι έμετοι των ταξιδιών (με αυτοκίνητο, πλοίο ή αεροπλάνο), των ατόμων που περιστρέφονται ή αιωρούνται καθώς και των ατόμων που παρακολουθούν περιστρεφόμενα ή γρήγορα κινούμενα αντικείμενα.

Η μορφή αυτή ναυτίας είναι καλοήθης, διαρκεί συνήθως όσο διαρκεί το ερέθισμα (και ίσως λίγο παραπάνω) και το άτομα ανακουφίζεται μόλις επισυμβεί ο έμετος. Υπάρχουν αρκετά φάρμακα που μπορούν να δοθούν προληπτικά με σχετική αποτελεσματικότητα. Η ναυτία και οι έμετοι της εγκυμοσύνης που συνήθως συμβαίνουν τις πρωινές ώρες είναι μία επίσης αρκετά συχνή κατάσταση που παρατηρείται σε πολλές εγκυμονούσες. Τα αίτια τους δεν είναι γνωστά αλλά πρέπει να αντιμετωπίζονται πάντοτε με τη συμβουλή του γιατρού γιατί πολλά φάρμακα δε χορηγούνται ιδιαίτερα κατά το πρώτο τρίμηνο της κυήσεως.

Άλλες αιτίες που σπανιότερα μπορούν να προκαλέσουν ναυτία και έμετο είναι διάφορες λοιμώξεις, παθήσεις του νευρικού συστήματος, καρδιακές παθήσεις (περιλαμβανομένου και του εμφράγματος του μυοκαρδίου) παθήσεις του μεταβολισμού και των ενδοκρινών αδένων. Μερικές από τις ανωτέρω αιτίες θεωρούνται σοβαρές για αυτό και επί επιμονής των ενοχλημάτων ο ασθενής θα πρέπει να επισκέπτεται το γιατρό του.

Αρκετά φάρμακα που χορηγούνται για την αντιμετώπιση διαφόρων παθήσεων μπορούν σαν παρενέργεια να προκαλέσουν ναυτία και εμέτους που μπορούν να είναι είτε παροδικά είτε μόνιμα. Η προσωρινή ή η μόνιμη διακοπή του υπευθύνου φαρμάκου και η αντικατάστασή του από κάποιο άλλο είναι η ενδεδειγμένη ενέργεια.

Χαρακτηριστική είναι η ναυτία και οι έμετοι που παρατηρούνται σε χειρουργημένους ασθενείς μετεγχειρητικά. Τα αναισθητικά φάρμακα και οι διάφοροι χειρουργικοί χειρισμοί θεωρούνται υπεύθυνοι για τη δημιουργία του προβλήματος που πολλές φορές μπορεί να βάλει σε κίνδυνο την έκβαση ακόμη και αυτής της εγχείρησης. Βασανιστικό πρόβλημα αποτελεί η ναυτία και οι έμετοι που παρουσιάζονται σε ασθενείς που υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία για διάφορες κακοήθεις παθήσεις.

Στην περίπτωση αυτή οι ασθενείς όσο διαρκεί η επίδραση της θεραπείας των έχουν ένα συνεχές και βασανιστικό αίσθημα ναυτίας το οποίο δυστυχώς και σε αντίθεση με τις άλλες καταστάσεις δεν ανακουφίζεται με την επέλευση του εμέτου. Ευτυχώς σήμερα υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία για την αντιμετώπιση αυτής της καταστάσεως.

Γενικά η ναυτία και ο έμετος αποτελούν συμπτώματα βασανιστικά μεν αλλά αθώα στην πλειονότητα των περιπτώσεων. Επιμονή των συμπτωμάτων αυτών, ιδιαίτερα όταν δεν προέρχονται από προφανή αίτια επιβάλει την άμεση ιατρική συμβουλή προς αποκλεισμό σοβαρής υποκείμενης νόσου.