Ο έφηβος διανύει μια περίοδο ραγδαίων σωματικών, ορμονικών, ψυχικών και συναισθηματικών αλλαγών. Βιώνει τη μετάβαση από την πλήρη εξάρτηση από τους γονείς του, αρχικά στη μερική αυτονομία και από εκεί στην ανεξαρτησία, ενώ καλείται να λάβει καθοριστικές αποφάσεις για την ζωή του. Μέσα σε αυτό το δύσκολο πλαίσιο, κάποιοι έφηβοι έχουν την ατυχία να βρεθούν αντιμέτωποι και με μια σοβαρή ασθένεια, δυνητικά απειλητική για τη ζωή τους, όπως κάποιο ογκολογικό νόσημα, AIDS ή σακχαρώδη διαβήτη.

Η επικοινωνία της διάγνωσης από τον γιατρό στον ασθενή και στους γονείς του απαιτεί ειδικές δεξιότητες και λεπτό χειρισμό, ενώ σε επόμενη φάση ο έφηβος επιβάλλεται να έχει ένα υποστηρικτικό περιβάλλον στην προσπάθειά του να θεραπευτεί.

Το ζήτημα απασχόλησε ειδική ενότητα του 12ου Επιστημονικού Συνεδρίου του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ που διεξάγεται στη Θεσσαλονίκη.

Εφηβικός καρκίνος

Στην Ελλάδα το 2020 καταγράφηκαν περίπου 190 νέα περιστατικά καρκίνου σε εφήβους ηλικίας 10 ως 19 ετών. Τα πιο συχνά είδη εφηβικού καρκίνου ευτυχώς έχουν πολύ καλή πρόγνωση και μεγάλα ποσοστά πενταετούς επιβίωσης.

"Οι έφηβοι επιθυμούν να γνωρίζουν τη διάγνωσή τους και εκτιμούν την ειλικρίνεια από τον επαγγελματία υγείας και από την οικογένεια. Συλλέγουν πληροφορίες παθητικά ακόμη κι όταν δεν τους απευθύνουμε τη συζήτηση ευθέως", ανέφερε η παιδίατρος, ακαδημαϊκή υπότροφος στην Β' Παιδιατρική Κλινική του ΑΠΘ, Μαρία Παλαιομπουγούκη και πρόσθεσε: "θέλουν να ενημερώνονται για τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπλοκές του νοσήματος και κυρίως τους απασχολεί η διατήρηση της επαφής τους με το σχολείο, της σχέσης τους με τους συνομηλίκους, οι πιθανές αλλαγές στην εμφάνιση, η πιθανότητα υποτροπής της νόσου, αλλά και η διατήρηση της γονιμότητας".

Οι επαγγελματίες Υγείας υιοθετούν διαφορετικές μεθόδους επικοινωνίας, ανάλογα με την ηλικία και το αναπτυξιακό στάδιο του ασθενούς. Η επικοινωνία αυτή δεν είναι στατική, αλλά είναι μια εξελισσόμενη διαδικασία. Από την πλευρά τους, οι γονείς, σε ποσοστό 85% αναζητούν την αριθμητική απεικόνιση της πρόγνωσης.

Η τριαδική σχέση

Στη συζήτηση της πρώτης ημέρας δημιουργείται μια τριαδική σχέση ανάμεσα στον επαγγελματία Υγείας, τον ασθενή και την οικογένειά του. Αυτή αποτελεί το θεμέλιο και τη βάση για τη μελλοντική τους αλληλεπίδραση, επεσήμανε η κ. Παλαιομπουγιούκη και ανέλυσε τον ρόλο το κάθε μέλους της τριάδας:

Ο γονέας πρέπει να μάθει ποιος είναι ο θεράπων ιατρός και να έχει εμπιστοσύνη στην ικανότητα του προσωπικού να στηρίξει τον ασθενή. Να προετοιμαστεί για σημαντικές αλλαγές στην καθημερινότητα, στις σχέσεις και στους ρόλους της οικογένειας, να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά τα ψυχικά και υλικά αποθέματα, να διατηρήσει μια θετική στάση και όσο το δυνατό μια νέα αίσθηση κανονικότητας.

Ο ασθενής πρέπει να ενημερωθεί για την ακριβή διάγνωση και τη νέα πραγματικότητα, τη φύση του νοσήματος, τη θεραπεία, τις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες, τον ενδεχόμενο πόνο και την ταλαιπωρία, ώστε να εξαλειφθεί το μυστήριο της νόσου. Φέρνει στην τριάδα πλεονεκτήματα όπως η ανθεκτικότητα, η ανοχή, η αίσθηση του χιούμορ και η αυτοπεποίθηση Έχει όμως και αδύναμα σημεία που πρέπει να αναγνωριστούν, όπως ο φόβος, η κόπωση, ο πόνος, ο αποχωρισμός, η προσαρμογή στο νοσοκομειακό περιβάλλον.

Ο επαγγελματίας Υγείας από την πλευρά του, έχει ένα άγχος καθώς πρέπει να μοιραστεί με τον ασθενή πολύπλοκες πληροφορίες για νοσήματα που είναι απειλητικά για τη ζωή του. Θα πρέπει να αναζητήσει πληροφορίες για τον ασθενή και για το στάτους της οικογένειας, έτσι ώστε να οργανώσει ένα προσαρμοσμένο πρόγραμμα ενημέρωσης.

Σακχαρώδης διαβήτης

Η διάγνωση σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, που είναι ο συχνότερος σε νέους, σηματοδοτεί για τον έφηβο και για τους γονείς του την έναρξη ενός τρόπου ζωής, επεσήμανε η παιδίατρος Δήμητρα Κατσαρού. Η ινσουλινοθεραπεία είναι μονόδρομος ως ισόβια θεραπεία. Λόγω της πολυπλοκότητας του νοσήματος ο ασθενής πλαισιώνεται από μια ομάδα που περιλαμβάνει τον παιδοενδοκρινολόγο, τον διαιτολόγο, τον ψυχολόγο, τον νοσηλευτή.

"Το ιδιαίτερο ενός εφήβου με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 είναι η άρνησή του για το νόσημα. Πολλές φορές αναπτύσσει συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, όπως κάπνισμα, αλκοόλ, μη ασφαλή σεξουαλική συμπεριφορά, ανυπακοή στην εφαρμογή της ινσουλινοθεραπείας. Ακόμα και έφηβοι που έχουν ένα υποστηρικτικό φιλικό και οικογενειακό περιβάλλον παρεκκλίνουν", ανέφερε.

Ο επαγγελματίας Υγείας πρέπει να κατανοήσει τις ιδιαιτερότητες της εφηβικής ηλικίας, να αφιερώσει χρόνο σε κατ΄ ιδίαν συνάντηση μαζί του και να τον χειριστεί πάντα με βάση την ηλικία και το αναπτυξιακό του επίπεδο. «Η προσέγγιση πρέπει να είναι εφηβοκεντρική, μη επικριτική, υποστηρικτική, με ενσυναίσθηση, ενώ πρέπει να διασφαλίσουμε την εμπιστευτικότητα. Πρέπει να τον εμπλέξουμε στην δημιουργία του θεραπευτικού πλάνου, γιατί θέλει να γνωρίζει για το νόσημά του, και να καταστούν σαφείς οι οδηγίες στον ίδιο και στους γονείς», είπε.

AIDS

Στον HIV θετικό έφηβο, συνήθως η διάγνωση έχει γίνει καθυστερημένα, ενώ το χαρακτηριστικό είναι η δυσκολία του να αποδεχτεί το νόσημά του και τη μακροχρόνια συμμόρφωση στη θεραπεία. Η HIV θετική έφηβη ως πιθανή μελλοντική μητέρα, πρέπει να ενημερωθεί για τους κινδύνους κάποιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Σε περίπτωση εγκυμοσύνης πρέπει να παρακολουθείται, να λαμβάνει την αγωγή της, να δοθούν οδηγίες πρόληψης για την κάθετη μετάδοση από την οροθετική μητέρα στο νεογέννητο.

Και εδώ η προσέγγιση πρέπει να γίνεται με βάση την ηλικία και το αναπτυξιακό στάδιο. "Πρέπει να δοθεί χρόνος με τον έφηβο απουσία των γονέων, να σεβαστούμε την αυτονομία του, να τον εμπλέξουμε στην δημιουργία του θεραπευτικού πλάνου με διακριτικότητα, κατανόηση και ενσυναίσθηση", τόνισε η κ.Κατσαρού προσθέτοντας πως είναι σημαντικό να ενθαρρυνθεί να καλλιεργήσει τα χόμπι του, τα ταλέντα του, να ασχοληθεί με τον αθλητισμό, γενικά να μην είναι μόνο το νόσημα όλη του η ζωή.

"Η πραγματικότητα δυστυχώς διαφέρει: αυτά τα άτομα υποστηρίζονται ανεπαρκώς, εξαιρούνται από δραστηριότητες, στιγματίζονται, περιθωριοποιούνται, αποκλείονται κοινωνικά", κατέληξε.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Μπορούν τα βιντεοπαιχνίδια να κάνουν καλό;
Πρόληψη, καινοτομία και ολιστική φροντίδα κατά του καρκίνου του πνεύμονα
Ενημέρωση για τον καρκίνο της ουροδόχου κύστης από το ''Κ.Ε.Φ.Ι.''