Τι είναι η άνοια;

Η άνοια είναι μια μείζων νοητική διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από έκπτωση σε μία ή περισσότερες από τις νοητικές λειτουργίες. Είναι συνήθως προοδευτική και μπορεί να είναι το αποτέλεσμα διαφόρων αιτιών. Η νόσος Alzheimer είναι η πιο συχνή μορφή άνοιας. Άλλα είδη άνοιας είναι η αγγειακή άνοια που προκαλείται από βλάβη στα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου, όπως στα πολλαπλά ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια, η μεικτού τύπου άνοια η οποία είναι συνδυασμός αγγειακής άνοιας και άνοιας τύπου Alzheimer, η μετωποκροταφική άνοια και η άνοια με σωμάτια Lewy.

Πώς προκαλείται η άνοια;

Η άνοια προκαλείται από βλάβη ή απώλεια των νευρικών κυττάρων και των συνδέσεων τους στον εγκέφαλο κυρίως λόγω σταδιακής εναπόθεσης συσσωματωμάτων πρωτεϊνών. Ανάλογα με την περιοχή του εγκεφάλου που έχει υποστεί βλάβη, η άνοια μπορεί να επηρεάσει διαφορετικά τους ανθρώπους και να προκαλέσει διαφορετικά συμπτώματα. Ορισμένες ασθένειες μοιάζουν με άνοια, όπως αυτές που προκαλούνται από αντίδραση σε φάρμακα ή ανεπάρκειες βιταμινών και μπορεί να βελτιωθούν με τη θεραπεία.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για να αναπτύξει κάποιος άνοια;

Ορισμένοι παράγοντες κινδύνου όπως η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης και  η υψηλή χοληστερίνη με εμφάνιση στη μέση ηλικία αλλά και συγκεκριμένοι τρόποι ζωής όπως το κάπνισμα, η κατάχρηση αλκοόλ και η μειωμένη σωματική και πνευματική άσκηση φαίνεται να αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης άνοια.

Πώς επιδρά η άνοια στην καθημερινότητα;

Η άνοια επηρεάζει τη σκέψη, τη συμπεριφορά και την ικανότητα του ατόμου να εκτελεί τις καθημερινές του δραστηριότητες. Στις γνωστικές λειτουργίες που επηρεάζονται περιλαμβάνονται η μνήμη, οι δεξιότητες στον προφορικό λόγο, η κατανόηση πληροφοριών, οι δεξιότητες κατανόησης του χώρου, η κρίση και η προσοχή. Εμφανίζεται δυσκολία στην επικοινωνία του ατόμου, στην εύρεση των σωστών λέξεων, δυσκολία στις καθημερινές οπτικές και χωρικές ικανότητες, όπως το να χαθεί ενώ οδηγεί, δυσκολία συλλογισμού ή επίλυσης προβλημάτων, δυσκολία χειρισμού πολύπλοκων εργασιών, δυσκολία προγραμματισμού και οργάνωσης, δυσκολία στο συντονισμό και τις κινητικές λειτουργίες.

Πώς μπορώ να καταλάβω ότι πάσχω εγώ ή κάποιος συγγενής μου;

Οι αρχικές ενδείξεις της άνοιας μπορεί να είναι ανεπαίσθητες, αόριστες και μπορεί να μην είναι άμεσα φανερές. Μερικά συνηθισμένα συμπτώματα είναι:

  • Προοδευτική απώλεια της πρόσφατης μνήμης: Δυσχέρεια στην ικανότητα πρόσκτησης και ανάκλησης καινούργιων πληροφοριών (επανάληψη ερωτήσεων ή συζητήσεων, απώλεια προσωπικών αντικειμένων, αμνησία γεγονότων ή ραντεβού, απώλεια προσανατολισμού σε οικεία διαδρομή).
  • Σύγχυση: Ανικανότητα αναγνώρισης προσώπων ή κοινών αντικειμένων, ανικανότητα χρήσης απλών εργαλείων ή δυσκολίες στην ένδυση. Δυσχέρεια στην εκλογίκευση και στη διαχείριση πολύπλοκων εργασιών λόγω ανεπαρκούς κρίσης.
  • Αλλαγή προσωπικότητας: Διακυμάνσεις της διάθεσης, απάθεια και  κοινωνική απόσυρση (τα οποία μπορεί να θεωρηθούν εσφαλμένα ως καταθλιπτική συνδρομή), μειωμένο ενδιαφέρον για προηγούμενες δραστηριότητες, απώλεια ενσυναίσθησης, κοινωνικά μη αποδεκτή συμπεριφορά.
  • Δυσχέρεια στις λειτουργίες του λόγου (ομιλία, γραφή, ανάγνωση): Δυσκολία εύρεσης κοινών λέξεων κατά την ομιλία, λάθη στην ομιλία, στη γραφή και στην προφορά.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να προλάβουμε την εμφάνισή της;

Δεν υπάρχει ασφαλής μέθοδος για την πρόληψη της άνοιας, αλλά υπάρχουν βήματα που μπορούν να βοηθήσουν. Η τακτική σωματική και πνευματική άσκηση, η αποφυγή καπνίσματος, η υγιεινή διατροφή, η ρύθμιση των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου και ο ποιοτικός ύπνος μπορούν να βελτιώσουν τις λειτουργίες του εγκεφάλου και να επιβραδύνουν την εξέλιξη της άνοιας.

Αναφορικά με τη διατροφή, ολοκληρωμένα διατροφικά πρότυπα, όπως η Μεσογειακή διατροφή, τα οποία έχει φανεί ότι έχουν ευεργετική επίδραση στη γνωσιακή λειτουργία. Μετανάλυση του 2017, 41.492 ατόμων τυχαιοποιημένων κλινικών δοκιμών και προοπτικών μελετών έδειξε ότι η υιοθέτηση της Μεσογειακής Διατροφής μπορεί να είναι ωφέλιμη για τη συνολική γνωσιακή λειτουργία, με ιδιαίτερα οφέλη στην ταχύτητα επεξεργασίας δεδομένων  και στη μνήμη που σχετίζεται με την επεξεργασία πληροφοριών.

Ακόμη, δεδομένα για τον ελληνικό πληθυσμό, συνολικά 1.865 ατόμων σύμφωνα με τη μελέτη HELIAD που δημοσιεύτηκε το 2018 δείχνουν ότι η υιοθέτηση του Μεσογειακού προτύπου διατροφής σχετίζεται με καλύτερη γνωσιακή απόδοση αλλά και χαμηλότερα επίπεδα εμφάνισης άνοιας.

Αναφορικά με επιμέρους θρεπτικά συστατικά, ιδιαίτερα ευεργετικά είναι τα φωσφολιπίδια, τα ωμέγα λιπαρά οξέα, οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β και η βιταμίνη D.

Φωσφολιπίδια

Τα φωσφολιπίδια αποτελούν συστατικά των μεμβρανών των νευρικών μας κυττάρων και είναι υπεύθυνα για την επικοινωνία τους. Αποτελέσματα μελετών έδειξαν ότι τα χαμηλά επίπεδα φωσφατιδυλοχολίνης και φωσφατιδυλοϊνοσιτόλης σχετίζονται με εμφάνιση ήπιας γνωσιακής έκπτωσης και Alzheimer. Αντίθετα, υψηλά επίπεδα φωσφατιδυλοχολίνης συνδέθηκαν με καλύτερη γνωσιακή απόδοση, κάτι που επιβεβαιώθηκε και με απεικονιστική παρατήρηση. Ακόμη, σε μελέτη παρατηρήθηκε βελτίωση στη μνήμη, στη διάθεση και στη λειτουργικότητα των ατόμων με Alzheimer που έλαβαν συμπληρωματικά φωσφατιδυλοσερίνη.

Ωμέγα λιπαρά οξέα

Είναι γνωστά τα οφέλη της κατανάλωσης ωμέγα- 3 λιπαρών οξέων στη νευρική λειτουργία. Αποτελούν συστατικά των μεμβρανών των νευρικών κυττάρων επηρεάζοντας σημαντικά τη λειτουργία τους.

Βιταμίνες του συμπλέγματος Β

Πολύ σημαντικές για τη λειτουργία του νευρικού μας συστήματος είναι οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β, καθώς μελέτες έχουν δείξει ότι χαμηλά επίπεδα των συγκεκριμένων βιταμινών στον οργανισμό μας οδηγούν σε δυσλειτουργία του εγκεφάλου. Ακόμη, η χορήγηση βιταμινών του συμπλέγματος Β οδήγησε σε μειωμένα επίπεδα εγκεφαλικής ατροφίας σε άτομα με ήπια γνωσιακή λειτουργία.

Βιταμίνη D

Πρόσφατες μελέτες έχουν αναδείξει τη σημασία της βιταμίνης D στην εμφάνιση άνοιας και Alzheimer, καθώς φαίνεται ότι τα χαμηλά επίπεδά της στον οργανισμό συνδέονται με αυξημένη εμφάνιση της νόσου. Με αυτό τον τρόπο φαίνεται πόσο σημαντικό αλλά και καθοριστικό μπορεί να είναι να διατηρήσουμε τη βιταμίνη D σε φυσιολογικά επίπεδα στον οργανισμό μας και να μην παραμελούμε τον τακτικό έλεγχό της.

 

Αηδονιώ Φιολάκη MD, PhDc

Νευρολόγος

 

Βιβλιογραφία

Mapstone et al., (2014) Plasma phospholipids identify antecedent memory impairment in older adults, Nat. Med.

Moré et al., (2014), Positive Effects of Soy Lecithin-Derived Phosphatidylserine Plus Phosphatidic Acid on Memory, Cognition, Daily Functioning, and Mood in Elderly Patients With Alzheimer's Disease and Dementia, Adv Ther.

Katarzyna Szczechowiak et al., (2019), Diet and Alzheimer's Dementia - Nutritional Approach to Modulate Inflammation, Pharmacology Biochemistry and Behavior.

McGrattan et al., (2018), Effect of Dietary Interventions in Mild Cognitive Impairment: A Systematic Review, Br J Nutr.

Jayedi et al., (2018), Vitamin D status and risk of dementia and Alzheimer’s disease: A meta-analysis of dose-response, Nutritional Neuroscience.

Anastasiou et al., (2018), Mediterranean Diet and Cognitive Health: Initial Results From the Hellenic Longitudinal Investigation of Ageing and Diet, PLoS One

Loughrey et al., (2017), The Impact of the Mediterranean Diet on the Cognitive Functioning of Healthy Older Adults: A Systematic Review and Meta-Analysis, Adv Nutr.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Καρδιακή προσβολή: Οι β-αναστολείς συνδέονται με κατάθλιψη στη μετεγχειρητική φροντίδα
Δράμα: Κανένα ενδιαφέρον για 5 θέσεις παθολόγων, παρά το επίδομα άγονου
Περιεμμηνόπαυση: Ερωτήσεις που πρέπει να κάνετε στον γυναικολόγο σας