Εάν το ψέμα αποτελεί μια κοινή συμπεριφορά των περισσοτέρων ανθρώπων στην καθημερινή τους ζωή, πότε γίνεται παθολογικό; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά εκείνα που συνθέτουν το πορτρέτο του παθολογικού ψεύτη;

Σύμφωνα με πρόσφατα αποτελέσματα ερευνών, κάθε άνθρωπος λέει κατά μέσο όρο ένα ψέμα την ημέρα. Το ψέμα αυτό λέγεται είτε για να κάνουμε τον άλλο να αισθανθεί καλύτερα, είτε για να προστατεύσουμε κάποιον από την αλήθεια, είτε για άλλους σοβαρότερους λόγους. Σύμφωνα με τον Robert Byrne, «για να περισώσεις τον αυτοσεβασμό σου, μερικές φορές είναι απαραίτητο να εξαπατήσεις και να πεις ψέματα».

Ποιες είναι όμως οι διαφορές μεταξύ ψέματος και παθολογικού ψέματος;

Τα καθημερινά- συνηθισμένα ψέματα που λένε οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν πολύ συγκεκριμένο λόγο για τον οποίο χρησιμοποιούνται (για να δικαιολογηθούμε, να προστατέψουμε κάποιο άτομο που αγαπάμε, να μην το πληγώσουμε, να το κάνουμε να αισθανθεί καλύτερα, να αποφύγουμε άσχημες συγκρούσεις, να αποφύγουμε την τιμωρία). Για το λόγο αυτό, τα ψέματα αυτά είναι απολύτως ελεγχόμενα από το άτομο, το οποίο έχει υπολογίσει από πριν τις συνέπειες του ψέματος που θα πει.

Αντίθετα, το παθολογικό ψέμα χαρακτηρίζεται από συχνά και επανειλημμένα ψέματα για τα οποία δεν υπάρχει συγκεκριμένο κίνητρο. Τα ψέματα αυτά δεν ελέγχονται από το υποκείμενο, το οποίο αδιαφορεί για τις συνέπειες και τις περισσότερες φορές ζημιώνεται. Αυτό που ορίζει το παθολογικό ψέμα είναι η συχνότητα, η χρονιότητα και η έλλειψη οφέλους για το υποκείμενο. Ενώ το παθολογικό ψέμα εμφανίζεται συχνά σε συγκεκριμένες ψυχιατρικές διαταραχές, όπως είναι οι διαταραχές ελέγχου των παρορμήσεων (κλεπτομανία, πυρομανία, χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, στοιχηματοπαιξία), δεν συνδέεται απόλυτα μαζί τους.

Το παθολογικό ψέμα αποτελεί ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο και οι αιτίες ανάπτυξής του είναι πολλές. Ορισμένες από αυτές είναι η σεξουαλική κακοποίηση στην παιδική ηλικία, η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών στην οικογένεια, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, ορισμένοι γενετικοί παράγοντες (26% περισσότερη λευκή ουσία στον προμετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου), οι μαθησιακές δυσκολίες, η νοητική υστέρηση, η υπερπροστατευτικότητα των γονέων, η ζήλια και η αντιπαλότητα μεταξύ αδελφών και συγκεκριμένες ψυχιατρικές διαταραχές (διαταραχές προσωπικότητας και διαταραχές ελέγχου των παρορμήσεων). 

Πώς μπορούμε λοιπόν να καταλάβουμε εάν κάποιος είναι παθολογικός ψεύτης;

  • Μήπως προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή σας με αυτά που λέει; Ο παθολογικός ψεύτης θέλει συνεχώς να βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής όλων. Για παράδειγμα, θέλει να νιώθει ότι είναι ανώτερος από τους υπόλοιπους ανθρώπους, ότι έχει επιτύχει μεγαλύτερα και σημαντικότερα επιτεύγματα στην προσωπική και επαγγελματική του ζωή. Πολλές φορές στην προσπάθειά του αυτή χρησιμοποιεί υπερβολικές λεπτομέρειες στις ιστορίες του. Τα άτομα αυτά είναι συνήθως ανασφαλή και θεωρούν πως μόνο μέσα από τα ψέματα ο κόσμος θα τα προσέξει.
  • Μήπως κρύβει συγκεκριμένες επιβλαβείς συνήθειες; Το παθολογικό ψέμα μπορεί να προκύψει ως αποτέλεσμα της προσπάθειας του ατόμου να κρύψει ορισμένες συνήθειές του, όπως είναι οι κρίσεις υπερφαγίας, η ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια, η κατάχρηση ουσιών ή/ και αλκοόλ. Τα ψυχοπαθολογικά αυτά προβλήματα χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης από ειδικό ψυχικής υγείας.
  • Πώς αντιδρά όταν πιάνεται να λέει ψέματα; Το χειρότερο σενάριο για έναν παθολογικό ψεύτη είναι να κατηγορηθεί πως λέει ψέματα. Για το λόγο αυτό αντιδρά υπερβολικά και αρνητικά. Τις περισσότερες φορές θα επινοήσει ένα ακόμα μεγαλύτερο ψέμα για να καλύψει το προηγούμενο ή θα κατηγορήσει κάποιον άλλο. Θυμώνει και εξοργίζεται με το άτομο που τον έπιασε να λέει ψέματα. Κάποιες φορές το άτομο μπορεί να ξεσπάσει σε κλάματα, ιδιαίτερα εάν πιάστηκε να λέει ψέματα από ένα αγαπημένο του πρόσωπο.
  • Αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στην καθημερινότητά του; Οι παθολογικοί ψεύτες δυσκολεύονται πολύ να διατηρήσουν σταθερές διαπροσωπικές σχέσεις και δραστηριότητες, για αυτό το λόγο αλλάζουν συνεχώς δουλειές και δεν έχουν μόνιμες σχέσεις. Ενώ δημιουργούν πολύ εύκολα καινούριες φιλίες, δεν μπορούν να τις διατηρήσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Επίσης, πολύ συχνά τα άτομα αυτά αποξενώνονται από την οικογένειά τους λόγω της συμπεριφοράς τους αυτής.

Εάν αντιληφθείτε ότι ένα οικείο σας πρόσωπο εμφανίζει ορισμένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά, είναι απολύτως φυσιολογικό να αναρωτιέστε πώς πρέπει να του συμπεριφερθείτε. Πρέπει απλώς να συνεχίσετε να ακούτε τα ψέματά του χωρίς να δίνετε σημασία, πρέπει να του πείτε την αλήθεια ή να τον κατευθύνετε σε έναν ειδικό ψυχική υγείας;

Κατ’ αρχήν, είναι πολύ σημαντικό να του δώσετε την ευκαιρία να σας πει την αλήθεια πριν τον κατηγορήσετε ως ψεύτη. Εάν δεν το κάνει και πει ένα ακόμα ψέμα, τότε πρέπει να του πείτε με όμορφο και ήρεμο τρόπο πως αυτό που λέει δεν ισχύει και δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Χρειάζεται αρκετή υπομονή από μέρους σας μέχρι το άτομο να συνειδητοποιήσει πως κάθε φορά που θα ψεύδεται εσείς θα το αναγνωρίζετε. Εάν το άτομο συνεχίζει να ψεύδεται με τον ίδιο τρόπο είναι καλό να το κατευθύνετε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Ο ειδικός θα το βοηθήσει όχι μόνο να αναγνωρίσει το πρόβλημα αλλά και θα διαπιστώσει εάν υπάρχουν και άλλα ψυχοπαθολογικά προβλήματα.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
18 κρούσματα mpox το διάστημα Νοέμβριος - Δεκέμβριος
ΕΟΔΥ: Οδηγίες πρόληψης των ιώσεων του αναπνευστικού
Σε εφαρμογή Μνημόνιο Συνεργασίας Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας και Ελληνικής Ομοσπονδίας Καλαθοσφαίρισης