Αιμοκάθαρση

Αγγλικός όρος

hemodialysis

Ορισμός

Η χρήση ενός τεχνητού νεφρού για την κάθαρση της ουρίας, των άχρηστων προϊόντων του μεταβολισμού, των τοξινών και της περίσσειας των υγρών από το αίμα. Αυτή η διαδικασία χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της νεφρικής ανεπάρκειας τελικού σταδίου, της παροδικής νεφρικής ανεπάρκειας και κάποιων περιπτώσεων δηλητηρίασης ή υπερδοσολογίας φαρμάκων. Στις Η.Π.Α., περισσότεροι από 345.000 ασθενείς υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση τακτικά για νεφρική νόσο τελικού σταδίου. Η κύρια χρήση της αιμοκάθαρσης είναι η αντιμετώπιση της νεφρικής ανεπάρκειας, μια διαταραχή στην οποία υγρά, οξέα, ηλεκτρολύτες και πολλά φάρμακα δεν αποβάλλονται αποτελεσματικά με τα ούρα. Υπερκαλιαιμία, ουραιμία, υπερφόρτωση υγρών, οξέωση και ουραιμική περικαρδίτιδα είναι άλλες ενδείξεις αιμοκάθαρσης.

Η τεχνική της αιμοκάθαρσης περιλαμβάνει τα εξής:

1. Εξασφάλιση πρόσβασης στην κυκλοφορία (π.χ., μέσω ενός αρτηριοφλεβώδους συριγγίου, μοσχεύματος ή προσωρινού καθετήρα).

2. Αντιπηξία του αίματος του ασθενή για την πρόληψη εξωσωματικής πήξης.

3. Άντληση του αίματος σε μία μεμβράνη διάλυσης.

4. Προσαρμογή της διάχυσης των διαλυμένων ουσιών από το αίμα σε ένα ρυθμιστικό διάλυμα διάλυσης.

5. Επιστροφή του κεκαθαρμένου και ρυθμισμένου αίματος στον ασθενή.

Η αποτελεσματικότητα της αιμοκάθαρσης προσδιορίζεται από το ποσό του υγρού και των διαλυτών ουσιών (ειδ. της ουρίας) που απομακρύνονται από το σώμα. Τυπικά, η αιμοκάθαρση διαρκεί περίπου 3 ή 4 ώρες και επαναλαμβάνεται πολλές φορές την εβδομάδα.

Ακόμα και με την τακτικές συνεδρίες αιμοκάθαρσης, οι ασθενείς με νεφροπάθεια τελικού σταδίου έχουν υψηλά ποσοστά θνησιμότητας. Στις Η .Π.Α., το 25% των ασθενών περίπου που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση πεθαίνουν κάθε χρόνο, συνήθως λόγω καρδιακής νόσου, εγκεφαλικού επεισοδίου ή προϋπάρχοντος σακχαρώδους διαβήτη.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Η αιμοκάθαρση έχει πολλές δυνητικές επιπλοκές, που περιλαμβάνουν υπόταση, λοίμωξη του σημείου εισόδου, σήψη, εμβολή αέρα, αντίδραση υπερευαισθησίας, διαταραχή της ισορροπίας από την αιμοκάθαρση, μυϊκές κράμπες, αναιμία και αιμορραγία.

ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ

Πριν τη διαδικασία

Αν πρόκειται για την πρώτη συνεδρία αιμοκάθαρσης του ασθενή, του εξηγείται ο σκοπός της θεραπείας και τα αναμενόμενα αποτελέσματα. O ασθενής υποβάλλεται σε μια χειρουργική διαδικασία για τη δημιουργία αγγειακής προσπέλασης. Αφού δημιουργηθεί η προσπέλαση και ο ασθενής είναι έτοιμος για την αιμοκάθαρση, ζυγίζεται και λαμβάνονται τα ζωτικά του σημεία· η αρτηριακή πίεση δεν πρέπει να μετράται στο χέρι που με την αγγειακή προσπέλαση και οι μετρήσεις γίνονται ενώ ο ασθενής είναι στην ύπτια και στην όρθια θέση. Προετοιμάζεται ο εξοπλισμός της αιμοκάθαρσης σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του κατασκευαστή και το πρωτόκολλο του ιδρύματος. Τηρούνται αυστηρά άσηπτες συνθήκες για την αποφυγή εισαγωγής παθογόνων στην κυκλοφορία του ασθενή στη διάρκεια της θεραπείας. Ο ασθενής τοποθετείται σε ύπτια ή σε χαμηλή θέση Fowler όσο πιο άνετα γίνεται με τη θέση φλεβικής προσπέλασης να υποστηρίζεται καλά και να βρίσκεται πάνω σε ένα στείρο ύφασμα ή σε μια άλλη στείρα επικάλυψη.

Στη διάρκεια της διαδικασίας

Οι επαγγελματίες της υγείας, ακολουθώντας τις κατευθυντήριες οδηγίες της Εφαρμογής Επαγγελματικής Ασφάλειας και Υγείας, φοράνε κατάλληλα γάντια και προστατευτικά των οφθαλμών σε όλη τη διάρκεια της διαδικασίας. Ο ασθενής παρακολουθείται σε όλη τη διάρκεια της αιμοκάθαρσης. Τα ζωτικά σημεία του ασθενή ελέγχονται και καταγράφονται κάθε 30 λεπτά για να ανιχνευτούν πιθανές επιπλοκές. Ο πυρετός μπορεί να υποδεικνύει λοίμωξη από παθογόνα του διαλύματος διαπίδυσης ή του εξοπλισμού και πρέπει να αναφερθεί στον ιατρό, ο οποίος μπορεί να συνταγογραφήσει ένα αντιπυρετικό, ένα αντιβιοτικό ή και τα δύο. Η υπόταση μπορεί να υποδεικνύει υπογκαιμία, σήψη ή μειωμένα επίπεδα αιματοκρίτη· ενδοφλέβια συμπληρώματα υγρών ή αίματος πρέπει να χορηγούνται σύμφωμα με τις οδηγίες. Η ταχεία αναπνευστική συχνότητα μπορεί να υποδηλώνει υπερογκαιμία ή υποξαιμία· η συμπληρωματική χορήγηση οξυγόνου πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις οδηγίες. Περίπου κάθε 1 ώρα, λαμβάνεται 1 δείγμα αίματος για να μετρηθεί ο χρόνος πήξεως. Ο ασθενής ζυγίζεται τακτικά στη ζυγαριά της μονάδας αιμοκάθαρσης ή σε μια φορητή ζυγαριά για να εξασφαλιστεί η επαρκής αιμοδιήθηση στη διάρκεια της θεραπείας. Οι γραμμές αίματος της συσκευής ελέγχονται επίσης περιοδικά για να εξασφαλιστεί ότι όλες οι συνδέσεις είναι ασφαλείς και οι γραμμές παρακολουθούνται για πήξη. Ο ασθενής εκτιμάται για κεφαλαλγία, μυϊκούς σπασμούς, πόνο στην οσφύ ή στην πλάτη, ναυτία ή έμετο και σπασμούς, οι οποίοι μπορεί να υποδηλώνουν σύνδρομο διαταραχής της ισορροπίας που προκαλείται από ταχεία αφαίρεση υγρού και μεταβολές των ηλεκτρολυτών. Αν εμφανιστεί το σύνδρομο αυτό, ο ιατρός πρέπει να ενημερωθεί άμεσα· πρέπει να μειώσει την ταχύτητα ροής του αίματος ή να σταματήσει την αιμοκάθαρση. Μυϊκές κράμπες μπορεί επίσης να προκύψουν από ταχεία μεταβολή των υγρών και των ηλεκτρολυτών. Οι κράμπες ανακουφίζονται με έγχυση διαλύματος 0,9% χλωριούχου νατρίου στη φλεβική γραμμή. Ο ασθενής παρακολουθείται προσεκτικά για σημεία εσωτερικής αιμορραγίας· φόβου· ανησυχίας· ωχρότητας· ψυχρό και υγρό δέρμα· υπερβολική δίψα· υπόταση· ταχύ, αδύναμο, νηματοειδή σφυγμό· αυξημένη συχνότητα αναπνοών· και μειωμένη θερμοκρασία σώματος. Τέτοια ευρήματα καταγράφονται και αναφέρονται στον ιατρό αμέσως και γίνονται προετοιμασίες για τη μείωση του ηπαρινισμού και πιθανόν τη χορήγηση αίματος. Οι επαγγελματίες της υγείας βρίσκονται σε ετοιμότητα για σημεία εμβολής αέρα, μια δυνητικά θανατηφόρο επιπλοκή που χαρακτηρίζεται από αιφνίδια υπόταση· δύσπνοια· θωρακικό άλγος· κυάνωση· και αδύναμο, ταχύ σφυγμό. Αν εμφανιστούν αυτά τα σημεία, ο ασθενής γυρίζει στην αριστερή πλευρά, το κεφάλι του κρεβατιού χαμηλώνει (για να βοηθήσει στη διατήρηση των φυσαλίδων του αέρα στην δεξιά πλευρά της καρδιάς, όπου μπορούν να απορροφηθούν από τα πνευμονικά αγγεία) και ο ιατρός ενημερώνεται αμέσως.

Μετά τη διαδικασία

Η θέση της φλεβικής προσπέλασης παρακολουθείται για αιμορραγία. Αν η αιμορραγία είναι υπερβολική, διατηρείται πίεση στο σημείο και ενημερώνεται ο ιατρός. Για να προληφθεί η πήξη και άλλα προβλήματα της ροής του αίματος, το χέρι που χρησιμοποιείται για τη φλεβική προσπέλαση δε χρησιμοποιείται για οποιαδήποτε άλλη διαδικασία συμπεριλαμβανομένων της εξασφάλισης φλεβικής γραμμής, της παρακολούθησης της αρτηριακής πίεσης και των φλεβοπαρακεντήσεων. Τουλάχιστον 4 φορές την ημέρα, εκτιμάται η θέση της φλεβικής προσπέλασης με ακρόαση του φυσήματος και ψηλάφηση του ροίζου· δίνονται οδηγίες στον ασθενή για αυτές τις τεχνικές εκτίμησης. Διατηρείται επίσης ακριβές αρχείο της πρόσληψης τροφής και υγρών από τον ασθενή και ο ασθενής ενθαρρύνεται να τηρεί τους συνιστώμενους περιορισμούς, όπως είναι η περιορισμένη πρόσληψη πρωτεϊνών, καλίου και νατρίου· η αυξημένη θερμιδική πρόσληψη· και η μειωμένη πρόσληψη υγρών. Δίνονται οδηγίες στον ασθενή σχετικά με τη φροντίδα της θέσης φλεβικής προσπέλασης: πρέπει να γίνεται καθαρισμός της τομής με διάλυμα υπεροξειδίου του υδρογόνου καθημερινά και διατήρησή της στεγνής μέχρι να επουλωθεί πλήρως (συνήθως χρειάζονται 10 με 14 ημέρες). Οποιοσδήποτε πόνος, οίδημα, ερυθρότητα ή εκκρίσεις στη θέση της προσπέλασης πρέπει να αναφερθεί αμέσως. Ο ασθενής πρέπει επίσης να αποφεύγει την άσκηση υπερβολικής πίεσης στο χέρι αυτό, δηλαδή να αποφεύγει να κοιμάται πάνω σε αυτό, να μη φοράει σφιχτά ρούχα και να μη σηκώνει βαριά αντικείμενα. Πρέπει επίσης να αποφεύγει το ντους, το μπάνιο ή το κολύμπι για αρκετές ώρες μετά την αιμοκάθαρση. Δίνονται οδηγίες στον ασθενή για τις παρακάτω ασκήσεις, για να προαχθεί η διαστολή των φλεβών και να ενισχυθεί η ροή του αίματος στο προσβεβλημένο βραχίονα: Μία φορά τη βδομάδα μετά την εγχείρηση για τη δημιουργία της θέση προσπέλασης, πιέστε μια μικρή λαστιχένια μπάλα ή κάποιο άλλο μαλακό αντικείμενο για 15 λεπτά, 4 φορές την ημέρα. Δύο εβδομάδες μετά την εγχείρηση, εφαρμόστε έναν αιμοστατικό επίδεσμο στο ανώτερο τμήμα του χεριού πάνω από τη θέση της φίστουλας, εξασφαλίζοντας ότι εφαρμόζει καλά, αλλά δεν είναι πολύ σφιχτός. Με τον αιμοστατικό επίδεσμο στη θέση του, πιέστε τη λαστιχένια μπάλα για 5 λεπτά, επαναλαμβάνοντας αυτό 4 φορές την ημέρα. Αφού επουλωθεί πλήρως η τομή, κάντε την άσκηση με το χέρι εν μέρει βυθισμένο σε ζεστό νερό.

Αν ο ασθενής πρόκειται να κάνει αιμοκάθαρση στο σπίτι, τόσο ο ασθενής όσο και ένα μέλος της οικογένειας πρέπει να κατανοήσουν πλήρως όλες τις πλευρές της διαδικασίας. Τους δίνεται ένας τηλεφωνικός αριθμός του κέντρο αιμοκάθαρσης και τους ενθαρρύνουν να τον καλέσουν, αν προκύψουν οποιεσδήποτε ερωτήσεις ή προβλήματα. Συμβουλεύουν επίσης τον ασθενή να κανονίσει να υπάρχει και κάποιο άλλο (εκπαιδευμένο) πρόσωπο στη διάρκεια της αιμοκάθαρσης σε περίπτωση που εμφανιστεί οποιοδήποτε πρόβλημα και να επικοινωνήσει με τον αντίστοιχο σύλλογο ασθενών για πληροφορίες και υποστήριξη.

Ετυμολογία

[« + « + lysis, διάλυση]