Μετατραυματικό Στρες: Πώς αντιμετωπίζεται

Αυτό το άρθρο έχει ως σκοπό να δώσει βασικές και χρήσιμες πληροφορίες σε όσους ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα για το μετατραυματικό στρες καθώς και σε όσους έχουν επηρεαστεί από αυτή την ψυχολογική κατάσταση οι ίδιοι ή κάποιοι που γνωρίζουν.

Τι είναι;

Μετά από ένα τραυματικό γεγονός απειλητικό για τη ζωή, τη σωματική ή/και συναισθηματική σου ασφάλεια όπως είναι π.χ. ένα ατύχημα, το να βιώσεις ή/και να είσαι μάρτυρας ενός βίαιου περιστατικού, μπορεί να οδηγήσει σε μια ποικιλία αντιδράσεων που ονομάζεται μετατραυματικό στρες (δηλαδή το στρες που ακολουθεί μετά από ένα τραυματικό γεγονός).

Αυτές τις αντιδράσεις μπορεί να τις εκδηλώσουν όσοι έχουν εμπλακεί οι ίδιοι στο τραυματικό περιστατικό αλλά ακόμα και όσοι υπήρξαν μάρτυρες του περιστατικού ή ακόμα και όσοι άκουσαν γι’ αυτό από άλλους ή το παρακολούθησαν στην τηλεόραση.

Κανένας άνθρωπος δεν είναι ίδιος με τον άλλο, ωστόσο μπορεί να υπάρχουν κάποιες ομοιότητες στις αντιδράσεις των ανθρώπων μετά από ένα τραυματικό περιστατικό. Το πώς αντιδρά ο καθένας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και μερικές αντιδράσεις μπορεί να φαίνεται ότι δεν έχουν καμία σχέση με το τραύμα.

Όμως, όλες αυτές οι εκδηλώσεις είναι φυσιολογικές αντιδράσεις σε ένα μη φυσιολογικό γεγονός.

Στους περισσότερους ανθρώπους αυτές οι εκδηλώσεις αρχίζουν σιγά - σιγά να ξεθωριάζουν μέσα σε ένα διάστημα περίπου 4 εβδομάδων. Οι άνθρωποι χρειάζονται χρόνο για να αντεπεξέλθουν στο τραύμα, να σκεφτούν γι’ αυτό, να κλάψουν, να το συζητήσουν με τους άλλους, να προσπαθήσουν να το κατανοήσουν και στη συνέχεια να αναπροσαρμοστούν και να συνεχίσουν τη ζωή τους.

Ποιες μπορεί να είναι αυτές οι αντιδράσεις;

Οι σωματικές αντιδράσεις περιλαμβάνουν

• Αλλαγή στις συνήθειες του ύπνου-περισσότερος ή λιγότερος ύπνος από το συνηθισμένο για ‘σένα
• αλλαγή στην όρεξη-περισσότερη ή λιγότερη όρεξη σε σχέση με τις διατροφικές σου συνήθειες
• αλλαγή στο ενδιαφέρον για σεξ-περισσότερο ή λιγότερο ενδιαφέρον για σεξ απ’ όσο έχεις συνήθως
• πόνος ή/και ενοχλήσεις στο στομάχι-διάρροια ή δυσκοιλιότητα
• διάφοροι σποραδικοί πόνοι, ενοχλήσεις, πονοκέφαλοι και γενικά μια αίσθηση αδιαθεσίας
• μεγαλύτερη ευαισθησία σε κρυολογήματα ή άλλες ασθένειες
• ξαφνική αύξηση των καρδιακών παλμών, εφίδρωση ή δυσκολία στην αναπνοή
• αυξημένη αίσθηση αιφνιδιασμού ή τρόμου π.χ. σε ξαφνικούς θορύβους ή σε απρόσμενο σωματικό άγγιγμα
• αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ, νικοτίνης ή άλλων χημικών ουσιών (νόμιμων ή παράνομων).

Οι συναισθηματικές αντιδράσεις περιλαμβάνουν

• Σοκ και μούδιασμα
• άρνηση της πραγματικής επιρροής του περιστατικού σε ‘σένα-προσπάθεια για υποτίμηση του περιστατικού και της εμπειρίας σου
• αίσθηση παραζάλης, απάθεια, αίσθηση ότι δεν είσαι σε επαφή με την πραγματικότητα-αίσθηση ότι είσαι αποκομμένος/η και δεν έχεις συναισθηματική σύνδεση και επαφή με κανέναν
• άγχος και φόβος (αυτά τα συναισθήματα μπορεί να αυξηθούν σε διάφορους τομείς της ζωής σου και να μην είναι φανερό ότι σχετίζονται με την τραυματική εμπειρία)
• αίσθηση ‘συναισθηματικού συναγερμού’-να βιώνεις έντονη ανησυχία και να τσεκάρεις συχνά αν τα πράγματά σου ή οι άλλοι είναι ασφαλείς
• οξυθυμία ή νευρικότητα π.χ. να είσαι αεικίνητος στο χώρο και να δυσκολεύεσαι να χαλαρώσεις
• εκρήξεις θυμού
• συναισθηματική ‘αρρυθμία’-εύκολη και ιδιαίτερα ασταθής εναλλαγή συναισθημάτων π.χ. μέσα σε λίγα λεπτά από το γέλιο στο κλάμα ή και το ανάποδο
• εισβολή σκέψεων που αφορούν το τραύμα-σκέψεις που έρχονται στο μυαλό ξαφνικά χωρίς να το θέλεις και φαίνεται να μη μπορείς να τις σταματήσεις
• εφιάλτες
• αίσθηση ότι βιώνεις ξανά και ξανά το τραύμα στο παρόν (γνωστά ως flashbacks)
• αίσθηση απελπισίας, ανημπόριας, πανικού ή αίσθηση ότι χάνεις τον έλεγχο
• εσκεμμένα αποφεύγεις ό,τι σου θυμίζει το τραύμα (π.χ. μέρη, ανθρώπους, πράγματα κ.λ.π)
• αυτοκατηγορία και αίσθηση ενοχής π.χ. για το ότι επέζησες ή/και για το ότι δεν μπόρεσες να κάνεις περισσότερα
• δυσκολίες στη συγκέντρωση και τη μνήμη
• παλιές δυσάρεστες αναμνήσεις, ίσως και άλλα τραυματικά περιστατικά έρχονται πάλι στην επιφάνεια.

Να θυμάσαι ότι: Το να βιώνεις αυτές τις σωματικές και συναισθηματικές αντιδράσεις είναι φυσιολογικό. Χρειάζεται χρόνος για να περάσει κανείς μέσα από όλες αυτές τις αντιδράσεις μέχρι την επούλωση που χρειάζεται.

Όπως το να ανακάμψεις από μια πνευμονία χρειάζεται χρόνος, έτσι συμβαίνει και με το μετατραυματικό στρες. Όμως, αν δυσκολεύεσαι να διαχειριστείς την κατάσταση ή αυτές οι αντιδράσεις συνεχίσουν να υπάρχουν και να αποτελούν πρόβλημα για περισσότερο από ένα μήνα ή αν οι φίλοι σου σού λένε ότι χρειάζεσαι βοήθεια τότε προσπάθησε να βρεις παραπάνω υποστήριξη.

Τι μπορώ να κάνω;

Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω τον εαυτό μου;

• Μίλησε γι’ αυτό που σου συνέβη, για το πώς αισθάνεσαι και για ό,τι θυμάσαι
• μίλησε και μοιράσου την εμπειρία σου με εκείνους που το βίωσαν μαζί μ’ εσένα, αν έχεις επικοινωνία μαζί τους
• γράψε γι’ αυτή σου την εμπειρία είτε αν θες να το κρατήσεις για τον εαυτό σου είτε αν θες να το μοιραστείς και με άλλους
• μη φοβάσαι ή μη ντρέπεσαι να κλάψεις
• κλάψε
• φρόντισε τη διατροφή σου και προσπάθησε να ξεκουράζεσαι
• παρακολούθησε την κατανάλωση που κάνεις σε νικοτίνη, αλκοόλ ή άλλες ουσίες και προσπάθησε να μην ξεπεράσεις το συνηθισμένο σου όριο
• προσπάθησε να ασκείς ή/και να χαλαρώνεις το σώμα σου συστηματικά.

Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω το/τη σύντροφό μου ή τον φίλη μου;

• άκου
• μίλησε με τον φίλο ή σύντροφό σου για το ό,τι συνέβη, όταν εκείνος το επιθυμεί
• αν ο φίλος ή σύντροφός σου αποφεύγει συνεχώς να μιλήσει για το τραύμα ενθάρρυνέ τον να μιλήσει γι’ αυτό
• ενθάρρυνέ τους να φροντίζουν τον εαυτό τους, π.χ. τη διατροφή, τον ύπνο, την ξεκούραση, την κοινωνική ζωή
• απόφυγε παραινέσεις όπως π.χ. ‘Ξεπέρασέ το’
• προσπάθησε να είσαι υποστηρικτικός. Ο σύντροφος ή φίλος σου μπορεί να έχει λίγο παραπάνω ανάγκη την παρέα και την κατανόησή σου αυτή την περίοδο. Μπορείς, επίσης, να τον ρωτήσεις πώς θα ήθελε να βοηθήσεις
• αν οι αλλαγές στη συμπεριφορά του συντρόφου ή φίλου σου είναι μεγάλες και φανερά τους προκαλούν αυξημένη καταπόνηση, απομόνωση ή αναστάτωση ή αν ξεκάθαρα επηρεάζουν τη σχέση ή τη φιλία σας για αρκετούς μήνες μετά το τραυματικό γεγονός, τότε ενθάρρυνέ τους να ζητήσουν περαιτέρω βοήθεια.

Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω το παιδί μου ή τον μαθητή/τριά μου;

• άκου.
• μίλησε μαζί του γι’ αυτό που συνέβη, για το τι νομίζει, για το τι αισθάνεται και για το τι καταλαβαίνει
• μην αποφύγεις να συζητήσεις για τα γεγονότα αλλά έχε στο νου σου την ηλικία του παιδιού όταν του εξηγείς
• μην αφήνεις την τηλεόραση, περιοδικά ή εφημερίδες με εκτεθειμένες στα παιδιά δυσάρεστες εικόνες. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα μικρότερα παιδιά. Αν δουν δυσάρεστες εικόνες μην αποφύγεις το θέμα. Μιλήστε μαζί συμφωνώντας ότι είναι κάτι φρικτό που, όμως, δεν συμβαίνει τόσο συχνά.

Τροφή για σκέψη

Οι έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που έχουν βιώσει άμεσα ή έμμεσα ένα τραυματικό περιστατικό που έχει προέλθει από άλλους ανθρώπους παθαίνουν περισσότερο και πιο έντονο μετατραυματικό στρες σε σχέση με εκείνους που έχουν βιώσει ένα τραυματικό περιστατικό που έχει προκληθεί από φυσικά αίτια π.χ.

φυσική καταστροφή όπως πλημμύρες, σεισμό κ.λ.π. Γιατί νομίζεις ότι μπορεί να συμβαίνει αυτό;

Σημείωση!

Αυτό το άρθρο έχει ως σκοπό περισσότερο να πληροφορήσει παρά να αποτελέσει ένα μέσο διάγνωσης άλλου ή του εαυτού σου. Επειδή κάθε περίπτωση είναι μοναδική, αν θεωρείς ότι εσύ ή κάποιος που γνωρίζεις παρουσιάζει αρκετές από τις παραπάνω αντιδράσεις για περισσότερο από ένα μήνα μετά το τραυματικό περιστατικό, τότε ίσως θα ήταν χρήσιμο να ζητηθεί η γνώμη ή η βοήθεια ενός έγκυρου ειδικού.

Πηγές:
Brom, D., et al. (1989). Prevention of post- traumatic stress disorders. Journal of traumatic stress, 2(3), 335 –351. Brunet A, Akerib V, Birmes P (2007). Don't throw out the baby with the bathwater (PTSD is not overdiagnosed). Can J Psychiatry 52 (8): 501–2.