H Ελληνίδα γιαγιά στη σύγχρονη ελληνική οικογένεια

Φαίνεται ότι οι ρόλοι της γιαγιάς, όπως και του παππού, παραμένουν σημαντικοί στη σημερινή ελληνική οικογένεια, βοηθώντας την να αντεπεξέλθει στις πιέσεις. Πολλές φορές όμως, αυτό μπορεί να έχει κόστος για τις γιαγιάδες και τους παππούδες και σε κάποιες περιπτώσεις συνδέεται και με συγκρούσεις και διαξιφισμούς.

Για το σκοπό αυτό, μελετήθηκε στη Σχολή Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (Παγοροπούλου Α., Θεοτοκά Ι. κ.α.) ο ρόλος της γιαγιάς στη σύγχρονη ελληνική οικογένεια.

Η μελέτη εκτίμησε τους 5 τύπους εμπλοκής της Ελληνίδας γιαγιάς με τη νέα οικογένεια: Του γιου και της νύφης, της κόρης και του γαμπρού της.

Οι πέντε τρόποι εμπλοκής είναι: 1. Υποκαθιστά τη νέα μητέρα (surrogate mother) 2. Εμπλέκεται στενά και καθημερινά (involved) 3. Εμπλέκεται περιστασιακά, αντλώντας χαρά από τη συνύπαρξη με τις νεότερες γενιές (fun seekers) 4. Κρατά τυπική στάση και εμπλέκεται σε γιορτές, επετείους, οικογενειακά τραπέζια (formal) 5. Κρατά αποστασιοποιημένη στάση (distant), εξαιτίας ποικίλων λόγων (υγείας, δυσκινησίας, προστριβών, διαμαχών).

Προσπαθήσαμε να δούμε τα εξής θέματα: Ζητήματα οικονομικής φύσεως, προετοιμασία καθημερινού φαγητού, θέματα νοικοκυριού, ανατροφής εγγονών, ποιότητα της συναισθηματικής εμπλοκής, διαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς, απασχόληση στον ελεύθερο χρόνο- ψυχαγωγία, δυναμική των διαγενεακων σχέσεων, λειτουργική επάρκεια της μεγάλης μητέρας (κατάσταση υγείας, κινητικότητα, σφρίγος, νοητική κατάσταση).

Παράλληλα, οι συμμετέχοντες ρωτήθηκαν για τα εξής : 1. Σε κάθε ανθρώπινη σχέση προκύπτουν διαφωνίες, απογοήτευση και ματαιώσεις, σε ποιους τομείς αξιολογείτε ότι αναφαίνονται οι περισσότερες τριβές και πώς θα μπορούσαν να αποφευχθούν; 2.Αν μπορούσατε να διερευνήσετε με διαφορετικό τρόπο τη συναλλαγή με τον γιο και τη νύφη σας/ κόρη και γαμπρό, τι θα αλλάζατε, ώστε να αναβαθμιστεί η σχέση τους μαζί σας;

Τα ευρήματα της έρευνας έδειξαν:

-Η εργασιακή κατάσταση της νέας μητέρας είναι η κύρια μεταβλητή που καθορίζει τον τρόπο εμπλοκής της μεγάλης μητέρας με τη νέα οικογένεια.

-Η οικογενειακή κατάσταση της μεγάλης μητέρας επηρεάζει την εμπλοκή με τη νέα οικογένεια, ειδικά αν ζει με τον σύζυγό της, που ασθενεί και επωμίζεται και το ρόλο του οικογενειακού φροντιστή (primary caregiver).

-H μεγάλη μητέρα εμπλέκεται κατά κανόνα πιο στενά με την οικογένεια της κόρης και του γαμπρού, επιλέγοντας μεταξύ των τύπων εμπλοκής: υποκατάστατο, εμπλεκόμενη, αναζητά τη χαρά.

-Οι τριβές και προστριβές μεταξύ των τριών γενεών οδηγούν κατά κανόνα στην επιλογή των τύπων εμπλοκής: τυπική, αποστασιοποιημένη.

-Υπό την επίδραση της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, η νέα μητέρα έχει υποχρεωθεί να αναλάβει εργασιακά καθήκοντα υπό δυσμενείς όρους, προκειμένου να συνεισφέρει στο οικογενειακό εισόδημα. Η απουσία της από το σπίτι και την φροντίδα των παιδιών υποχρεώνει την μεγάλη μητέρα να αναλάβει να αναπληρώσει τα κενά.

-Η προθυμία με την οποία η Ελληνίδα γιαγιά εμπλέκεται στη νέα οικογένεια είναι πιθανό να την οδηγήσει σε εξουθένωση (burn out) και συναισθηματική δυσφορία.

Καταλήγοντας, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η αναζήτηση νέων λεπτών ισορροπιών, ειδικά μετά τη γέννηση κάθε παιδιού, είναι επιβεβλημένη. Tα ηλικιωμένα μέλη της οικογένειας αξίζουν να περιβάλλονται με διακριτικότητα και στοργή. Ο πλέον ισορροπημένος τύπος εμπλοκής είναι όταν οι γιαγιάδες εμπλέκονται στην οικογένεια περισσότερο για να χαρούν και να συμμετέχουν σε ευχάριστα γεγονότα, έτσι ώστε οι 3 γενεές να συνυπάρχουν ειρηνικά.