Θεσσαλονίκη: Στα σκαριά το "σπίτι" των κυτταρικών και γονιδιακών θεραπειών

Τον Σεπτέμβριο του 2019 ο διευθυντής της Αιματολογικής Κλινικής του νοσοκομείου "Γ. Παπανικολάου" της Θεσσαλονίκης, Αχιλλέας Αναγνωστόπουλος (φωτογραφία πάνω), δέχτηκε τηλεφώνημα από τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Δύο μέρες νωρίτερα, ο πρωθυπουργός είχε παραλάβει επιστολή από μια γυναίκα που είχε υποβληθεί σε μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων στην συγκεκριμένη μονάδα και τον ενημέρωνε για το υψηλό επίπεδο παροχής υπηρεσιών Υγείας σε αυτήν, αλλά και τα σημαντικά προβλήματα έλλειψης χώρων που λειτουργούν αποτρεπτικά στην ανάπτυξη και εφαρμογή προηγμένων κυτταρικών και γονιδιακών θεραπειών.

Ο κ. Μητσοτάκης, ο οποίος προηγουμένως είχε μιλήσει και με την συντάκτρια της επιστολής, ζήτησε από τον διευθυντή της Κλινικής αναλυτική ενημέρωση. Ο κ. Αναγνωστόπουλος του μίλησε για τον κρίσιμο ρόλο που θα διαδραματίσουν τα επόμενα χρόνια οι κυτταρικές και γονιδιακές θεραπείες σε μια σειρά από κακοήθεις αιματολογικές παθήσεις, στη μεσογειακή αναιμία και σύντομα για πολλές άλλες σοβαρές παθήσεις, ακόμα και για συμπαγείς καρκινικούς όγκους. Επίσης, τον ενημέρωσε για την έρευνα πρώτης γραμμής που γίνεται στο "Γ. Παπανικολάου" στην ανάπτυξη ανάλογων θεραπειών, αλλά και για το πρόβλημα έλλειψης χώρων για την εφαρμογή τους.

Ο ίδιος προσπαθεί από το 2007 για την ανέγερση Κτιρίου Κυτταρικών και Γονιδιακών Θεραπειών, έχοντας μιλήσει με όλους τους υπουργούς Υγείας από το 2010 και μετά. Ο πρωθυπουργός έδειξε ενδιαφέρον και έκλεισε ραντεβού με τον αναπληρωτή υπουργό Υγείας, Βασίλη Κοντοζαμάνη, για τα περαιτέρω.

Ενάμισι χρόνο μετά, ο κ. Αναγνωστόπουλος και τα μέλη της ερευνητικής του ομάδας Ευαγγελία Γιαννάκη και Αναστασία Παπαδοπούλου, κλήθηκαν να δώσουν το παρόν στην πρόσφατη επίσκεψη του πρωθυπουργού για τα εγκαίνια της νέας μονάδας με τις 18 κλίνες ΜΕΘ του Παπανικολάου. Εκεί ο κ. Μητσοτάκης τους πλησίασε και τους είπε ότι η δημιουργία του Κτιρίου έχει ενταχθεί στο Πρόγραμμα Ανάκαμψης, με τον Β. Κοντοζαμάνη να ακολουθεί και να το ανακοινώνει επισήμως.

"Προσπαθώ για την ανέγερση του Κτηρίου 14 έτη. Αξιώθηκα τώρα που βρίσκομαι προς το τέλος της θητείας μου στο ΕΣΥ, να δω τον στόχο αυτόν να βαίνει στην πραγματοποίησή του", έγραψε συγκινημένος σε ανάρτησή του ο κ. Αναγνωστόπουλος, προσθέτοντας πως και ο προηγούμενος υπουργός Υγείας, Ανδρέας Ξανθός, είχε δείξει ζωηρό ενδιαφέρον για την ένταξη του έργου σε κάποιο πρόγραμμα, αλλά δεν προχώρησε η υλοποίηση.

Στο κτίριο θα αναπτυχθούν εξειδικευμένα εργαστήρια του Αιματολογικού Τμήματος, η δημόσια Τράπεζα Βλαστοκυττάρων και 11 μονόκλινα δωμάτια για Κυτταρικές/Γονιδιακές Θεραπείες και Μεταμοσχεύσεις Αιμοποιητικών Κυττάρων.

Ο κ. Αναγνωστόπουλος μιλά στο iatronet για τα επόμενα βήματα και εξηγεί τους λόγους για τους οποίους το έργο θα καλύψει το πανελλήνιο κενό εξειδικευμένων χώρων για προχωρημένες θεραπείες μιας σειράς σοβαρών παθήσεων στα επόμενα χρόνια.

Κυτταρική θεραπεία λεμφωμάτων

Οι κυτταρικές και γονιδιακές θεραπείες θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στην ιατρική πράξη κατά τον 21ο αιώνα, για μια σειρά από ειδικότητες. «Ήδη έχουν εγκριθεί οι πρώτες προχωρημένες κυτταρικές θεραπείες, μεταξύ των οποίων οι θεραπείες CAR-T λεμφοκυττάρων. Πρόκειται για λεμφοκύτταρα στην επιφάνεια των οποίων έχει προστεθεί μια πρωτεϊνη, που έχει την ιδιότητα να ενώνεται με το αντιγόνο που βρίσκεται σε καρκινικά κύτταρα κάποιων ανθεκτικών μορφών λεμφωμάτων ή οξείας λεμφοβλαστικής λευχαιμίας. Έχουν προστεθεί εγκρίσεις και για άλλες μορφές λεμφωμάτων», ανέφερε ο κ.Αναγνωστόπουλος και πρόσθεσε: "Τα επόμενα 10 χρόνια προβλέπουμε πως θα κατακλυστούμε από κυτταρικές θεραπείες για πολλές μορφές κακοήθων παθήσεων, όχι μόνο αιματολογικών, αλλά και σε συμπαγείς όγκους. Κάθε χρόνο εκατοντάδες ασθενείς θα χρειάζεται να υποβάλλονται σε τέτοιου είδους θεραπείες".

Παράλληλα, η επιστημονική έρευνα προχωρά με γοργούς ρυθμούς για την αντιμετώπιση ιών με "όπλα" τα Τ-λεμφοκύτταρα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μελέτη τελικού σταδίου για την αντιμετώπιση της COVID-19 λοίμωξης μέσω Τ-λεμφοκυττάρων από αναρρώσαντες ασθενείς, η οποία αναμένει τις επόμενες μέρες τις τελικές εγκρίσεις για την κλινική της εφαρμογή. Άλλο παράδειγμα είναι η χρήση Τ-λεμφοκυττάρων ταυτόχρονα εναντίον τριών ιών που προσβάλλουν μεταμοσχευμένους ασθενείς σε βαριά ανοσοκαταστολή.

Γονιδιακή θεραπεία μεσογειακής αναιμίας

Οι γονιδιακές θεραπείες διάφορων ασθενειών βρίσκονται σε τελευταία στάδια μελετών, ενώ έχουν εγκριθεί εδώ και δύο χρόνια γα τη μεσογειακή αναιμία. Η Αιματολογική Κλινική του "Γ. Παπανικολάου" συμμετείχε ενεργά στις μελέτες για την ανάπτυξη του φαρμάκου, που έχει εγκριθεί από το 2019 από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων για την αντιμετώπιση βαριάς μορφής της νόσου. Έχει πάρει τη διαπίστευση για την χρήση της θεραπείας σε ασθενείς άνω των 16 ετών στην Ελλάδα, ενώ αντίστοιχη άδεια για τους κάτω των 16 ετών έχει λάβει το νοσοκομείο Παίδων "Αγία Σοφία". "Λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, αλλά και διαπραγματεύσεων με τον ΕΟΠΠΥ για το κόστος, καθώς πρόκειται για ακριβή θεραπεία, δεν έχουμε ξεκινήσει ακόμη", διευκρινίζει ο κ. Αναγνωστόπουλος, τονίζοντας, πάντως, τις προοπτικές ανάπτυξής τους τα επόμενα χρόνια. "Πρόκειται για μια εφάπαξ θεραπεία που παρέχει κατά 80% ανεξαρτητοποίηση από τις μεταγγίσεις. Υπάρχουν στην Ελλάδα 2.500 ενήλικες με μεσογειακή αναιμία και πάρα πολλοί εξ αυτών θα ζητήσουν να υποβληθούν στη συγκεκριμένη θεραπεία. Εκτιμώ πως μπορεί να φτάσουν και τις 4 ή 5 εκατοντάδες".

Τόσο οι κυτταρικές όσο και οι γονιδιακές θεραπείες πρέπει να γίνονται σε ειδικές μονάδες, και με εξειδικευμένο προσωπικό, ώστε να μπορούν να αντιμετωπίζονται άμεσα οι τυχόν βαριές επιπλοκές.

150 θεραπείες το χρόνο

Στην Αιματολογική Κλινική του "Παπανικολάου" γίνονται σήμερα 10 - 15 κυτταρικές θεραπείες το χρόνο, ελλείψει επαρκών χώρων. "Διατηρούμε Μονάδα Κυτταρικής και Γονιδιακής Θεραπείας, εξειδικευμένα εργαστήρια καθώς και δημόσια Τράπεζα Βλαστοκυττάρων από το 2009, την πρώτη στην Ελλάδα. Ο χώρος είναι πεπερασμένος. Δεν υπάρχει χώρος ούτε για να στήσεις έναν πάγκο για έναν νέο εργαζόμενο ή να εγκαταστήσεις ένα νέο μηχάνημα", λέει χαρακτηριστικά ο διευθυντής της μονάδας.

Σε έναν από τους τρεις ορόφους του νέου κτιρίου θα αναπτυχθούν 11 μονόκλινα δωμάτια για τη νοσηλεία των ασθενών, που θα δώσουν τη δυνατότητα 150 θεραπειών το χρόνο. "Μαζί με τις 15 ως 30 που θα μπορούμε να κάνουμε στο υπάρχον κτίριο, καθώς και θεραπείες που θα γίνονται σε άλλες μονάδες στην υπόλοιπη Ελλάδα, πιστεύω πως θα μπορούμε να καλύψουμε όλες τις ανάγκες για πολλά χρόνια", κατέληξε

Το 2020, διενεργήθηκαν στη μονάδα, μεταξύ άλλων, 10 CAR-T θεραπείες σε ασθενείς με ανθεκτικές μορφές λεμφώματος ή οξείας λεμφοβλαστικής λευχαιμίας και 92 μεταμοσχεύσεις αιμοποιητικών κυττάρων σε ασθενείς από όλη την Ελλάδα και την Κύπρο. Συλλέχθηκαν αιμοποιητικά μοσχεύματα από 13 εθελοντές δότες, προερχόμενους από τη Βόρεια Ελλάδα, προορισμένα για ασθενείς που νοσηλεύονταν σε κέντρα του εξωτερικού και της χώρας μας. Αυξήθηκε το απόθεμα των ομφαλιοπλακουντικών μοσχευμάτων κατά 94, (σύνολο στις 6.070).