Αυτοάνοσες νόσοι: Πώς επηρεάζει ο ψυχολογικός παράγοντας;

Τι είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα;

Αυτοάνοσα νοσήματα είναι οι ασθένειες που ο οργανισμός μας ουσιαστικά επιτίθεται στον εαυτό του, στα κύτταρα του και κατ’ επέκταση στα όργανά του.

Το ανοσολογικό μας σύστημα είναι πολύ σημαντικό γιατί είναι η άμυνά μας στις ασθένειες. Στα αυτοάνοσα, το ανοσοποιητικό δεν «πέφτει» δεν δυσλειτουργεί αλλά αντιθέτως βρίσκεται σε υπερδραστηριότητα, υπερλειτουργεί με αποτέλεσμα να μην αναγνωρίζει τα δικά του στοιχεία και να καταστρέφει τους υγιείς ιστούς του.

Τα αυτοάνοσα είναι το πιο συχνό αίτιο των χρόνιων ασθενειών και έρχονται τ αντιμετωπίζουν πιο συχνά οι άνθρωποι απ ότι με τον καρκίνο ή τις καρδιοπάθειες. Στην Αμερική 1 στους 5 θα νοσεί κάποια στιγμή με κάποιο αυτοάνοσο ενώ 1 στους 10 στην Ευρωπαϊκή Ένωση πάσχει από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα. Την τελευταία δεκαετία τα αυτοάνοσα είχαν ραγδαία αύξηση με ισχυρότερους και συνηθέστερους αντιπροσώπους τα εξείς:

Σκλήρυνση κατά πλάκας
Μυασθένειες
Διαβήτης τύπου Ι
Ρευματοειδής αρθρίτιδα
Θυρεοειδίτιδα Hashimoto
Ψωρίαση
Ελκώδης κολίτιδα
Νόσος του Crohn
Ερυθηματώδης λύκος
Δερματίτιδες π.χ σκληροδερμία
Ποιο είναι το αίτιο για τα αυτοάνοσα νοσήματα;

Τα αυτοάνοσα νοσήματα θεωρούνται μια πολυπαραγοντική νόσος, δηλαδή η αιτιοπαθολογία τους δεν έχει βρεθεί να είναι ένα και μοναδικό αίτιο. Οι παράγοντες που έχουν μελετηθεί για την εύρεση του αιτίου είναι : βακτήρια, ιοί, φάρμακα, χημικές ουσίες, διατροφικοί, ψυχολογικοί και περιβαντολλογικοί παράγοντες. Δεν έχει βρεθεί όμως μέχρι και σήμερα ερευνητικά ένας από αυτούς τους παράγοντες σαν αποκλειστικό αίτιο της έναρξης για τα αυτοάνοσα νοσήματα.

Δεν είναι κληρονομικές παθήσεις αλλά έχει βρεθεί μια συσχέτιση σε ίδια μέλη μιας οικογένειας να πάσχουν από διαφορετικά αυτοάνοσα. Φαίνεται να υπάρχει μια γονιδιακή προδιάθεση που έχει έναρξη, έξαρση και ύφεση από διαφορετικούς παράγοντες.

Οι ψυχολογικοί παράγοντες που προκαλούν τα αυτοάνοσα

Τα αυτοάνοσα νοσήματα δεν μπορούμε να πούμε ότι οφείλονται αποκλειστικά στην ψυχολογία και κυρίως στο άγχος. Υπάρχουν όμως σημαντικές ενδείξεις για τον ρόλο του ψυχολογικού παράγοντα στα αυτοάνοσα. Σε αρκετούς ασθενείς, ένα ιδιαίτερα έντονο ψυχολογικό στρες προηγείται της εμφάνισής τους. Κάποιο έντονο γεγονός ζωής, μια εμπειρία που τους φόρτισε, ένα έντονο άγχος ή θλίψη συσχετίζεται με την περίοδο πριν την διάγνωση ενός αυτοάνοσου.

Η δεύτερη ένδειξη αφορά στο γεγονός ότι μετά την εμφάνιση ενός αυτοάνοσου ο ασθενής επηρεάζεται και με ψυχολογικά συμπτώματα όπως το άγχος και η θλίψη. Επίσης κατά τη διάρκεια της φαρμακευτικής θεραπείας η έξαρση ή η ύφεση των συμπτωμάτων έχουν να κάνουν πολύ με το ψυχολογικό στρες και τη διαχείριση συναισθημάτων όπως είναι ο θυμός, το άγχος και η θλίψη.

Τι επίδραση έχουν στην ψυχολογία τα αυτοάνοσα νοσήματα;

Τα αυτοάνοσα επιδρούν στην ψυχολογία όπως τα περισσότερα χρόνια ιατρικά νοσήματα. Δεν σημαίνει όμως ότι όλοι οι ασθενείς με ένα αυτοάνοσο θα αναπτύξουν ψυχολογικά συμπτώματα στην πορεία της νόσου. Επίσης κάποια από τα παρακάτω συμπτώματα εμφανίζονται το ίδιο συχνά και σε ανθρώπους που δεν πάσχουν από κάποιο αυτοάνοσο ή άλλη χρόνια νόσο. Αυτό σημαίνει ότι παίζει σημαντικό ρόλο η προσωπικότητα, η προδιάθεση για ψυχολογικές διαταραχές, τα γεγονότα ζωής και όχι μόνο η έναρξη ενός αυτοάνοσου. Η ψυχολογία υγείας που ασχολείται με τη στήριξη ασθενών με χρόνια νοσήματα έχει συνοψίσει σε διάφορες έρευνες τις συχνότερες ψυχολογικές δυσκολίες που μπορεί να ακολουθήσουν ένα αυτοάνοσo.

Άγχος
Εξάρσεις θυμού
Φοβίες
Κατάθλιψη
Χρόνιο πόνο
Σεξουαλικές δυσκολίες
Διαταραχή στους οικογενειακούς ρόλους
Κοινωνική απόσυρση
Άρνηση για συμμόρφωση στη θεραπεία
Δυσκολία να συνεχίζει τη ζωή με τους ρυθμούς και τις συνήθειες που είχε υιοθετήσει
Μειώσει στην ικανότητά του στον εργασιακό χώρο
Χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση
Απώλεια της ευχαρίστησης που απορρέει από διαφορετικές καθημερινές δραστηριότητες

Πώς μπορεί να βοηθήσει ο ψυχολόγος υγείας;

Η ψυχο-εκπαιδευτική προσέγγιση, η συμβουλευτική για θέματα υγείας αλλά και η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία είναι θεραπευτικοί τρόποι που συνδυάζονται με την ιατρική θεραπεία με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και των ψυχολογικών επιδράσεων.

Σύμφωνα με το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο, η αναγνώριση της σκέψης, του συναισθήματος και της συμπεριφοράς του ασθενή σε σχέση με την νόσο του είναι ο πιο αξιόπιστος και αποτελεσματικός τρόπος σε συνδυασμό με την ιατρική θεραπεία για ολιστική αντιμετώπιση του προβλήματος. Η ψυχολογία υγείας μπορεί να βοηθήσει τον ασθενή:

Στην αλλαγή του αρνητικού τρόπου σκέψης που προκαλεί μια χρόνια νόσος (πχ απαισιοδοξία για το μέλλον)
Στη διαχείριση έντονων συναισθημάτων όπως θλίψη, άγχος και θυμό
Στην ενθάρρυνση τοποθέτησης στόχων για το μέλλον, αποκατάσταση κίνησης και ρόλων στη ζωή τους
Στρατηγικές αντιμετώπισης για τις δυσκολίες της νόσου
Επικοινωνία και κατανόηση της πληροφορίας του ιατρού και των άλλων επαγγελματιών υγείας
Συμμόρφωση και υποστήριξη σε ιατρικές συστάσεις, στη φαρμακευτική αγωγή και στη θεραπεία
Να δεχθούν τη διάγνωσή τους και να προσαρμόσουν τη ζωή τους πάνω σε αυτήν
Να θεραπεύσει τυχόν ψυχολογικές διαταράξεις που συχνά εμφανίζονται μαζί με την νόσο π.χ. φοβίες, κατάθλιψη, κρίσεις πανικού κλπ.
Να επικοινωνούν με πιο αποδοτικό τρόπο την ψυχική οδύνη που αισθάνονται στα μέλη της οικογένειάς τους.
Να βοηθήσει την οικογένεια να αντιμετωπίσει τις ψυχολογικές επιπτώσεις που είχε η διάγνωση της ασθένειας του αγαπημένου τους.
Να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε πρόβλημα σχετίζεται με την ασθένεια τους.
Η κάθε ασθένεια έχει διαφορετική επίδραση στον κάθε άνθρωπο και στο περιβάλλον του, οπότε οι στόχοι του ψυχολόγου στο χώρο υγείας αναπλάθονται συνέχεια ανάλογα με τις ανάγκες του καθένα.