Αγγλικός όρος

pituary gland

Ορισμός

Μικρός, φαιός, στρογγυλός αδένας που αναπτύσσεται από ενδογενή στοματικό επιθήλιο (θύλακας του Rathke) και ενώνεται με την κατώτερη επιφάνεια του υποθαλάμου μέσω του χωνοειδούς μίσχου. Το τμήμα του θύλακα Rathke σχηματίζει τον πρόσθιο λοβό και την ενδιάμεση περιοχή, ενώ ο νευρικός ιστός του χωνοειδούς μίσχου σχηματίζει τον οπίσθιο λοβό. Οι διαστάσεις της υπόφυσης είναι κατά μέσο όρο 1,3 x 1,0 x 0,5 cm και ζυγίζει 0,55-06 γραμμάρια.

Βλ.: εικόνα Υπόφυση και Υποθάλαμος.


ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ: Η υπόφυση είναι ένας ενδοκρινής αδένας που εκκρίνει έναν αριθμό ορμονών, οι οποίες ρυθμίζουν πολλές διεργασίες του σώματος, περιλαμβανομένων της ανάπτυξης, της αναπαραγωγής, και άλλων μεταβολικών δραστηριοτήτων. Αναφέρεται συχνά ως ο «κυρίαρχος αδένας του σώματος».

Βλ.: εικόνα (ορμόνες της υπόφυσης και όργανα-στόχοι).


Οι ορμόνες εκκρίνονται στους ακόλουθους λοβούς: ενδιάμεσος λοβός: στα ψυχρόαιμα ζώα εκκρίνεται ιντερμεδίνη που επηρεάζει την δραστηριότητα των χρωστικών κυττάρων (χρωμοφόρων) των ψαριών, αμφίβιων, και ερπετών. Στα θερμόαιμα ζώα δεν είναι γνωστές κάποιες δράσεις.

Πρόσθιος λοβός: εδώ εκκρίνεται η σωματοτροπίνη ή αυξητική ορμόνη (STH ή GH), η οποία ρυθμίζει την κυτταρική διαίρεση και την πρωτεϊνική σύνθεση για την ανάπτυξη του σώματος, η αδρενοκορτικοτράπος ορμόνη (ACTH), η οποία ρυθμίζει την λειτουργία του φλοιού των επινεφριδίων, η θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (TSH), η οποία ρυθμίζει τις λειτουργικές δραστηριότητες του θυρεοειδούς και η προλακτίνη, η οποία προκαλεί την έκκριση γάλακτος στις ενήλικες γυναίκες. Οι γοναδοτροπίνες είναι οι εξής: στις γυναίκες η θυλακιοτρόπος ορμόνη (FSH), η οποία διεγείρει την ανάπτυξη των ωοθυλακίων της ωοθήκης και την έκκριση οιστρογόνων και στους άνδρες διεγείρει την σπερματογένεση. Στις γυναίκες η ωχρινοτρόπος ορμόνη (LH) διεγείρει την ωορρηξία και τον σχηματισμό του ωχρού σωματίου και την έκκριση από αυτό οιστρογόνων και προγεστερόνης. Στους άνδρες η LH ονομάζεται επίσης ICSH (Interstitial Cell-stimulation Hormone - Ορμόνη διέγερσης του ενδιάμεσου κυττάρου), η οποία διεγείρει την έκκριση τεστοστερόνης.

Οπίσθιος λοβός: Οι ορμόνες εκκρίνονται από τα νευροεκκριτικά κύτταρα του υποθαλάμου και διέρχονται διαμέσου των ινών των υπεροπτικοϋποφυσιακών οδών στην νευροϋπόφυση, όπου και αποθηκεύονται. Οι ορμόνες που εκκρίνονται είναι οι οκυτοκίνη, η οποία δρα ειδικά στα λεία μυϊκά κύτταρα της μήτρας, αυξάνοντας τον τόνο και την συσπαστικότητά της και η αντιδιουρητική ορμόνη (ADH), η οποία αυξάνει την επαναπορρόφηση νερού από τα νεφρικά σωληνάρια. Η ADH σε μεγάλες ποσότητες προκαλεί επίσης αγγειοσύσπαση και για αυτό ονομάζεται και αγγειοπρεσσίνη.

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ: Η υπερέκκριση τον πρόσθιου λοβού προκαλεί γιγαντισμό, ακρομεγαλία και υποφυσιογενή βασοφιλισμό (νόσο Cushing). Η υποέκκριση τον πρόσθιου λοβού προκαλεί νανισμό, υποφυσιογενή καχεξία (νόσο Simmond), σύνδρομο Sheehan, μικρομέλεια, ευνουχισμό ή υπογοναδισμό. Η ανεπάρκεια του οπίσθιου λοβού προκαλεί άποιο διαβήτη. Η ανεπάρκεια του πρόσθιου και οπίσθιου λοβού προκαλεί σύνδρομο Froehlich (λιπογεννητική δυστροφία) και υποφυσιογενή παχυσαρκία.

Συνώνυμο

hypophysis cerebri